Ứng dụng khoa học-công nghệ trong nghiên cứu dược liệu biển

TMO - Phát triển nguồn dược phẩm có nguồn gốc từ biển mở ra cơ hội lớn cho Việt Nam trong quá trình sản xuất dược liệu. Tuy nhiên, để mang lại hiệu quả cao nhất từ nguồn tài nguyên thiên nhiên quý giá này, việc thúc đẩy ứng dụng khoa học-công nghệ để nghiên cứu dược liệu biển là điều cần thiết.

Tài nguyên sinh vật biển ở Việt Nam là nguồn cung cấp các nguyên liệu tiềm năng phục vụ phát triển kinh tế-xã hội. Việt Nam là một trong 10 trung tâm đa dạng sinh học biển. Biển Việt Nam với 20 kiểu hệ sinh thái điển hình (rạn san hô, thảm cỏ biển, rừng ngập mặn,...) đã tạo nên sự đa dạng về cảnh quan tự nhiên, sinh thái và nguồn lợi hải sản, có vai trò quan trọng cho phát triển kinh tế biển. Đặc biệt nhất đó là nguồn dược liệu biển phong phú, hỗ trợ lượng lớn nguồn nguyên liệu để sản xuất dược phẩm, bảo vệ sức khoẻ con người. Việt Nam có điều kiện thiên nhiên hết sức thuận lợi để phát triển lĩnh vực sản xuất các loại thuốc chữa bệnh, các sản phẩm chăm sóc, bảo vệ sức khỏe từ nguồn dược liệu trong nước nói chung và dược liệu biển nói riêng.

Trước thực tế trên, nhằm đánh giá tiềm năng, đề xuất các giải pháp phát triển, khai thác hiệu quả, bền vững nguồn tài nguyên dược liệu biển phục vụ công tác bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phát triển kinh tế-xã hội, mới đây tại Thành phố Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên, Bộ Y tế đã phối hợp với Ban Kinh tế Trung ương và Tỉnh ủy Phú Yên tổ chức Hội thảo khoa học “Tiềm năng phát triển dược liệu biển Việt Nam”. 

Tại hội thảo, một số tham luận của các nhà khoa học cho rằng, các kết quả nghiên cứu bước đầu về dược liệu biển cho thấy đại dương đã trở thành nguồn cung cấp đầy hứa hẹn các sản phẩm tự nhiên và thuốc điều trị. Các chất có hoạt tính sinh học và thuốc hàng đầu được bán trên thị trường sử dụng cho các thử nghiệm lâm sàng khác nhau có nguồn gốc từ sinh vật biển. Các sản phẩm tự nhiên được phát triển từ các hoạt chất sinh học có nguồn gốc từ biển được sử dụng để điều trị một số bệnh. Chúng có tác dụng đáng kể đối với nhiều bệnh mãn tính và các bệnh chưa từng được ghi nhận trước đó.

Để khai thác, phát triển nguồn tài nguyên dược liệu biển, các đại biểu tại hội thảo nêu ra nhiều giải pháp như cần tiếp tục thể chế hóa các chủ trương của Đảng về phát triển bền vững kinh tế biển; tập trung mọi nguồn lực khắc phục những hạn chế, yếu kém, những mục tiêu khó đạt được; thực hiện tốt công tác bảo vệ môi trường, bảo tồn các hệ sinh thái biển...

Trong đó, quan trọng hơn cả đó là cần thúc đẩy đổi mới sáng tạo, ứng dụng mạnh mẽ các thành tựu khoa học, công nghệ tiên tiến vào lĩnh vực này. Cụ thể, cần đẩy mạnh nghiên cứu, xác lập luận cứ khoa học cho việc hoạch định, hoàn thiện chính sách, pháp luật về phát triển bền vững kinh tế biển; ưu tiên đầu tư cho công tác điều tra cơ bản, nghiên cứu khoa học, công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực biển; hình thành các trung tâm nghiên cứu, ứng dụng công nghệ sinh học biển, khai thác đáy biển sâu đạt trình độ tiên tiến trong khu vực; quan tâm đầu tư hạ tầng nghiên cứu biển tiên tiến, thiết bị ngầm dưới biển có khả năng nghiên cứu ở các vùng biển sâu.

