Khai thác tiềm năng nuôi trồng, phát triển thủy sản ở hồ chứa

TMO - Tiềm năng phát triển nuôi trồng thủy sản hồ chứa thủy lợi, thủy điện cả nước là rất lớn, tuy nhiên diện tích mặt nước được khai thác chưa nhiều.

Theo Cục Thủy lợi (Bộ NN&PTNT), hiện nay cả nước có hơn 6.700 hồ chứa thủy lợi (4 hồ chứa quan trọng đặc biệt, 888 hồ lớn, hơn 1.600 hồ vừa, hơn 4.200 hồ nhỏ) với tổng dung tích trữ khoảng 14,5 tỷ m3. Các hồ chứa được nhà nước quan tâm đầu tư nên có khả năng trữ nước phục vụ sản xuất quanh năm, điều tiết nước lũ. Nguồn nước sạch trong các hồ chứa là điều kiện thuận lợi cho nuồi trồng thủy sản phát triển.

Thống kê của Cục Thủy sản (Bộ NN&PTNT) cũng cho thấy, cả nước hiện có hơn 1.200 hồ chứa có hoạt động nuôi trồng thủy sản  trong lòng hồ. Cả nước có 13 hồ chứa với diện tích trên 5.000ha, trong đó các hồ Hòa Bình, Sơn La, Na Hang (Tuyên Quang), Thác Bà (Yên Bái), Trị An (Đồng Nai) là nhóm hồ chứa có tiềm năng, khả năng phát triển nuôi trồng thủy sản theo hướng hàng hóa, trách nhiệm, bền vững. Hồ Plei-Krông, Yaly, Sê San 4, Đồng Nai 3, Lai Châu, Bản Chát, Thác Mơ thuộc nhóm hồ chứa có tiềm năng nuôi trồng thủy sản ở mức trung bình.

Tiềm năng phát triển nuôi trồng thủy sản hồ chứa thủy lợi, thủy điện cả nước là rất lớn. 

Tại 23 tỉnh có tiềm năng phát triển nuôi trồng thủy sản hồ chứa hiện có hơn 29.000 lồng nuôi cá. Sản lượng nuôi trồng thủy sản hồ chứa 9 tháng của năm 2023 ước đạt hơn 36.400 tấn (đạt 102% so với cùng kỳ và 100% kế hoạch đề ra). Việc tận dụng được mặt nước từ các hồ chứa cùng với việc đầu tư bài bản, khoa học sẽ giúp hoạt động nuôi trồng thủy sản nước ngọt trong lòng hồ phát triển mạnh mẽ. Từ đó, đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, tạo việc làm, đảm bảo an ninh dinh dưỡng, phát triển du lịch, gia tăng thu nhập cho người dân, góp phần xóa đói giảm nghèo, đặc biệt là đồng bào miền núi.

Những năm qua, để thúc đẩy phát triển thủy sản, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã ban hành 5 văn bản chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương và người nuôi về mùa vụ, quản lý sản xuất, phòng, chống nắng nóng, mưa bão; hướng dẫn công tác quản lý nuôi trồng thủy sản lồng, bè. Đồng thời, tổ chức các đoàn công tác nắm tình hình nuôi trồng thủy sản tại các địa phương; cấp 621 giấy đăng ký xác nhận cơ sở nuôi cá lồng bè

Tuy nhiên, hiện nay vẫn còn nhiều khó khăn vướng mắc trong phát triển thủy sản trên hồ chứa, như: Công tác tuyên truyền, hướng dẫn đăng ký của chính quyền một số địa phương còn chậm. Số cơ sở nuôi nhỏ lẻ còn chiếm đa số; nhiều cơ sở đã dùng Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất để thế chấp cho ngân hàng vay vốn sản xuất nên gặp khó khăn trong thực hiện chuyển đổi mục đích chuyển đổi đất; nhiều cơ sở nuôi trồng thủy sản chưa có hợp đồng cho thuê đất mặt nước để nuôi trồng thủy sản theo quy định. Chưa có chính sách khuyến khích, thu hút các thành phần kinh tế, doanh nghiệp đầu tư vào nuôi trồng thủy sản tại hồ chứa; chưa có nhà máy chế biến sâu…

Nhiệm vụ chính của các hồ chứa là tích nước phục vụ sản xuất nông nghiệp điều tiết lũ. Về mùa kiệt, nhiều hồ chứa có mực nước rất thấp làm ảnh hưởng lớn đến việc nuôi trồng thủy sản trong hồ. Về mùa lũ mực nước hồ dâng cao sẽ chảy qua tràn, thủy sản sẽ theo dòng chảy thất thoát về hạ lưu, nếu dùng lưới chắn sẽ gây cản trở dòng chảy làm mất an toàn công trình. Về hạ tầng, hầu hết các hồ chứa nằm ở vùng sâu, vùng xa, giao thông đi lại khó khăn; chưa có hệ thống điện phục vụ cho nuôi cá thâm canh và bán thâm canh. Một số khu vực nuôi cá lồng bè phải sử dụng điện thông qua hộ dân gần khu vực nên gây khó khăn cho sản xuất. Lồng nuôi công nghiệp sử dụng vật liệu sắt, inox, HDPE còn ít, trong khi hàng năm chịu tác động lớn của bão, lũ.

