Ô nhiễm không khí gia tăng, cần giải pháp căn cơ, thực tiễn

TMO - Những ngày qua, TP. Hà Nội liên tục đối mặt với tình trạng ô nhiễm không khí đáng báo động. Ô nhiễm không khí tại Hà Nội đã trở thành vấn đề lo ngại sau những thông tin Thủ đô nhiều lần lọt Top các thành phố ô nhiễm không khí nhất thế giới. Trước thực tế đó, cần có những giải pháp cấp bách trong kiểm soát, cải thiện chất lượng không khí, đảm bảo cho sức khoẻ người dân Thủ đô cũng như sự phát triển bền vững.

Thời gian gần đây, tình trạng ô nhiễm môi trường không khí, nhất là ô nhiễm bụi mịn trên địa bàn thành phố Hà Nội ngày càng có chiều hướng gia tăng. Ngay từ tháng 9/2024 đến nay, Hà Nội có rất nhiều ngày ô nhiễm ở mức cao của thế giới. Chỉ số chất lượng không khí (AQI) liên tục ở mức đỏ và tím, tương đương với mức xấu, rất xấu. Cùng với đó, những ngày đầu tháng 1/2025, chỉ số AQI tại Hà Nội cho thấy tình trạng ô nhiễm không khí nặng nề, liên tục ở ngưỡng có hại, với mức cao nhất tới hơn 400.

Màn sương mù bụi dày đặc không chỉ gây khó khăn cho các hoạt động giao thông mà còn làm gia tăng các vấn đề sức khỏe cho người dân. Điển hình vào khoảng 8 giờ ngày 7/1/2025, ứng dụng đo chỉ số chất lượng không khí xếp Hà Nội là thành phố ô nhiễm nhất thế giới với AQI ở ngưỡng 272 - mức tím, rất có hại cho sức khỏe con người. Đáng chú ý nhiều ngày qua, khu vực Hồ Tây đứng đầu về ô nhiễm.

Cụ thể: Phố Tô Ngọc Vân mức 416, Ciputra 408, Quảng Khánh 372, Quảng Bá 320... Đây đều là những chỉ số ô nhiễm ở ngưỡng nâu - mức nguy hại cho sức khỏe con người. Các khu vực khác ghi nhận AQI ở ngưỡng tím như: Từ Hoa (Tây Hồ) 256, Lê Duẩn (Hoàn Kiếm) 256, Lò Đúc (Hai Bà Trưng) 270, Trần Hưng Đạo (Hoàn Kiếm) 233… Theo các dữ liệu từ VN AIR của Bộ Tài nguyên và Môi trường và moitruongthudo.vn của Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội, chất lượng không khí tại Thủ đô thường xuyên nằm ở mức kém và xấu, đặc biệt trong khoảng thời gian từ tháng 9 năm trước đến tháng 3 năm sau.

Những con số thống kê chỉ ra rằng, trong các đợt ô nhiễm cao điểm, chỉ số AQI thường xuyên dao động ở mức 200, vượt xa ngưỡng an toàn và gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người dân.  Đặc biệt, nồng độ bụi PM10 và bụi PM2.5 trung bình ngày và năm ở Hà Nội vượt nhiều lần khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới; đồng thời cũng ghi nhận ô nhiễm cục bộ khí NO2 và O3. Trong đó, ô nhiễm bụi mịn được ghi nhận hầu hết tại các quận, huyện; nhất là các quận nội thành tập trung đông dân cư và hoạt động giao thông. Các chuyên gia y tế cảnh báo, ô nhiễm không khí tại Hà Nội không chỉ là mối đe dọa ngắn hạn mà còn là nguy cơ dài hạn đối với sức khỏe cộng đồng.

Việc tiếp xúc lâu dài với bụi mịn PM2.5 có thể gây nhiều bệnh lý nguy hiểm như: Viêm phổi, viêm phế quản, hen suyễn và ung thư phổi. Ngoài ra, bụi mịn còn là nguyên nhân gây suy giảm chức năng tim mạch, làm tăng nguy cơ đột quỵ và các bệnh lý về mạch máu. Bên cạnh đó, ô nhiễm không khí còn ảnh hưởng đến năng suất lao động và chất lượng cuộc sống của người dân.

Theo các chuyên gia Y tế, tiếp xúc lâu dài với bụi mịn PM2.5 có thể gây nhiều bệnh lý nguy hiểm. (Ảnh minh hoạ). 

Các hoạt động ngoài trời bị hạn chế, giao thông gặp khó khăn do tầm nhìn giảm. Ngoài ra, các bệnh lý liên quan đến đường hô hấp làm tăng chi phí y tế, tạo gánh nặng tài chính cho cá nhân và xã hội. Bên cạnh đó, Hà Nội là một trong những thành phố đông đúc và phát triển nhanh nhất tại Việt Nam với hơn 8 triệu dân và hàng triệu phương tiện giao thông lưu thông mỗi ngày.

Trong đó, giao thông vận tải là nguồn phát thải bụi mịn lớn nhất, chiếm từ 50 - 70% tổng lượng phát thải PM2.5. Các phương tiện cũ, không đạt chuẩn khí thải vẫn hoạt động phổ biến khiến lượng khí thải độc hại gia tăng. Ngoài ra, thành phố còn đối mặt với các nguồn phát thải từ hơn 17 khu công nghiệp, khoảng 1.300 làng nghề và tình trạng đốt rác tự phát tại các vùng ngoại ô.

