Tăng cường vai trò tổ chức cộng đồng trong bảo vệ nguồn lợi thủy sản

TMO - Nhằm tiến tới mục tiêu gỡ "thẻ vàng" thủy sản Ủy ban châu Âu (EC) đã áp dụng với thủy sản Việt Nam, Tổng cục Thủy sản nhấn mạnh cần khẩn cấp nâng cao tối đa vai trò cộng đồng để chống lại tình trạng khai thác thủy sản bất hợp pháp.

Vừa qua, tại tỉnh Quảng Ngãi, Tổng cục Thủy sản phối hợp với Hội Nghề cá Việt Nam và Chương trình Phát triển Liên hợp quốc, Quỹ Môi trường toàn cầu- Chương trình tài trợ các dự án nhỏ (UNDP-GEF SPG) tổ chức diễn đàn đối thoại Tăng cường vai trò tổ chức cộng đồng thực hiện đồng quản lý trong bảo vệ nguồn lợi thủy sản và quy định về khai thác thủy sản bất hợp pháp (IUU) tại vùng biển ven bờ”.

Theo đó, hiện nay, công tác quản lý hoạt động thủy sản ở các địa phương còn một số hạn chế. Trữ lượng nguồn lợi thủy sản và khả năng khai thác có xu hướng suy giảm. Việc điều tra nguồn lợi thủy sản ở vùng biển ở các địa phương đang được thực hiện, do đó dữ liệu phục vụ cho công tác quản lý còn hạn chế. Số lượng tàu khai thác ở vùng ven bờ, vùng lộng còn lớn, cơ cấu nghề chưa phù hợp.

Hiện nay số tàu cá nhỏ hoạt động khai thác ven bờ và vùng lộng ở các địa phương là tương đối lớn 

Tại nhiều địa phương, khai thác thủy sản kích thước nhỏ ảnh hưởng đến phục hồi nguồn lợi. Tàu cá có công suất lớn hoạt động sai vùng, sử dụng chất nổ, xung điện... để khai thác thủy sản trái phép vẫn còn xảy ra làm phá hủy hệ sinh thái ven bờ, gây suy giảm nguồn lợi thủy sản.

Trước tình trạng trên ngành Thủy sản cũng đã và đang triển khai nhiều giải pháp nhằm bảo vệ nguồn lợi thủy sản. Theo đó, ngoài sự quản lý, giám sát của các đơn vị chức năng ở từng địa phương thì vai trò của cộng đồng ngư dân cũng không kém phần quan trọng. Các tổ chức cộng đồng ngoài việc hưởng lợi trong các hoạt động khai thác, nuôi trồng thủy sản, họ còn có trách nhiệm phối hợp cơ quan chức năng kiểm tra, giám sát, ngăn chặn hành vi vi phạm trong hoạt động đánh bắt trong khu vực được giao quyền quản lý, góp phần chống lại IUU.

Thông tin từ Sở NN&PTNT tỉnh Quảng Ngãi, địa phương này đã thành lập và đưa vào hoạt động khu bảo tồn biển Lý Sơn; thành lập và kiện toàn Tổ tình nguyện viên bảo vệ, bảo tồn rùa biển trên đảo Lý Sơn. Hằng năm thả tái tạo nguồn lợi thủy sản với gần 10 ngàn con giống thủy sản các loại tại các hồ chứa, sông và vùng biển ven bờ.

Đồng thời, hỗ trợ hình thành 299 Tổ ngư dân đoàn kết trên biển, 12 Nghiệp đoàn nghề cá, 15 Chi hội nghề cá và 8 Hợp tác xã dịch vụ và khai thác thủy sản xa bờ... Cộng đồng ngư dân đã thể hiện vai trò tiên phong, cùng chia sẻ trách nhiệm bảo vệ nguồn lợi thủy sản với Nhà nước, với các cơ quan chức năng.

