Quản lý rừng hiệu quả nhờ ứng dụng chuyển đổi số

TMO - Chuyển đổi số có ý nghĩa quan trọng trong mọi lĩnh vực, trở thành công cụ đắc lực để triển khai các hoạt động, trong đó có công tác quản lý, bảo vệ rừng. Tại Vườn Quốc gia Yok Đôn (tỉnh Đắk Lắk), ứng dụng khoa học công nghệ và các phần mềm hiện đại đã giúp lực lượng chức năng cũng như lực lượng chuyên trách, bảo vệ rừng tăng cường kiểm tra, giám sát, kịp thời ngăn chặn hành vi vi phạm tới tài nguyên rừng, giúp bảo tồn và phát triển rừng bền vững.

Vườn Quốc gia Yok Đôn (tỉnh Đắk Lắk) có diện tích 115.545 ha, là vườn quốc gia rộng thứ 2 cả nước. Diện tích nằm trên địa giới hành chính 7 xã của 3 huyện thuộc các tỉnh Đắk Lắk và Đắk Nông.

Đây là vườn quốc gia có hệ sinh thái rừng Khộp duy nhất tại Việt Nam, với hơn 1.000 loài thực vật, 650 loài động vật, trong đó có nhiều loài động vật, thực vật đặc hữu, nguy cấp, quý, hiếm. Hệ sinh thái chủ yếu tại Vườn quốc gia này là rừng cây lá rộng rụng lá vào mùa khô hay còn gọi là “rừng khộp”. Đây là nơi phân bố của những loài cây gỗ quý hiếm đặc trưng của rừng khộp như: Cẩm lai, hương, căm xe, cà chít…

Rừng khộp tại Vườn quốc gia Yok Đôn là không gian sinh tồn của nhiều loài động vật như: nai, mang, bò rừng, heo rừng... và đặc biệt là “nhà” của những đàn voi rừng hiếm hoi còn sót lại ở Việt Nam với khoảng 80 cá thể lớn nhỏ. Trong rừng còn có hệ thống sông, suối chằng chịt, nổi bật là dòng sông Sêrêpôk hùng vĩ chạy xuyên qua những cánh rừng.

Những năm qua, triển khai tốt chính sách giao khoán bảo vệ rừng cho các cộng đồng thôn, buôn vùng đệm đã góp phần bảo tồn đa dạng sinh học và nâng cao ý thức bảo vệ rừng cho các cộng đồng dân cư, nhất là đồng bào các dân tộc thiểu số sống gần rừng. Đặc biệt, việc tăng cường ứng dụng chuyển đổi số của ngành Kiểm lâm và lực lượng chuyên trách bảo vệ rừng đã giúp công tác quản lý giám sát rừng có hiệu quả rõ nét.

Hiện nay, các thành viên của Trạm Kiểm lâm Cơ động và Phòng cháy, chữa cháy rừng, Hạt Kiểm lâm Vườn Quốc gia Yok Đôn, phân công nhiệm vụ theo dõi hiện trạng cây rừng trên phần mềm định vị Smart. Tại khoảnh 8 thuộc Tiểu khu 503, sau khi kiểm tra số hiệu và vị trí trên mỗi chủng loại cây, xem bẫy ảnh có thú rừng quý hiếm xuất hiện, kiểm lâm viên sẽ lưu lại và cập nhật lên phần mềm.

Theo chia sẻ của một kiểm lâm viên thuộc Trạm Kiểm lâm Cơ động và Phòng cháy, chữa cháy rừng (Hạt Kiểm lâm Vườn Quốc gia Yok Đôn), địa hình rừng Yok Đôn phức tạp, quãng đường di chuyển xa, nên nếu dựa vào thủ công thì rất khó kiểm soát hết được các hành vi xâm hại rừng. 5 năm trở lại đây, nhờ phần mềm Smart nên có thể theo dõi sát sao hiện trạng rừng. Đối với phần mềm Smart, khi lực lượng kiểm lâm đi tuần tra rừng gặp thú rừng hoạt động có thể lưu lại điểm để biết được vị trí khu vực thú rừng hoạt động.

