Ký ức mùa trăng tròn trong từng khuôn bánh Trung thu

TMO - Trong căn nhà rộng hơn chục mét vuông trên phố Hàng Quạt (Hà Nội), hơn 40 năm qua, ông Phạm Văn Quang vẫn miệt mài tạo ra những chiếc khuôn bánh Trung thu bằng gỗ, lưu giữ nghề truyền thống của gia đình. Những khuôn bánh Trung thu không chỉ là dụng cụ, mà là ký ức của biết bao mùa trăng tròn. 

Căn nhà nhỏ "giữ lửa" nghề truyền thống 

Gần dịp đến Trung thu, chúng tôi tìm đến cửa hàng ông Phạm Văn Quang – một trong số ít những cửa hàng còn làm khuôn bánh Trung thu truyền thống bằng khuôn gỗ. Biển hiệu ngắn gọn 4 chữ “Khuôn, bánh, xôi, oản”, vừa đủ để người qua lại biết ở đây bán những gì. 

Những khuôn bánh với nhiều hình thù, kích cỡ được treo ngay trước cổng. 

Nhớ lại thời mới làm khuôn bánh, ông Quang cho biết: Ngày trước cứ đến mùa Trung thu, phố Hàng Quạt lúc nào cũng rộn ràng những tiếng đục, tiếng đẽo, tiếng dập khuôn. Xung quanh đây đều là các cửa hàng tiệm làm khuôn bánh, những người thợ làm quanh năm không hết việc. Nhưng những năm trở lại đây, khi nhiều loại khuôn xuất hiện, cửa hàng tôi cũng ít người tìm đến. Nhưng tôi vẫn cố gắng giữ nghề truyền thống của gia đình mình, bỏ đi thì tiếc vì thật nhiều kí ức với bao mùa Trung thu đã qua. 

Ông Quang vẫn miệt mài tạo ra những chiếc khuôn bánh Trung thu bằng gỗ suốt 40 năm qua.  

Vừa thoăn thoắt đôi tay đục xuống miếng gỗ, ông Quang chia sẻ thêm: Tôi là đời thứ 3 nối tiếp nghề làm khuôn gỗ Trung thu của gia đình. Cửa hàng 59 phố Hàng Quạt cũng đã tồn tại được hơn 40 năm nay. Ở Thường Tín nhà tôi vẫn còn xưởng sản xuất để có không gian rộng cho việc pha gỗ. Những năm qua tôi cứ đi đi về về để chọn cẩn thận loại gỗ làm khuôn, sau mới vận chuyển lên trên này để đục, khắc... 

Theo ông Quang, để làm một chiếc khuôn bánh, trước hết phải tìm được loại gỗ phù hợp. Gỗ thường dùng để làm khuôn bánh là gỗ thị già và gỗ xà cừ. Gỗ thị thơm, mềm vừa phải, khắc hoa văn sắc nét. Còn gỗ xà cừ thì dẻo, bền, dùng mấy chục năm vẫn sáng. Từ một khúc gỗ trở thành một khuôn bánh có hồn phải trải qua nhiều công đoạn, từ xẻ gỗ, cắt phôi theo yêu cầu của khách hàng, bào nhẵn…

Gỗ thị, xà cừ là loại gỗ phù hợp nhất để làm khuôn bánh Trung thu. 

Mỗi khuôn bánh chứa đựng nhiều kí ức 

Gắn bó với nghề suốt hơn 40 năm qua, ông Quang không nhớ được chính xác mình đã làm được bao nhiêu khuôn bánh Trung thu, nhưng mỗi khi ngồi xuống bàn để chuẩn bị làm khuôn, ông Quang vẫn luôn nhớ lời dạy của ông nội và bố là phải đặt hết tâm sức trong từng công đoạn. Vì là nghề thủ công nên mọi bước đều phải tỉ mỉ, khắc chạm để toát lên được ý nghĩa của hình đó. 

Từ trước đến nay, khuôn bánh chủ yếu được đặt là hình cá chép với hàm ý “cá hóa rồng”, hay chữ Phúc - Lộc - Thọ, hình hoa cúc, hoa sen…Ngoài những mẫu khuôn truyền thống, ông Quang còn đúc khuôn theo yêu cầu khách hàng, từng chiếc khuôn đều có câu chuyện của riêng nó. Có những khuôn hoa văn cầu kỳ, mất cả tuần để hoàn thiện. Có cái nhỏ xinh, chỉ vài giờ đã xong. Theo ông Quang, giá trị khuôn chính là ở công sức mình bỏ vào. Giá khuôn vì thế không giống nhau.

Có những khuôn hoa văn cầu kỳ phải mất cả tuần mới có thể hoàn thiện thành phẩm. 

Cửa hàng nhỏ của ông Quang đôi khi cũng đón nhiều du khách nước ngoài. Họ xem chăm chú từng hình thù trên khuôn một hồi lâu, nhiều người cũng chọn mua để làm quà lưu niệm. Anh Jame (du khách người Pháp) thích thú cầm trên tay khuôn bánh hình hoa sen chia sẻ: Đây là lần đầu tiên tôi được nhìn thấy khuôn này. Trông từng đường nét rất tinh tế, hẳn là người thợ đã bỏ nhiều công sức vào đây. Tôi sẽ mua 3-4 chiếc để vừa làm đồ lưu niệm, và cùng để thử làm bánh bằng chiếc khuôn này. 

Nhiều du khách thích thú ghé thăm cửa hàng.

Mùa Trung thu năm nay, ông Quang vẫn cần mẫn bên chiếc bàn nhỏ, vẫn tỉ mỉ tạo ra nhiều khuôn bánh vì vẫn còn nhiều người tìm đến cửa hàng để đặt mua. Theo ông Quang: Mỗi loại khuôn đều có công năng riêng của nó, cái này là sự lựa chọn của người làm bánh. Khuôn bánh bằng gỗ rất bền dùng được nhiều năm, nhất là khi từng chi tiết được khắc thủ công.

Ông Quang vẫn miệt mài tạo ra thêm nhiều chiếc khuôn bánh Trung thu bằng gỗ. 

Cửa hàng nhỏ nhiều hôm cũng rất đông các sinh viên mỹ thuật tìm đến mong được thử khắc một chiếc khuôn gỗ. Ông Quang nhiệt tình hướng dẫn để thấy một mùa Trung thu không chỉ có bánh, có lồng đèn mà ở đó có đôi bàn tay cần mẫn của những người thợ đã gửi hết tâm sức của mình khắc chạm nên những họa tiết trên từng chiếc khuôn gỗ. Một chiếc bánh trung thu in hoa văn từ khuôn gỗ là thành quả của lao động thủ công, là ký ức của biết bao mùa trăng tròn./.  

THU HIỀN - TÙNG DƯƠNG