Tại Bình Định có 4 tổ cộng đồng được UBND TP Quy Nhơn công nhận và giao quyền quản lý khu vực biển bảo vệ nguồn lợi thủy sản là 46,134ha và có 220 thành viên tham gia tổ cộng đồng, phát triển sinh kế bền vững, bảo vệ nguồn lợi thủy sản gắn với phát triển du lịch sinh thái.

Sau thời gian khoanh vùng bảo vệ, tại các khu vực biển, hệ sinh thái rạn san hô bước đầu được phục hồi, cụ thể: tại Bãi Dứa (Bình Định) có độ phủ san hô đạt 75,6%, ở Hòn Khô Nhỏ đạt 44,3%, ở Hòn Nhàn-Ghềnh Ráng đạt 31,8% và rạn Bãi Trước-Nhơn Châu đạt 23,1%.

Tổ chức cộng đồng giữ vai trò quan trọng trong bảo vệ nguồn lợi thủy sản và chống khai thác bất hợp pháp. Ảnh: Minh Hoàng 

Hà Tĩnh có Tổ đồng quản lý nghề cá ven bờ với 1.654 thành viên, đã giao quyền tham gia bảo vệ nguồn lợi thủy sản trên tổng diện tích vùng biển 1.564/1.800km2 (chiếm khoảng 86% diện tích vùng biển ven bờ). Nhờ đó, mỗi năm Tổ này phối hợp Đồn Biên phòng ven biển tổ chức tuần tra trên biển từ 8-10 đợt, xử lý trên 10 trường hợp tàu cá hoạt động thủy sản sai quy định tại vùng biển được giao quyền.

Thông tin từ Chi cục tỉnh Bình Thuận cho biết, trong năm 2021, tỉnh đã phát hiện 373 vụ vi phạm IUU, xử phạt 3,8 tỉ đồng, còn 6 tháng đầu năm 2022 có 94 vụ, xử phạt 1,7 tỉ đồng. Những vụ vi phạm này được phát hiện nhờ đóng góp to lớn của tổ chức cộng đồng

Theo Tổng cục Thủy sản, sau hơn 4 năm thủy sản Việt Nam bị cảnh cáo "thẻ vàng", đến tháng 10/2021, EC đã đánh giá cao và ghi nhận sự cam kết, quyết tâm, nỗ lực của Việt Nam trong triển khai các giải pháp chống khai thác IUU, đặc biệt là công tác chỉ đạo, điều hành. Phía EC khẳng định Việt Nam đã có nhiều tiến bộ và đang đi đúng hướng.

Tính đến tháng 10/2021, công tác lắp đặt thiết bị giám sát hành trình tàu cá (VMS) có chiều dài từ 15 m trở lên đạt 27.716/30.501 tàu cá (đạt 90,87%). Các tỉnh có kết quả cao hơn so với trước là Quảng Ninh (đạt 98,9%), Hà Tĩnh (đạt trên 80%), đặc biệt tỉnh Thanh Hóa trong thời gian ngắn đã hoàn thành gần như 100% việc lắp đặt VMS.

Theo ông Trần Đình Luân, Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy sản, có rất nhiều giải pháp để phục hồi nguồn lợi, đảm bảo sinh kế cho cộng đồng ngư dân ven biển. Trong đó, ở những khu vực có hệ sinh thái đặc thù như bãi đẻ, bãi con non của những loại nguồn lợi thuỷ sản hoặc ở đó có nguồn lợi thủy sản mà từ trước đến nay chúng ta khai thác chưa hợp lý thì cần phải được đồng quản lý bảo vệ được tốt hơn, khai thác hiệu quả hơn, bền vững hơn.

Trong đó, vai trò của các tổ chức cộng đồng rất quan trọng. Hơn ai hết, chính những tổ cộng đồng quản lý sẽ giúp cho các cơ quan quản lý nhà nước và chính quyền địa phương quản lý về nguồn lợi, việc khai thác và điều quan trọng nhất là theo định hướng sử dụng bền vững nguồn lợi thuỷ sản và nâng cao đời sống cộng đồng ngư dân ven biển một cách hợp lý.

Thu Trang