Triển khai các giải pháp chặn đảo nhiệt ở đô thị

TMO - Mức nhiệt tăng cùng với hiệu ứng đảo nhiệt đô thị khiến cho các thành phố của Việt Nam nằm trong những khu vực đô thị có nguy cơ phải hứng chịu các đợt nắng nóng cực đoan cao nhất trên toàn cầu. Do đó, cần có những giải pháp cụ thể từ chính quyền thành phố trong việc giám sát và giảm đảo nhiệt, bảo vệ những đối tượng dễ bị tổn thương do nóng đô thị cũng như thúc đẩy các giải pháp làm mát bền vững.

Theo Báo cáo đánh giá khí hậu Quốc gia năm 2021, biến đổi khí hậu làm tăng nhiệt độ trung bình của Việt Nam lên tới 4 độ C ở miền Bắc và 3,5 độ C tại miền Nam vào năm 2100. Mức nhiệt tăng cùng với hiệu ứng đảo nhiệt đô thị (UHIE) khiến cho các thành phố của Việt Nam nằm trong những khu vực đô thị có nguy cơ phải hứng chịu các đợt nắng nóng cực đoan cao nhất trên toàn cầu.

Số liệu từ Bộ Xây dựng cho thấy, đến cuối năm 2020, hệ thống đô thị nước ta đã có 862 đô thị các loại, tỷ lệ đô thị hoá xác định theo địa bàn có chức năng đô thị đã đạt gần 40%. Khu vực đô thị đã trở thành động lực, đầu tàu phát triển kinh tế - xã hội của các vùng và cả nước, đóng góp khoảng 70% GDP cả nước, chiếm tỷ trọng chi phối trong thu ngân sách, xuất khẩu, sản xuất công nghiệp. Tuy nhiên, kết cấu, chất lượng hạ tầng đô thị chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển dân số và kinh tế khu vực đô thị, chưa thích ứng với biến đổi khí hậu.

Hiện tượng đảo nhiệt đô thị đòi hỏi các đô thị cần triển khai các giải pháp làm mát bền vững. Ảnh: ND. 

Kịch bản biến đổi khí hậu cập nhật của Bộ TN&MT đã chỉ ra các biểu hiện của biến đổi khí hậu như gia tăng nhiệt độ, thay đổi lượng mưa, nước biển dâng và gia tăng các hiện tượng thời tiết cực đoan sẽ tiếp tục diễn ra nhanh hơn, tần suất nhiều hơn. Trong thời kỳ 1958 - 2018, nhiệt độ trung bình năm của Việt Nam có xu thế tăng trên phạm vi cả nước, với mức tăng trung bình là 0,89 độ C. Số ngày nắng nóng có xu thế tăng trên phạm vi cả nước, số tháng hạn có xu thế tăng ở khu vực phía Bắc. Nhiệt độ không khí tăng cao, các đợt nắng nóng bùng phát nhiều, kéo dài làm gia tăng nhu cầu sử dụng các thiết bị làm mát.

Tuy nhiên, việc làm mát không đảm bảo các yêu cầu về tiết kiệm năng lượng, nhiên liệu trong vận hành đô thị cũng sẽ làm gia tăng phát thải khí nhà kính - nguyên nhân gây ra biến đổi khí hậu. Cùng với đó, quá trình sửa chữa, bảo dưỡng, thay thế các thiết bị làm mát không được thực hiện đúng quy định có thể gây ra việc rò rỉ các chất làm suy giảm tầng ozone chất gây hiệu ứng nhà kính ra môi trường. Các chất này khi phát thải trực tiếp vào khí quyển sẽ góp phần phá hủy tầng ô dôn và làm gia tăng nhiệt độ Trái đất.

Nhận thức được tầm quan trọng của hoạt động làm mát bền vững, trong thời gian qua, các yêu cầu về làm mát bền vững đã được đưa vào các nhiệm vụ, giải pháp của Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu giai đoạn đến năm 2050 (Quyết định số 896/QĐ-TTg ngày 26/7/2022 của Thủ tướng Chính phủ) và Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) cập nhật của Việt Nam (2022).