Trong số các loài rong biển đã phát hiện được ở vùng biển Việt Nam, có khoảng 150 loài được xem là có giá trị kinh tế và giá trị dược liệu. Ảnh minh hoạ: KH.

Đồng thời tập trung đầu tư xây dựng đơn vị nghiên cứu khoa học chuyên sâu về dược liệu biển từ điều tra, đánh giá thành phần loài; nghiên cứu bảo tồn, phát triển dược liệu biển; nghiên cứu các giải pháp phát triển dược liệu có lợi thế tạo nguồn nguyên liệu làm thuốc; nghiên cứu nâng cao giá trị và tạo các sản phẩm bảo vệ sức khỏe từ dược liệu biển Việt Nam; điều tra, đánh giá và xây dựng quy hoạch phát triển dược liệu biển cho vùng phù hợp với điều kiện tự nhiên, tiềm năng và lợi thế, đồng thời cần quan tâm hơn đến chế độ chính sách cho đội ngũ thực hiện các nhiệm vụ, dự án nghiên cứu, điều tra cơ bản tài nguyên, môi trường biển.

Ngoài ra cần nghiên cứu đồng bộ các biện pháp kỹ thuật tăng năng suất và chất lượng các loài sinh vật biển được chọn tạo tại từng vùng sinh thái thích ứng với biến đổi khí hậu và bảo vệ chủ quyền biển đảo. Thúc đẩy công tác đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ các nhà khoa học có trọng tâm, trọng điểm để đáp ứng nguồn lực cho nghiên cứu phát triển dược liệu biển.

Cùng với đó, nhiều ý kiến cho rằng, cần tổ chức thực hiện có hiệu quả các Đề án trọng điểm liên quan tới tài nguyên biển nhằm thúc đẩy phát triển mạnh mẽ nguồn dược liệu biển phục vụ y học trong thời gian tới. Các ý kiến tại hội thảo được kỳ vọng sẽ đóng góp quan trọng trong hoạch định, xây dựng cơ chế, chính sách phát triển dược liệu biển nói riêng và chiến lược phát triển dược liệu Việt Nam nói chung, góp phần thực hiện thành công các chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước ta về chiến lược phát triển kinh tế biển Việt Nam trong thời gian tới. 

Ðể khai thác, phát triển tài nguyên biển, trong đó có nguồn dược liệu biển phục vụ cho phát triển kinh tế đất nước, thời gian qua, Ðảng, Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản như Nghị quyết số 36-NQ/TW về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Nghị quyết số 26/NQ-CP về Kế hoạch tổng thể và Kế hoạch 5 năm thực hiện Nghị quyết số 36/NQ-TW; Nghị quyết số 48/NQ-CP phê duyệt Chiến lược khai thác, sử dụng bền vững tài nguyên, bảo vệ môi trường biển và hải đảo đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Một số văn bản làm cơ sở pháp lý để khai thác tiềm năng, lợi thế nguồn tài nguyên dược liệu biển phục vụ phát triển công nghiệp dược cũng được ban hành.

Ứng dụng khoa học công nghệ trong nghiên cứu nguồn tài nguyên dược liệu biển nhằm điều tra, đánh giá trữ lượng, nghiên cứu đa dạng thành phần loài, trong đó, nguồn tài nguyên rong, tảo biển được các nhà khoa học đánh giá là nhóm có nhiều tiềm năng khai thác và phát triển, với tổng số loài rong biển được ghi nhận tại Việt Nam là 838 loài và dưới loài. Trong số các loài rong biển đã phát hiện được ở vùng biển Việt Nam, có khoảng 150 loài được xem là có giá trị kinh tế và giá trị dược liệu.

Hiện nay, trên thế giới, các loại thuốc có nguồn gốc từ sinh vật biển đã được phê duyệt khá đa dạng và hiện có 13 loại thuốc đang ở các giai đoạn thử nghiệm lâm sàng khác nhau. Ðây cũng là định hướng và kinh nghiệm, đồng thời là cơ hội rộng mở để nước ta xây dựng, hoàn thiện chiến lược phát triển nguồn dược liệu biển quý giá.

Hải Anh