Ngành muối: Tiềm năng và thách thức

TMO - Sản xuất muối chủ yếu vẫn theo phương pháp thủ công, quy mô phân tán theo hộ diêm dân (người làm muối – PV) chiếm 69% diện tích nên năng suất, chất lượng tại các đồng muối công nghiệp khó đáp ứng được yêu cầu của ngành công nghiệp hóa chất, nên vẫn phải nhập khẩu muối công nghiệp. Đây được xem là một trong những thách thức dù muối là ngành khá tiềm năng.

Với đường bờ biển dài, Việt Nam là quốc gia có lợi thế để phát triển ngành sản xuất và chế biến muối. Nghề muối tại Việt Nam là một nghề truyền thống, có từ lâu đời, là ngành sản xuất có tầm quan trọng đối với sự phát triển kinh tế của đất nước.

Mặc dù nhiều tiềm năng sản xuất muối, nhưng mỗi năm Việt Nam phải nhập khẩu khoảng 500.000 tấn muối để đáp ứng nhu cầu trong nước. Muối nội địa giá trị thấp, tồn kho nhiều. Nhiều hộ đã bỏ nghề, chuyển sang công việc khác, doanh nghiệp ngành muối chật vật tìm hướng đi để tồn tại. Thêm vào đó là sự cạnh tranh mạnh mẽ từ muối nhập khẩu, đặc biệt là từ Ấn Độ và Trung Quốc.

Sản xuất muối chủ yếu vẫn theo phương pháp thủ công, quy mô phân tán theo hộ diêm dân (chiếm 69% diện tích), nên năng suất, chất lượng tại các đồng muối công nghiệp chưa đáp ứng được yêu cầu của ngành công nghiệp hóa chất, nên vẫn phải nhập khẩu muối công nghiệp, lượng muối của các đồng muối công nghiệp chủ yếu phục vụ chế biến muối tinh cung cấp muối cho ngành công nghiệp chế biến thực phẩm, nên cạnh tranh trực tiếp với muối do diêm dân sản xuất. Một số vùng sản xuất muối tại các tỉnh Nam Trung Bộ và khu vực đồng bằng sông Cửu Long có điều kiện tự nhiên rất thuận lợi cho phát triển sản xuất muối quy mô công nghiệp nhưng chưa được quan tâm đầu tư phát triển.

Cần ứng dụng công nghệ trong sản xuất muối. Ảnh minh họa - Đức Trần

Những khó khăn, thách thức với ngành muối cũng được Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đề cập tại lễ khai mạc Festival Nghề muối Việt Nam - Bạc Liêu năm 2025 vừa diễn ra mới đây tại Bạc Liêu. Theo Phó Thủ tướng, phải thẳng thắn nhìn nhận rằng, ngành muối vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức. Theo đó, biến đổi khí hậu khiến thời tiết ngày càng có sự biến đổi bất thường, thiên tai ngày càng cực đoan, ảnh hưởng đến sản lượng và cơ sở hạ tầng nghề muối.

Năng lực tổ chức liên kết sản xuất, ứng dụng công nghệ để nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm đáp ứng yêu cầu của thị trường còn hạn chế. Thực tế vẫn còn quá ít mối liên kết giữa doanh nghiệp với diêm dân để nâng cao giá trị hạt muối. "Thật day dứt khi sau hàng trăm năm, trên những cánh đồng muối hôm nay sức người vẫn thay cho máy móc, và chỉ một cơn mưa có thể khiến công sức của diêm dân đổ sông, đổ biển", Phó Thủ tướng chia sẻ.

Giá trị hạt muối chưa được nâng cao, đầu ra không ổn định, lợi nhuận thu về còn rất thấp, thu nhập của diêm dân chỉ bằng 70% mức thu nhập trung bình cả nước.

Phó Thủ tướng khẳng định, nâng cao năng suất, nâng tầm giá trị hạt muối Việt Nam là yêu cầu bách trong giai đoạn hiện nay. Diêm dân trông đợi sự vào cuộc chủ động, tích cực, hiệu quả của các bộ, cơ quan Trung ương và các địa phương tập trung đầu tư nâng cấp hạ tầng, công nghệ, phát triển sản xuất, chế biến, đa dạng hoá sản phẩm muối; có chính sách phù hợp bảo đảm sinh kế, nâng cao thu nhập cho diêm dân.

Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà dự và phát biểu tại lễ khai mạc Festival Nghề muối Việt Nam - Bạc Liêu năm 2025. 

Phó Thủ tướng đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì phối hợp với các Bộ, ngành liên quan, UBND các tỉnh, thành phố ven biển tập trung rà soát phát triển vùng muối ở những nơi có điều kiện tự nhiên thuận lợi theo hướng tập trung, quy mô lớn hình thành vùng sản xuất muối công nghiệp gắn sản xuất với chế biến, thu hồi các sản phẩm sau muối, đa dạng hóa các sản phẩm muối ở các địa phương.

Tập trung triển khai thực hiện các giải pháp có tính đột phá, đầu tư cải tạo, nâng cấp đồng bộ hạ tầng nghề muối; ứng dụng khoa học, công nghệ tiên tiến, nâng cao năng suất, chất lượng, bảo quản, đa dạng hóa sản phẩm, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, gia tăng giá trị cho các sản phẩm muối. Đồng thời chú trọng xây dựng chỉ dẫn địa lý, phát triển thương hiệu muối đặc trưng của các vùng miền. Riêng với tỉnh Bạc Liêu, đề nghị các bộ, ngành và UBND tỉnh tiếp tục hoàn thiện tiêu chuẩn chất lượng, quảng bá thương hiệu muối Bạc Liêu ra quốc tế, để không chỉ bà con trong nước mà cả bạn bè thế giới biết đến hạt muối của chúng ta.

Bộ Công Thương chủ trì phối hợp với các bộ, ngành, địa phương tiếp tục thúc đẩy phát triển các ngành hàng sử dụng nguyên liệu từ muối, như ngành chế biến thực phẩm, y tế và công nghiệp hóa chất; giảm dần nhập khẩu, tiến tới xuất khẩu các sản phẩm muối biển tự nhiên chứa nhiều khoáng chất có lợi cho sức khỏe… Quan tâm hỗ trợ, tạo điều kiện cho tổ chức và hộ gia đình phát triển các sản phẩm OCOP đối với muối và các sản phẩm từ muối tại địa phương, bảo hộ sở hữu thương hiệu cho sản phẩm muối ở các địa phương, xúc tiến thương mại các sản phẩm muối, sau muối.

Phát triển các sản phẩm du lịch trải nghiệm, gắn với sản xuất nông nghiệp, diêm nghiệp. Những cánh đồng muối không chỉ là nơi sản xuất, mà còn là tài sản văn hóa, tài nguyên du lịch trải nghiệm nghề muối để du khách đến tham quan, tìm hiểu về quy trình sản xuất, tham gia vào các hoạt động thu hoạch, thưởng thức các món ăn địa phương, qua đó vừa tạo thêm thu nhập cho bà con, vừa quảng bá hình ảnh Bạc Liêu và nghề muối. Chú trọng hỗ trợ sinh kế, nâng cao đời sống cho diêm dân. Chính phủ sẽ chỉ đạo các bộ, ngành Trung ương, địa phương tiếp tục có các chính sách hỗ trợ vốn, đào tạo nghề, bảo hiểm, giảm thiểu rủi ro cho bà con làm muối.

Thích ứng hiệu quả với biến đổi khí hậu. Biến đổi khí hậu là thách thức lớn với nghề muối. Do đó, cần đầu tư nghiên cứu, xây dựng các giải pháp, như hệ thống thủy lợi, cải tạo đất, để bà con yên tâm sản xuất ngay cả khi thời tiết bất thường. Festival nghề muối phải kết nối các nhà sản xuất, chế biến, tiêu thụ các sản phẩm từ muối với diêm dân để hướng tới xây dựng được các chuỗi liên kết nhằm đa dạng hóa các sản phẩm muối; đồng thời quảng bá sản phẩm muối cùng với các giá trị văn hóa giàu bản sắc bản sắc qua đó nâng tầm giá trị hạt muối của Việt Nam nói chung và Bạc Liêu nói riêng…/.

PHƯƠNG ĐIỀN