Ứng dụng công nghệ viễn thám trong quản lý tài nguyên nước

TMO - Với ưu điểm nổi bật của dữ liệu viễn thám như độ phủ trùm không gian của dữ liệu rộng, công nghệ viễn thám hiện nay đang được sử dụng rộng rãi trong lĩnh vực tài nguyên môi trường, trong đó có quản lý tài nguyên nước.

Theo đánh giá của các ngành chức năng, tư liệu viễn thám là quan trọng trong giám sát tài nguyên thiên nhiên và môi trường, biến đổi khí hậu, thiên tai. Với thuộc tính kỹ thuật chụp ảnh liên tục trên quỹ đạo, công nghệ viễn thám cho phép theo dõi các thay đổi hiện trạng hành lang bảo vệ bờ biển theo thời gian và cung cấp thông tin cho người quản lý giúp hỗ trợ việc ra quyết định kịp thời trong quản lý, bảo vệ và sử dụng hành lang bảo vệ bờ biển một cách hiệu quả. 

Các ngành chức năng cho biết, để phục vụ các mục đích quản lý và khai thác tài nguyên nước phải điều tra và giám sát sự phân bố các đối tượng thủy văn và các nguồn nước ngầm, khối lượng và chất lượng cũng như diễn biến theo mùa, theo thời gian của chúng, các hiện tượng thuỷ văn có liên quan như lũ lụt, nhiễm mặn, biến động lòng sông, lòng hồ,… Dữ liệu viễn thám có thể đem lại nhiều thông tin trực tiếp và gián tiếp về các nguồn nước mặt cũng như nước ngầm.

Các thông tin về chất lượng nước và về nước ngầm cũng cần được nghiên cứu áp dụng, khai thác từ ảnh viễn thám. Khả năng sử dụng ảnh viễn thám để điều tra, giám sát tài nguyên nước là một phương pháp cho kết quả nhanh và kịp thời nhất. Ảnh viễn thám được sử dụng chuyên cho mục đích kiểm kê các nguồn nước mặt, qua công tác hiện chỉnh bản đồ địa hình, ảnh viễn thám là tài liệu chính dùng để cập nhật mạng lưới thủy văn bao gồm sông, suối, kênh mương, các hồ chứa nước và hồ, đầm, ao.

Ảnh viễn thám đã được một số cơ quan sử dụng để khảo sát, thành lập bản đồ biến động lòng sông ở các tỉ lệ khác nhau, cho hệ thống sông Cửu Long, một số sông ở miền Trung và sông Hồng. Phần lớn những bản đồ này do Cục Viễn thám quốc gia lập. Ngoài ra, ảnh viễn thám đã được một số đơn vị thuộc Trung tâm Khoa học tự nhiên và Công nghệ Quốc gia và Cục Viễn thám quốc gia sử dụng để cung cấp thông tin về các công trình khai thác, sử dụng tài nguyên nước như đập, hồ chứa nhân tạo, trạm bơm, công trình thủy lợi... nhất là khu vực khó đến hoặc đi lại tốn kém, đặc biệt là các lưu vực sông lớn chảy xuyên qua nhiều quốc gia.

Ảnh minh họa 

Trong khuôn khổ của dự án Điều tra, lập bản đồ đặc trưng nguồn nước liên quốc gia, Cục Viễn thám quốc gia đã hoàn thành nghiệm thu hạng mục “Xây dựng Cơ sở dữ liệu bản đồ nguồn nước liên quốc gia lưu vực sông Hồng”. Dự án quan trọng này được thực hiện góp phần tạo lập bộ thông tin, dữ liệu về tài nguyên nước và thành lập tập bản đồ đặc trưng nguồn nước liên quốc gia nhằm cung cấp thông tin phục vụ đàm phán, chia sẻ và trao đổi thông tin về tài nguyên nước với các nước có chung nguồn nước và quản lý, bảo vệ tài nguyên nước lưu vực sông Hồng.

Trước diễn biến phức tạp của nguồn nước, áp lực về dân số cộng với các mục tiêu tăng trưởng và những thay đổi mạnh về cơ cấu kinh tế, gia tăng phát triển các ngành công nghiệp – dịch vụ, sự hình thành các trung tâm dân cư, quá trình đô thị hóa diễn ra nhanh chóng ở lưu vực sông Hồng – Thái Bình đã làm thay đổi mạnh mẽ cơ cấu trong nhu cầu khai thác, sử dụng nước, kể cả về chất lượng và số lượng. Nếu không phân bổ nguồn nước hợp lý, bảo đảm hài hòa lợi ích giữa các vùng, các tiểu lưu vực và các ngành dùng nước trên lưu vực sông thì việc khai thác, sử dụng nguồn nước sông Hồng – Thái Bình sẽ không bảo đảm hiệu quả tổng hợp về kinh tế – xã hội và môi trường.

Theo đó, Cục Viễn thám quốc gia đã triển khai thực hiện ứng dụng công nghệ viễn thám trong xây dựng Cơ sở dữ liệu bản đồ nguồn nước liên quốc gia lưu vực sông Hồng (thuộc dự án: Điều tra, lập bản đồ đặc trưng nguồn nước liên quốc gia giai đoạn 1: Lưu vực sông Hồng). Kết quả của dự án là một trong những cơ sở phục vụ ra quyết định trong quản lý nguồn nước, cung cấp thông tin cho các ngành kinh tế-xã hội liên quan đến khai thác sử dụng nguồn nước liên quốc gia thuộc phạm vi lưu vực sông Hồng, đặc biệt đối với vùng châu thổ sông Hồng.

Cùng với đó, Cục Viễn thám quốc gia cũng đã thu thập được số liệu nguồn nước trên các sông liên quốc gia nhằm chủ động trong hợp tác, duy trì và củng cố các mối quan hệ hợp tác quốc tế song phương và đa phương với các quốc gia ở thượng lưu và hạ lưu các sông quốc tế của Việt Nam trên nguyên tắc tôn trọng, bảo đảm chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và lợi ích quốc gia; đồng thời tôn trọng và thực hiện các cam kết, điều ước quốc tế liên quan đến nguồn nước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, nhằm chia sẻ lợi ích, bảo đảm công bằng, hợp lý trong khai thác, sử dụng, bảo vệ, phát triển bền vững tài nguyên nước và phòng, chống, giảm thiểu tác hại do nước gây ra. 

V. Anh