Theo đó, đối với mục tiêu giảm  phát thải khí nhà kính trong lĩnh vực năng lượng, nhiệm vụ với việc sử dụng năng lượng tại Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu giai đoạn đến năm 2050 được nhấn mạnh: Xây dựng công trình, nhà ở chống nắng nóng, sử dụng các giải pháp làm mát xanh, dựa vào tự nhiên để giảm hiệu ứng đảo nhiệt đô thị, sử dụng vật liệu ít phát thải khí nhà kính, vật liệu tái chế. Xây dựng và áp dụng các quy chuẩn, tiêu chuẩn sử dụng hiệu quả năng lượng tòa nhà. Đẩy mạnh giải pháp hiệu quả năng lượng và mô hình kinh doanh sáng tạo cho các thiết bị làm mát và điều hòa không khí, hệ thống chiếu sáng thông minh. Nâng cao hiệu suất năng lượng của thiết bị và hệ thống chuỗi lạnh, thúc đẩy sử dụng năng lượng tái tạo cho hệ thống cung ứng và bảo quản lạnh.

Để thúc đẩy các giải pháp làm mát thân thiện với khí hậu chống nắng nóng cực đoan tại các thành phố của Việt Nam, chương trình “Làm mát đô thị bền vững tại khu vực đô thị ở Việt Nam” hỗ trợ ba thành phố thí điểm trong việc: Đánh giá và đề xuất giải pháp về làm mát bền vững tại khu vực đô thị để lồng ghép trong các chính sách của thành phố (xây dựng Kế hoạch hành động làm mát đô thị tại Thành phố Cần Thơ và Thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam và thực hiện đánh giá nhanh về mức độ sẵn sàng cho giai đoạn đầu tư tiếp theo về làm mát bền vững tại Thành phố Đồng Hới (tỉnh Quảng Bình).

Mảng xanh tòa nhà Ban quản lý dịch vụ công ích TP Đồng Hới (tỉnh Quảng Bình). 

Nghiên cứu tiền khả thi và đề xuất lồng ghép các hoạt động về làm mát bền vững tại khu vực đô thị vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam (VEPF) nhằm huy động các cam kết từ nhà đầu tư trong nước và quốc tế để khắc phục rào cản tài chính cho hoạt động làm mát bền vững tại các thành phố ở Việt Nam; và lồng ghép nội dung về làm mát bền vững trong khuôn khổ chính sách quốc gia bao gồm Chiến lược Quốc gia về biến đổi khí hậu, đóng góp do quốc gia tự quyết định…

Cùng với Chương trình làm mát đô thị bền vững, Cục Biến đổi khí hậu và Chương trình môi trường của Liên Hợp Quốc (UNEP) cũng phối hợp triển khai chương trình hợp tác “Dự án Hành động NDC - Tạo điều kiện thực hiện thích ứng với khí hậu và phát triển các-bon thấp phù hợp với các mục tiêu quốc gia và các mục tiêu toàn cầu”. Mục tiêu nhằm tăng cường năng lực cho quốc gia thực hiện NDC; xây dựng các chính sách và chương trình nhằm thúc đẩy việc thực hiện NDC trong 2 lĩnh vực ưu tiên là thích ứng với biến đổi khí hậu và làm mát bền vững tại khu vực đô thị ở Việt Nam.

Chương trình cũng sẽ xây dựng các kế hoạch đầu tư thân thiện với khí hậu; tăng cường đầu tư xanh và cơ chế tài chính phù hợp cho dự án làm mát bền vững ở khu vực đô thị. Qua dó, nâng cao năng lực, trách nhiệm và các hoạt động về làm mát bền vững ở khu vực đô thị.

Đảo nhiệt đô thị là hiện tượng xảy ra khi các thành phố thay thế lớp đất phủ tự nhiên bằng các bề mặt dễ hấp thụ và giữ nhiệt như vỉa hè hoặc tòa nhà cao tầng. Điều này khiến khu vực đô thị trở nên nóng hơn đáng kể so với các khu vực ngoại ô xung quanh, thậm chí còn làm tăng mức độ ô nhiễm không khí và các loại bệnh liên quan đến nhiệt độ.  Khi khí hậu toàn cầu nóng lên, các thành phố sẽ phải đối mặt với những đợt nắng nóng khắc nghiệt và thường xuyên hơn, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng. Do vậy, việc triển khai các giải pháp làm mát bền vững và chống nắng nóng cực đoan tại các đô thị ở Việt Nam là một trong những nhiệm vụ cần được ưu tiên triển khai.

Hà Vân