Xuất khẩu viên nén gỗ còn nhiều cơ hội thúc đẩy tăng trưởng

TMO - Trong bối cảnh xuất khẩu gỗ và sản phẩm chế biến gỗ phục hồi chậm, xuất khẩu viên nén gỗ hiện đang trên đà tăng nhờ nhiều yếu tố thuận lợi từ thị trường thế giới. 

Theo Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (Viforest), Việt Nam hiện đã trở thành quốc gia sản xuất viên nén lớn thứ hai trên thế giới, chỉ sau Mỹ. Hầu hết viên nén sản xuất tại Việt Nam được xuất khẩu với trên 95% lượng xuất khẩu đi vào Hàn Quốc và Nhật Bản làm nguyên liệu đầu vào cho sản xuất điện. Một lượng nhỏ được tiêu thụ nội địa tại Việt Nam làm nguyên liệu chất đốt của các lò hơi, lò sấy... Từ 2013 đến 2022, lượng và giá trị kim ngạch xuất khẩu viên nén của Việt Nam đã có sự tăng trưởng vượt bậc, với mức tăng lần lượt là 28 và 34 lần.

Số liệu của Tổng cục Hải quan cho thấy, năm 2022 Việt Nam đã xuất khẩu 4,9 triệu tấn viên nén, kim ngạch đạt 0,79 tỷ đô-la Mỹ. Trong những tháng đầu năm 2023, lượng xuất khẩu đạt 1,57 triệu tấn, kim ngạch đạt khoảng hơn 256 triệu USD. Xuất khẩu hiện đang trên đà tăng. Nhu cầu tiêu thụ viên nén trên thế giới dự báo sẽ tăng khoảng 250% trong thập kỷ tới, đạt con số 36 triệu tấn từ mức 14 triệu tấn cách đây 6 năm, tính từ năm 2017. Trong những năm vừa qua, nhu cầu tiêu thụ viên nén tăng chủ yếu tại Nhật Bản, Hàn Quốc và các các nước châu Âu. 

Viên nén gỗ Việt Nam còn nhiều dư địa xuất khẩu tại thị trường Nhật Bản, Hàn Quốc.   

Tại thị trường Nhật Bản, các doanh nghiệp Việt Nam đã ký được hợp đồng cung cấp viên nén gỗ dài hạn (2 – 3 năm) cho thị trường Nhật Bản. Đây là 1 trong 3 thị trường tiêu thụ viên nén gỗ lớn nhất của Việt Nam và có tính ổn định cao. Trong 6 tháng đầu năm 2023, Nhật Bản nhập khẩu hơn 1,16 triệu tấn viên nén, trị giá hơn 195 triệu USD, tăng 5,65% về lượng và 28,88% về giá trị so với cùng kỳ năm 2022. Nguyên liệu cho viên nén gỗ xuất khẩu đi Nhật Bản là từ nguồn gỗ rừng trồng trong nước đã được cấp chứng nhận rừng bền vững (FSC), chủ yếu là từ cây keo.

Theo đánh giá, nhu cầu viên nén tại Nhật Bản sẽ tăng mạnh trong tương lai. Thông tin từ một số doanh nghiệp cho biết, hiện mỗi năm Nhật Bản sử dụng khoảng 8 triệu tấn viên nén, trong đó 40-50% là vỏ hạt cọ dầu, phần còn lại (50 - 60%) là viên nén từ gỗ. Dự kiến đến năm 2030, nhu cầu viên nén tại Nhật Bản sẽ tăng lên 20 triệu tấn, trong đó lượng viên nén gỗ sẽ chiếm khoảng 13 – 15 triệu tấn (còn lại là hạt cọ dầu). Nhu cầu viên nén sử dụng tại Nhật sẽ mở rộng trong tương lai. Đây là cơ hội lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt các doanh nghiệp có nguồn nguyên liệu đầu vào ổn định và có chứng chỉ bền vững, có nhà máy sản xuất quy mô, quản lý bài bản.

