TMO - Hiện nay, tại một số thành phố lớn của Việt Nam, tình trạng ô nhiễm không khí đã vượt ngưỡng an toàn, gây ra những tác động trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng và đời sống đô thị. Điều đó đặt ra yêu cầu cấp thiết về các giải pháp kiểm soát và cải thiện môi trường sống.

Theo các chuyên gia môi trường, chất lượng không khí tại nhiều đô thị lớn của Việt Nam đang ở mức đáng lo ngại khi liên tục ghi nhận chỉ số vượt ngưỡng cho phép. Nguồn phát thải chủ yếu đến từ hoạt động giao thông dày đặc, công nghiệp và xây dựng, khiến nồng độ bụi mịn PM2.5 gia tăng.

Tình trạng này không chỉ gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về hô hấp, tim mạch mà còn tác động tiêu cực đến chất lượng cuộc sống và sự phát triển bền vững của đô thị.

Thực tế, nhiều người dân buộc phải sử dụng khẩu trang, máy lọc không khí để giảm thiểu tác hại, trong khi trẻ em, người già và những người có bệnh nền được khuyến cáo hạn chế ra ngoài vào thời điểm ô nhiễm đạt đỉnh. Trước tình hình trên, các cơ quan chức năng đã tăng cường giám sát, công bố chỉ số chất lượng không khí hằng ngày, đồng thời khuyến nghị các biện pháp hạn chế phương tiện cá nhân, trồng cây xanh và phát triển giao thông công cộng.

Tuy nhiên, để cải thiện thực chất, cần sự chung tay từ chính quyền, doanh nghiệp đến cộng đồng nhằm hướng tới một môi trường đô thị trong lành, an toàn cho sức khỏe con người. Đặc biệt, trong bối cảnh Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh liên tục nằm trong nhóm đô thị ô nhiễm không khí nghiêm trọng nhất thế giới với nồng độ bụi mịn PM2.5 thường xuyên vượt ngưỡng an toàn, các chuyên gia, cơ quan chức năng đã đưa ra nhiều cảnh báo cũng như các giải pháp, mô hình giảm ô nhiễm không khí tại các đô thị.

Đại diện mạng lưới không khí sạch Việt Nam cho rằng, không khí giúp con người duy trì sự sống hằng ngày. Nếu nguồn này bị ô nhiễm sẽ tác động rất lớn đến chất lượng sống. Vấn đề ô nhiễm không khí, nhất là ô nhiễm bụi mịn (là loại bụi có kích thước nhỏ hơn 2,5 µm, nhỏ hơn 1/30 sợi tóc).

Phương tiện giao thông cá nhân là một trong những nguyên nhân gây ô nhiễm không khí. (Ảnh: Thu Hiền).

Theo thống kê, trong quý 1 và quý 2 năm nay, có hơn 65 ngày ô nhiễm vượt chuẩn. Riêng Thành phố Hồ Chí Minh xếp thứ 4 trong danh sách các thành phố lớn ô nhiễm không khí nhất thế giới. Còn tại Hà Nội, 6 tháng đầu năm 2025, địa phương này đã ghi nhận hơn 80 ngày có nồng độ PM2.5 vượt ngưỡng “xấu” và “rất xấu”cao gấp 1,8 lần giới hạn cho phép. Một số thời điểm, chỉ số AQI dao động từ 200 đến 250.

Các chuyên gia chỉ ra, nguồn phát thải lớn nhất đến từ phương tiện giao thông, đặc biệt là xe máy sử dụng xăng. Một chiếc xe máy xăng đời cũ có thể thải bụi mịn, CO, HC, NOx gấp 10–20 lần so với ô tô đạt chuẩn Euro 4–5. Hiện Hà Nội có khoảng 6 triệu xe máy và 800.000 ô tô, trong khi TP.HCM sau sáp nhập có tới 10,6 triệu xe máy và 1,6 triệu ô tô.

Về nguồn gây ô nhiễm, Đại diện mạng lưới không khí sạch Việt Nam cho rằng, nguồn phát thải từ phương tiện giao thông; sản xuất công nghiệp, xây dựng; sản xuất nông nghiệp; đốt rác thải… Hệ quả của ô nhiễm không khí tạo ra tình trạng những vấn đề khẩn cấp về sức khỏe.