Việc tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch như xăng dầu cùng với việc sử dụng bếp than tổ ong và đốt phụ phẩm nông nghiệp cũng góp phần làm tăng mức độ ô nhiễm không khí. Lãnh đạo Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội cho biết, quy hoạch đô thị chưa đồng bộ và việc thiếu các biện pháp bảo vệ môi trường trong phát triển hạ tầng, các hoạt động xây dựng không kiểm soát cũng là nguồn phát sinh bụi mịn lớn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng không khí tại các khu vực nội đô.

Dù Hà Nội bước đầu kiểm kê được nguồn phát thải nhưng việc chậm triển khai các giải pháp xử lý dẫn đến mức độ ô nhiễm không thuyên giảm mà luôn ở mức tăng cao. Ô nhiễm không khí tại Hà Nội là một vấn đề phức tạp và cấp bách, là những thách thức lớn đối với sự phát triển đô thị văn minh, đòi hỏi sự vào cuộc mạnh mẽ từ chính quyền, doanh nghiệp và người dân.

Các giải pháp đồng bộ như: kiểm soát nguồn thải, phát triển giao thông xanh, xây dựng vùng phát thải thấp và nâng cao nhận thức cộng đồng là những bước đi quan trọng để cải thiện chất lượng không khí. Theo Kế hoạch quản lý chất lượng không khí đến năm 2030, Hà Nội đặt mục tiêu giảm 20% tổng lượng phát thải bụi PM2.5 so với năm 2019, tương đương giảm 6.200 tấn bụi mịn.

Một trong những giải pháp trọng tâm là triển khai vận hành hệ thống quan trắc tự động để theo dõi và giám sát chất lượng không khí. Dữ liệu từ hệ thống này sẽ giúp các cơ quan chức năng xác định rõ nguyên nhân ô nhiễm, từ đó đưa ra các biện pháp xử lý hiệu quả. Lãnh đạo UBND thành phố Hà Nội cho biết, thành phố yêu cầu xử lý triệt để tình trạng đốt rơm rạ và rác thải tại các khu vực ngoại thành; đồng thời thành phố Hà Nội đã triển khai nhiều giải pháp như loại bỏ hơn 99% số bếp than tổ ong, giảm 80% việc đốt rơm rạ ở ngoại thành, loại bỏ hàng trăm lò gạch thủ công, thí điểm đo kiểm tra khí thải xe máy cũ, tăng cường kiểm tra các cơ sở sản xuất gây ô nhiễm, các công trình xây dựng và thực hiện vệ sinh đường phố thường xuyên.

Phát thải từ phương tiện giao thông là một trong những nguyên nhân khiến TP. Hà Nội bị ô nhiễm nặng nề. (Ảnh minh hoạ). 

Đồng thời tăng cường quản lý giao thông bằng cách phân luồng và điều tiết tại các nút giao ùn tắc. Việc triển khai vùng phát thải thấp (LEZ) từ năm 2025 được coi là bước đột phá nhằm hạn chế các phương tiện không đạt chuẩn khí thải lưu thông khu vực nội đô. Mặt khác, thành phố đang nghiên cứu và lấy ý kiến hoàn thiện các chính sách hỗ trợ xe buýt sử dụng năng lượng sạch, mở rộng hệ thống tàu điện trên cao và phát triển các dự án giao thông công cộng hiện đại.

Các chuyên gia môi trường khẳng định, trước tình trạng ô nhiễm không khí ngày càng nghiêm trọng, việc tìm kiếm và triển khai các giải pháp hiệu quả là vô cùng cấp bách. Trong ngắn hạn, cần tăng cường các biện pháp kiểm soát khí thải từ các phương tiện giao thông, công trình xây dựng. Một trong những giải pháp được nhiều quốc gia trên thế giới áp dụng là xây dựng các vùng phát thải thấp.

Theo các chuyên gia, ngoài việc hạn chế các nguồn phát thải ra môi trường bằng những chính sách, chế tài cụ thể, những giải pháp “mềm” như tuyên truyền, khuyến cáo người dân sử dụng phương tiện công cộng, hạn chế sử dụng phương tiện cá nhân, cũng không thể thiếu. Bài toán ô nhiễm không khí không thể giải quyết trong một sớm một chiều mà đòi hỏi sự nỗ lực của cả cộng đồng.

Mỗi người dân cần nâng cao ý thức bảo vệ môi trường, tích cực tham gia các hoạt động xanh, góp phần tạo nên một môi trường sống trong lành hơn cho chính mình và cho các thế hệ tương lai. Về lâu dài, cần đẩy mạnh phát triển giao thông công cộng, chuyển đổi sang sử dụng năng lượng sạch, kiểm soát chặt chẽ khí thải công nghiệp.

Ô nhiễm không khí tại Hà Nội đang ở mức báo động, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng do đó cần có những giải pháp đồng bộ, quyết liệt và sự chung tay của toàn xã hội để giải quyết vấn đề này, nhằm bảo vệ sức khỏe người dân và bảo đảm sự phát triển bền vững của Thủ đô.

Thuỳ Minh