TMO - Chuyển đổi số, ứng dụng khoa học công nghệ trong vận hành, đảm bảo an toàn đập, hồ chứa nước nhiệm vụ quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả điều tiết nguồn nước, ứng phó với thiên tai, hướng tới mục tiêu hiện đại hóa ngành thủy lợi.

Theo Viện Quy hoạch Thủy lợi, cả nước hiện có khoảng 6.800 hồ chứa, trong đó chỉ khoảng 300 hồ chiếm 80% dung tích điều tiết và mới gần 200 hồ có cửa van chủ động. Trong bối cảnh mưa lũ cực đoan giai đoạn 2024-2025, nhu cầu nâng cao năng lực dự báo, vận hành hồ ngày càng cấp bách.

Viện Quy hoạch Thủy lợi hiện vận hành các cơ sở dữ liệu trọng yếu phục vụ điều hành hồ chứa, gồm hệ thống an toàn đập, dữ liệu tưới tiêu của 45.000 công trình, hơn 2.600 trạm đo mưa Vrain và thông tin khí tượng thủy văn quốc gia. Trên cơ sở đó, đơn vị xây dựng mô hình dự báo mưa-dòng chảy, mô phỏng điều tiết hồ bằng các mô hình Mike Nam, Hec-Hms, Mike11, Mike Flood, Hec-ResSim… để phát hành cảnh báo lũ, bản đồ ngập và đề xuất phương án vận hành cho hàng chục hồ lớn như Cửa Đạt, Ngàn Trươi, Tả Trạch và hệ thống sông Hồng-Thái Bình.

Tuy nhiên mức độ ứng dụng công nghệ trong quản lý còn thấp, nhất là ở nhóm hồ vừa và nhỏ do địa phương quản lý. Chỉ 30% hồ có phương án ứng phó khẩn cấp, 9% được kiểm định an toàn, 31% có quy trình vận hành và chỉ 11% cắm mốc phạm vi bảo vệ. Dữ liệu kỹ thuật của phần lớn hồ chứa chưa đầy đủ, phân tán; quy chế phối hợp vận hành liên hồ vẫn thiếu thống nhất.

Một số địa phương đã xây dựng phần mềm quản lý dữ liệu phòng chống thiên tai tích hợp hồ chứa, song chưa kết nối với cơ sở dữ liệu của Bộ Nông nghiệp và Môi trường và chưa cập nhật thông tin hạ du. Khoảng 100 hồ lớn có cửa van đã lắp thiết bị quan trắc mưa tự động, nhưng hệ thống chưa được chuẩn hóa, thiếu bảo trì, thường xuyên lỗi số liệu. Sự phối hợp giữa các nhóm đơn vị vận hành liên hồ chứa (hồ thủy điện và hồ thủy lợi) chưa thực sự đồng bộ. Việc chia sẻ dữ liệu giữa hồ thủy điện và hồ thủy lợi còn hạn chế; chưa có một nền tảng điều hành và giám sát tập trung dùng chung cho toàn lưu vực...

(Ảnh minh họa).

Trước áp lực điều tiết lũ, bảo đảm an toàn đập, hồ chứa nhất là trong bối cảnh thiên tai ngày càng diễn biến phức tạp đòi hỏi đẩy nhanh chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ. Theo Viện Quy hoach Thủy lợi, để chuyển sang quản lý thông minh cần hoàn thiện thể chế, tiêu chuẩn dữ liệu và quan trắc thời gian thực; nâng cấp cơ sở dữ liệu đập, hồ chứa theo hướng đồng bộ - tích hợp; lắp đặt đầy đủ thiết bị quan trắc và hệ thống cảnh báo lũ đa kênh; đồng thời đào tạo đội ngũ cán bộ có năng lực số.

Ngành thủy lợi cũng sẽ đẩy mạnh ứng dụng AI, IoT, Big Data và hệ thống hỗ trợ ra quyết định trên một nền tảng số thống nhất. Tiếp tục đầu tư nâng cấp các mô hình tính toán. Sửa đổi hướng dẫn xây dựng bản đồ ngập lụt hạ du theo hướng đơn giản, có tính mở để áp dụng các công nghệ mới như bản sao số, công nghệ LBS (Location-Based Services).

Đồng thời, sớm liên thông dữ liệu trong Bộ Nông nghiệp và Môi trường để có thể khai thác cập nhật dữ liệu địa hình (DEM/LiDAR), ảnh vệ tinh độ phân giải cao. chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ hiện đại trong vận hành, đảm bảo an toàn đập, hồ chứa nước là bước đi tất yếu trong quá trình hiện đại hóa ngành thủy lợi. Đây không chỉ là nhiệm vụ kỹ thuật mà còn là chiến lược lâu dài, góp phần đảm bảo an ninh nguồn nước, an toàn dân cư, phát triển nông nghiệp bền vững và thích ứng biến đổi khí hậu.../.

Đức Kiên