Hiện Việt Nam là nguồn cung viên nén chính cho Hàn Quốc (chiếm 80% trong tổng nhu cầu sử dụng của thị trường này), nhờ đó trong 6 tháng đầu năm 2023, lượng viên nén của Việt Nam xuất khẩu đi Hàn Quốc đạt khoảng 0,8 triệu tấn. Trong những tháng tới, nhu cầu viên nén gỗ tại thị trường Hàn Quốc sẽ tăng, lượng tiêu thụ ước đạt 100.000 tấn/tháng. Tương tự, thị trường EU cũng dần ổn định. Những cam kết giảm mạnh phát thải và tăng cường sử dụng năng lượng sinh học đang tạo cơ hội lớn cho xuất khẩu viên nén gỗ phục hồi cả về giá và khối lượng từ những tháng cuối năm 2023. 

Một trong những lý do giá nhập khẩu viên nén từ Việt Nam vào Hàn Quốc đang trên đà tăng là do giá nguyên liệu đầu vào để sản xuất viên nén tại Việt Nam tăng. Hiện nguồn cung từ Việt Nam hiện chiếm 80% tổng lượng nhập của Hàn Quốc. Khác với nguồn nguyên liệu tạo viên nén xuất khẩu sang thị trường Nhật (chủ yếu sử dụng gỗ từ nguồn rừng trồng trong nước, có chứng chỉ FSC), nguồn nguyên liệu cho viên nén xuất Hàn Quốc chủ yếu là các sản phẩm phụ của ngành chế biến đồ gỗ (mùn cưa, dăm bào, đầu mẩu…).  

Dăm bào, mùn cưa, gỗ vụn là một trong những nguồn cung gỗ đầu vào quan trọng nhất cho viên nén. Ảnh: ĐL. 

Báo cáo “Sản xuất và xuất khẩu viên nén gỗ từ Việt Nam: Thực trạng và xu hướng thị trường đầu ra sản phẩm” do nhóm nghiên cứu các Hiệp hội gỗ và Tổ chức Forest Trends công bố tháng 7/2023 cho thấy, nhu cầu tiêu thụ viên nén gỗ trên thế giới sẽ tăng khoảng 250% trong thập kỷ tới, đạt con số 36 triệu tấn. Quy mô thị trường viên nén gỗ sẽ đạt khoảng 31 tỷ USD vào năm 2030. Riêng Nhật Bản, hiện mỗi năm sử dụng khoảng 8 triệu tấn viên nén; trong đó, có 50% – 60% là viên nén từ gỗ.

Tuy nhiên thời gian gần đây, giá nguyên liệu đầu vào tăng cao gây khó khăn cho doanh nghiệp sản xuất viên nén gỗ. Để gia tăng sức cạnh tranh cho ngành viên nén gỗ các doanh nghiệp cần có sự đầu tư lớn về máy móc, nguyên liệu... đặc biệt trong những tình huống bất ngờ như khủng hoảng năng lượng năm 2022 vẫn phải đảm bảo cung cấp hàng hóa ổn định, chi phí cố định. Dự báo trong những tháng cuối năm 2023, tình hình sản xuất và xuất khẩu viên nén của Việt Nam sẽ tiếp tục tăng. Cạnh tranh về nguồn nguyên liệu để sản xuất viên nén xuất khẩu cũng sẽ tăng theo, bởi thị trường đầu ra xuất khẩu của các mặt hàng gỗ chưa có tín hiệu hồi phục.

Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng phê duyệt tại Quyết định 500/QĐ-TTg ngày 15/5/2023 (Quy hoạch điện VIII) đặc biệt ưu tiên phát triển nguồn năng lượng tái tạo, bao gồm điện sinh khối nhằm thay thế điện than có mức phát thải cao. Nhu cầu sử dụng viên nén gỗ tại thị trường nội địa có thể mở rộng rất nhanh thời gian tới. Do đó, hiệp hội, doanh nghiệp cần có đánh giá nhu cầu tiêu thụ viên nén gỗ trong nước cũngnhư dự phòng việc cạnh tranh về tiêu thụ và cả nguồn nguyên liệu có thể diễn ra. 

Nguyễn Hạnh