Các vụ vi phạm khác cũng vậy, lực lượng Kiểm lâm cũng kiểm tra lưu được điểm rừng bị phá hoại và không cần làm hồ sơ giấy đối với các vụ vi phạm đó. Khi đã lưu được vị trí rừng bị phá, cán bộ có thể xác định chính xác được toạ độ cây rừng bị chặt hạ hay thú rừng xuất hiện tại vị trí lưu. Phần mềm này rất thuận tiện trong việc sử dụng, cập nhật. Đại diện Hạt Kiểm lâm Vườn Quốc gia Yok Đôn cho biết, trước đây, các đội hay trạm báo cáo hiện trạng rừng bằng văn bản lên Ban Giám đốc vườn.

Lực lượng Kiểm lâm Vườn Quốc gia Yok Đôn tuần tra, giám sát rừng. (Ảnh minh hoạ: TN). 

Do vậy, kết quả thường bị chậm, không thể cập nhật linh hoạt lên bản đồ hiện trạng rừng, các hạn chế này đã được khắc phục. Công tác quản lý bảo vệ rừng tại Vườn Quốc gia Yok Đôn đã cải thiện một bước lớn. Thông qua các phầm mềm Smart đơn vị đã  rà soát đánh số series tất cả các cây gỗ quý đưa lên phần mềm Smart này để quản lý bảo vệ rừng.

Kiểm lâm viên sẽ dùng máy định vị GPS sau đó đi thực tế ngoài hiện trường rồi về nhập vào phần mềm Smart này, thông qua đó sử dụng kiểm tra hàng ngày, hàng tuần. Sau đó khi thực hiện các buổi giao ban, đơn vị sẽ chiếu lên màn hình và nếu thấy khu vực nào chưa kiểm tra thì bố trí lực lượng vào trong đó để kiểm tra. Nhờ áp dụng các thiết bị và phần mềm chuyên ngành mà rừng ở đây được bảo vệ tốt hơn, số vụ khai thác gỗ trái phép, săn bắt thú rừng, lấn chiếm đất rừng giảm theo từng năm.

Cùng với việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong bảo vệ rừng, thì vai trò của cộng đồng rất quan trọng trong công tác quản lý phát triển rừng. Theo chia sẻ của Lãnh đạo Trạm Kiểm lâm Drang Phốk, Hạt Kiểm lâm Vườn Quốc gia Yok Đôn cho biết, buôn Drang Phốk với đặc thù nằm sâu trong lõi rừng Vườn Quốc gia Yok Đôn nên từ khi có chính sách giao khoán bảo vệ rừng và được sự tuyên truyền, phổ biến pháp luật thường xuyên của lực lượng Kiểm lâm, chính quyền địa phương, người dân trong buôn càng nâng cao nhận thức, thiết thực hành động để bảo vệ hệ sinh thái rừng khộp Yok Đôn.

Cùng với sự chung tay góp sức từ phía người dân nhận khoán đã giảm phần nào áp lực cho lực lượng Kiểm lâm trong các hoạt động tuần tra, kiểm soát rừng, gỡ bẫy thú rừng, phòng, chống cháy rừng trong mùa khô. Nhờ vậy, những năm gần đây đã hạn chế được tình trạng xâm hại hệ sinh thái rừng trên địa bàn được giao quản lý bảo vệ. Vườn Quốc gia Yok Đôn đang giao khoán quản lý bảo vệ rừng đến 17 thôn/buôn vùng đệm với 2.769 hộ dân, diện tích 17.500 ha. Năm 2024, kinh phí dự kiến triển khai là 7 tỷ đồng.

Có thể thấy, song song với việc ứng dụng công nghệ để quản lý bảo vệ rừng thì người dân vùng đệm có vai trò hết sức quan trọng trong công tác bảo tồn đa dạng sinh học hệ sinh thái Vườn Quốc gia Yok Đôn. Chính vì vậy việc tuyên truyền nâng cao ý thức của người dân luôn được quan tâm và phát huy hiệu quả nhằm huy động tối đa sức mạnh của nhân dân trong quản lý bảo vệ rừng. Nếu phát huy tốt vai trò, trách nhiệm của nhân dân thì đây sẽ là “cánh tay nối dài” của lực lượng Kiểm lâm khi thông tin để nắm rõ những đối tượng có ý định vào rừng khai thác trái phép.

Ngọc Lan