Lào Cai: Chú trọng chuyển đổi số trong bảo tồn và trưng bày bảo tàng

TMO - Ứng dụng công nghệ số vào hoạt động bảo tàng đang được tỉnh Lào Cai triển khai đồng bộ, từ công tác bảo tồn, số hóa tư liệu đến đổi mới hình thức trưng bày, góp phần nâng cao hiệu quả tuyên truyền; đồng thời bảo tồn giá trị di sản văn hóa, phục vụ nhu cầu tham quan, nghiên cứu của người dân và du khách.

Trong những năm gần đây, tỉnh Lào Cai đã xác định chuyển đổi số là một trong những nhiệm vụ trọng tâm nhằm nâng cao hiệu quả công tác bảo tồn và trưng bày bảo tàng. Trên cơ sở đó, các đơn vị chuyên môn từng bước triển khai số hóa tư liệu, hiện vật, xây dựng cơ sở dữ liệu điện tử, góp phần bảo vệ an toàn các giá trị di sản văn hóa trước tác động của thời gian và môi trường.

Việc ứng dụng công nghệ số không chỉ hỗ trợ công tác lưu trữ, quản lý khoa học mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho công tác nghiên cứu, khai thác và chia sẻ thông tin. Bên cạnh đó, Lào Cai chú trọng đổi mới phương thức trưng bày theo hướng hiện đại, tăng tính trực quan, sinh động thông qua các giải pháp như thuyết minh tự động, mã QR, trưng bày 3D hay không gian trải nghiệm số.  Cụ thể, năm 2023, Bảo tàng tỉnh Lào Cai đã phối hợp với Trường Đại học Công nghệ Thái Nguyên triển khai Dự án số hóa, nhằm chuẩn hóa dữ liệu và đưa các hiện vật lên môi trường trực tuyến.

Theo đó, gần 1.000 hiện vật và tư liệu tiêu biểu đã được quét 3D với độ chi tiết cao, cho phép người xem quan sát chân thực, sinh động và nắm bắt đầy đủ thông tin liên quan. Tất cả được tích hợp trên hệ thống website chính thức của bảo tàng tại địa chỉ: baotang.laocai.gov.vn, tạo nên kho tư liệu số mở phục vụ công chúng.

Bên cạnh đó, mỗi khu vực trưng bày đều được gắn mã QR cung cấp đầy đủ thông tin về hiện vật, hình ảnh, giúp du khách chủ động tra cứu và tìm hiểu khi tham quan trực tiếp. Điểm mới của mô hình số hóa là toàn bộ tư liệu 3D được phân chia theo từng chủ đề khoa học, giúp người xem tiếp cận thuận tiện và có hệ thống. Các nhóm nội dung chính gồm: Địa lý tự nhiên, Cộng đồng các dân tộc tỉnh Lào Cai, Tiền - sơ sử, Thời kỳ phong kiến tự chủ và Thời kỳ cận hiện đại.

Mỗi hiện vật đều có thông tin, hình ảnh, mô hình 3D cho phép phóng to, xoay chuyển, quan sát từng chi tiết. Việc xem hiện vật trực tuyến vì vậy trở nên trực quan, dễ hiểu và phù hợp với cách tiếp nhận thông tin hiện đại. Lãnh đạo Bảo tàng tỉnh Lào Cai cho biết, dữ liệu số giúp bảo vệ hiện vật quý, nhất là các chất liệu dễ hư hỏng, đồng thời cho phép phục vụ công chúng rộng rãi, không bị giới hạn bởi không gian hay thời gian. Sự thay đổi trong công nghệ cũng kéo theo thay đổi trong cách tiếp cận di sản: Người trẻ hiện nay tiếp xúc với hình ảnh 3D và công nghệ tương tác rất nhiều.

Khi hiện vật có mô hình 3D kèm theo thông tin đầy đủ, mọi người dễ tiếp cận hơn, thích thú hơn và tiếp thu kiến thức tự nhiên hơn. Không chỉ mở rộng kênh tham quan trực tuyến, Bảo tàng tỉnh Lào Cai còn triển khai hoạt động kết nối trực tuyến với các trường học trên địa bàn để tổ chức các buổi giới thiệu theo chủ đề như: văn hóa dân tộc, lịch sử Lào Cai qua các thời kỳ, dấu tích khảo cổ…

Chuyển đổi số mang lại trải nghiệm trực quan hơn cho du khách. (Ảnh minh hoạ: BLC).

Các buổi kết nối này được giáo viên và học sinh đánh giá là tiện lợi, tiết kiệm thời gian và mở ra phương pháp học tập mới mẻ, tiếp cận trực tiếp nguồn tư liệu gốc ngay từ lớp học. Việc mở rộng không gian tiếp cận văn hóa trên môi trường mạng cũng nhận được sự ủng hộ của người dân địa phương.

Không chỉ phục vụ nhu cầu tìm hiểu thông tin, hệ thống dữ liệu số của Bảo tàng tỉnh Lào Cai đang dần trở thành nguồn tài liệu tham khảo quan trọng cho giáo viên, học sinh và các nhà nghiên cứu.

Nhiều trường học đã đưa tư liệu hiện vật 3D vào bài giảng, giúp học sinh có cái nhìn trực quan hơn về lịch sử địa phương. Du khách và doanh nghiệp du lịch cũng có thể khai thác thông tin để xây dựng chương trình tham quan, trải nghiệm văn hóa. Lãnh đạo Bảo tàng tỉnh Lào Cai khẳng định, số hóa giúp quảng bá mạnh mẽ lịch sử - văn hóa Lào Cai.

Du khách trước khi đến có thể tìm hiểu trên website, nắm được các câu chuyện, đặc điểm nổi bật của từng hiện vật. Điều này thúc đẩy sự quan tâm và làm phong phú thêm sản phẩm du lịch của tỉnh. Trong thời gian tới, bảo tàng sẽ tiếp tục mở rộng khối tư liệu số, nâng cấp giao diện website, bổ sung thuyết minh đa ngôn ngữ và tăng cường các hoạt động kết nối trực tuyến với nhà trường.

Bảo tàng cũng hướng tới triển khai thêm các hình thức tương tác mới, đưa câu chuyện lịch sử đến với người dân theo cách gần gũi, sinh động hơn. Việc số hóa không chỉ góp phần bảo tồn di sản trong thời đại số mà còn tạo điều kiện để giá trị lịch sử văn hóa của địa phương được lan tỏa rộng rãi, vượt qua giới hạn không gian, thời gian và đến với mọi đối tượng công chúng.

Đẩy mạnh chuyển đổi số trong công tác bảo tồn và trưng bày bảo tàng là hướng đi phù hợp, đáp ứng yêu cầu phát triển của Lào Cai trong giai đoạn hiện nay. Thông qua việc ứng dụng công nghệ, các giá trị di sản văn hóa không chỉ được bảo vệ bền vững hơn mà còn được lan tỏa hiệu quả tới cộng đồng xã hội.

Chuyển đổi số giúp bảo tàng vượt qua những giới hạn về không gian, thời gian, mở rộng khả năng tiếp cận cho công chúng trong và ngoài tỉnh, đồng thời nâng cao tính tương tác và sức hấp dẫn của hoạt động trưng bày. Với quyết tâm và lộ trình phù hợp, chuyển đổi số trong lĩnh vực bảo tàng sẽ trở thành động lực quan trọng, góp phần gìn giữ, phát huy giá trị di sản văn hóa và thúc đẩy phát triển bền vững của tỉnh Lào Cai.

Quỳnh Mai