Hòa Bình là địa phương có vùng lòng hồ thuỷ điện Hòa Bình rộng nên có tiềm năng lớn phát triển nuôi trồng thuỷ sản trên hồ chứa. Tỉnh Hòa Bình đã thực hiện các chính sách để hỗ trợ, thúc đẩy tái cơ cấu ngành nông nghiệp, cũng như nuôi trồng thuỷ sản trên hồ chứa. Hoạt động nuôi trồng thuỷ sản trên lòng hồ sôi động, với nhiều tàu, bè cùng hàng nghìn lồng cá đã tạo việc làm cho hàng nghìn lao động, góp phần nâng cao thu nhập cho người dân, nhất là đồng bào dân tộc thiểu số ở vùng lòng hồ Hòa Bình. Hiện nay, đã có trên 20 doanh nghiệp đầu tư nuôi cá lồng trên lòng hồ Hòa Bình. Tỉnh Hoà Bình đang hướng tới nuôi trồng thuỷ sản theo hướng hiệu quả, bền vững ứng phó với biến đổi khí hậu; nuôi trồng gắn liền với phát triển du lịch.

Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Sơn La cũng cho biết, giải pháp phát triển nuôi trồng thủy sản hồ chứa giai đoạn tới cần tiếp tục đầu tư các chương trình, dự án trọng điểm, ưu tiên đầu tư xây dựng cảng cá, vùng sản xuất giống thủy sản tập trung, vùng nuôi trồng thủy sản tập trung, vùng nuôi trồng thủy sản ứng dụng công nghệ cao. Hình thành mạng lưới dịch vụ hiệu quả chất lượng cao phục vụ phát triển thủy sản...

Các địa phương rà soát những khó khăn để khai thác hiệu quả lợi thế nuôi trồng thủy sản lòng hồ. Ảnh: TT. 

Theo Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến, phát triển nuôi thủy sản hồ chứa là giải pháp phù hợp với Chiến lược phát triển ngành thủy sản theo hướng giảm dần khai thác, tăng nuôi trồng gắn với bảo vệ nguồn lợi thủy sản. Hiện nay, dư địa nuôi cá hồ chứa rất lớn, với khoảng hơn 80% diện tích chưa khai thác. Thời gian tới, Bộ NN&PTNT sẽ tập trung xây dựng và hoàn thiện các quy định, cơ chế chính sách một cách đồng bộ để phát triển hệ sinh thái nuôi trồng thủy sản hồ chứa đi vào chuỗi chế biến sâu, phát triển đa dạng mục tiêu, đa dạng sản phẩm…

Các đơn vị, địa phương đã nhận diện được những khó khăn, vướng mắc cần khẩn trương triển khai các biện pháp tháo gỡ. Trong đó, tập trung khuyến khích người dân đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ tiên tiến vào sản xuất; minh bạch hóa thông tin để truy suất được nguồn gốc sản phẩm, phát triển hoạt động sản xuất có trách nhiệm, bền vững. Bên cạnh đó, đa dạng hóa đối tượng nuôi theo hướng đáp ứng được những sản phẩm mà thị trường cần và hướng tới xuất khẩu. Các đơn vị nghiên cứu tiếp tục chọn tạo ra những bộ giống mới có chất lượng để phục vụ nhu cầu sản xuất; nâng cấp, tạo ra các loại thức ăn dinh dưỡng mới để tăng chất lượng sản phẩm, bảo vệ môi trường nuôi.

Các cơ quan quản lý chuyên ngành, địa phương khẩn trương rà soát, đánh giá, xây dựng quy hoạch, đề án phát triển cụ thể cho từng hồ chứa; chỉ rõ hồ nào có thể khai thác đa giá trị, đơn giá trị. Đồng thời, xây dựng các cơ chế, chính sách khuyến khích hình thành các chuỗi liên kết trong tiêu thụ sản phẩm, đặc biệt có cơ chế để thu hút doanh nghiệp tham gia chế biến sâu sản phẩm thủy sản lòng hồ.

Hồng Nhung