Để giải quyết ô nhiễm không khí đô thị, chuyên gia này cho rằng các sở ngành và địa phương phải vào cuộc quyết liệt, huy động mạnh mẽ nguồn lực tài chính và phối hợp chặt chẽ với các tỉnh lân cận.

Giai đoạn 2025-2030 cần đẩy mạnh chuyển đổi số để thúc đẩy chuyển đổi xanh, đặt mục tiêu nâng cao chất lượng không khí lên hàng đầu trong chính sách phát triển kinh tế - xã hội.

Đồng thời đề xuất đánh giá trách nhiệm bằng KPI, phân định rõ người, rõ việc, rõ tiến độ và hiệu quả, đồng thời tham khảo kinh nghiệm Bắc Kinh trong việc phân bổ nhiệm vụ và gắn trách nhiệm người đứng đầu.

Bên cạnh đó, lãnh đạo Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường cũng đưa ra một số giải pháp như các đơn vị, địa phương cần rà soát, tham mưu xây dựng các chính sách lớn có tầm quan trọng vĩ mô liên quan đến quản lý chất lượng không khí;

Thực hiện kiểm kê, giám sát chặt chẽ các nguồn phát sinh khí thải để xác định chính xác mức độ tác động nguồn khí thải, bụi gây ô nhiễm môi trường không khí; ưu tiên bố trí nguồn lực cho hệ thống quan trắc môi trường đủ dày, phủ rộng; bố trí nguồn lực để thực hiện các biện pháp vệ sinh môi trường thường xuyên, liên tục.Đồng thời siết chặt các quy định về tiêu chuẩn, quy chuẩn khí thải phương tiện giao thông cơ giới đường bộ;

Đẩy mạnh hoạt động chuyển đổi phương tiện xanh, không phát thải; sử dụng nhiên liệu sạch, thân thiện với môi trường; sử dụng phương tiện công cộng.

Các thành phố lớn cần có giải pháp giao thông xanh, giảm phát thải để bảo vệ môi trường. (Ảnh: Internet).

Trong khi đó, Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh triển khai bảy nhóm giải pháp để giảm thiểu ô nhiễm không khí bao gồm: Phòng ngừa, giảm thiểu phát thải gây ô nhiễm không khí đối với từng ngành, lĩnh vực; Thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường không khí; Nâng cao năng lực quan trắc, dự báo, cảnh báo chất lượng môi trường không khí; Tăng cường mảng xanh tại các khu dân cư, cơ quan, trường học, hộ gia đình; Đa dạng hóa nguồn lực cho hoạt động quản lý chất lượng môi trường không khí; Hợp tác quốc tế và nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực quản lý chất lượng môi trường không khí.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới, mỗi năm có khoảng 7 triệu ca tử vong sớm do ô nhiễm không khí với nhiều bệnh lý như: bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, ung thư phổi, nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính…Do đó việc bảo vệ môi trường tránh ô nhiễm là rất cấp thiết.

Tình trạng ô nhiễm không khí tại các thành phố lớn của Việt Nam đang gióng lên hồi chuông cảnh báo về những thách thức môi trường cấp bách mà xã hội phải đối mặt. Nếu không có giải pháp mạnh mẽ và đồng bộ, tình trạng này sẽ tiếp tục gây tổn hại lâu dài đến sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là những nhóm dễ bị tổn thương.

Việc kiểm soát nguồn thải, đẩy mạnh giao thông xanh, tăng cường cây xanh đô thị cùng với nâng cao ý thức của người dân là những bước đi cần thiết để từng bước cải thiện chất lượng không khí. Đây không chỉ là trách nhiệm của cơ quan quản lý, mà còn đòi hỏi sự chung tay của toàn xã hội.

Mỗi hành động nhỏ, từ việc hạn chế sử dụng phương tiện cá nhân đến ưu tiên các giải pháp sống xanh, đều góp phần quan trọng vào nỗ lực xây dựng một không gian đô thị Việt Nam bền vững, an toàn cho hiện tại và tương lai.

Bùi Hoàng

Tin nổi bật