Hiệu quả từ mô hình ngư dân đưa rác thải vào bờ

TMO - Tại tỉnh Phú Yên, Sở Tài nguyên và Môi trường phối hợp với Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh triển khai thực hiện mô hình “Ngư dân đưa rác về bờ.” Mô hình nhận được sự hưởng ứng tích cực của ngư dân, góp phần thay đổi nhận thức bảo vệ môi trường biển.

Tỉnh Phú Yên hiện có hơn 1.900 tàu cá đã được đăng ký trên hệ thống dữ liệu tàu cá quốc gia, trong đó có gần 660 tàu cá có chiều dài từ 15m trở lên chuyên khai thác thủy sản xa bờ. Sản lượng khai thác thủy sản hằng năm toàn tỉnh đạt từ 65.000-67.000 tấn. Hầu hết rác thải phát sinh từ hoạt động của các tàu cá gồm rác thải sinh hoạt, ngư lưới cụ hỏng… không được thu gom mà thải trực tiếp xuống biển. Đây là một trong những nguyên nhân gây ra ô nhiễm môi trường biển. 

Trước thực trạng này, từ tháng 5/2024 Tổ chức quốc tế về bảo tồn thiên nhiên tại Việt Nam (WWF - Việt Nam) phối hợp với Sở TN&MT, Sở NN&PTNT tỉnh Phú Yên triển khai mô hình vận động ngư dân đem rác vào bờ. Mô hình được triển khai tại 4 cảng cá lớn trên địa bàn tỉnh là: Đông Tác, Phú Lạc, Tiên Châu và Dân Phước.

Theo Ban Quản lý các cảng cá tỉnh Phú Yên, các sở, ngành liên quan đẩy mạnh công tác tuyên truyền nên ngư dân thấy được tác hại của rác thải nhựa, từ đó ký cam kết thực hiện mô hình. Đến nay, tỉnh đã có 340 tàu cá cam kết tham gia thực hiện mô hình này. Ban Quản lý các cảng cá tỉnh Phú Yên hỗ trợ mỗi tàu cá 2 túi lưới để đựng rác thải.

Sau mỗi chuyến ra khơi, ngư dân mang theo rác thải vào bờ. Ảnh: TQ.  

Mặc dù mới triển khai thực hiện mô hình “Ngư dân đưa rác về bờ” trong thời gian ngắn nhưng ngư dân trên địa bàn tỉnh hưởng ứng rất tích cực. Đến nay, ngư dân đã đưa về bờ khoảng 685kg rác, chủ yếu là rác thải nhựa, nhận thức của người dân về bảo vệ môi trường biển được nâng cao. Cán bộ tại các cảng cá cũng chú trọng tuyên truyền và bố trí vị trí tập kết rác thuận lợi để ngư dân thực hiện. Mục tiêu phấn đấu của mô hình là có khoảng 500 tàu cá cam kết đưa rác thải về bờ.

Phú Yên có đường bờ biển dài với nhiều đầm, vịnh, đây là không gian thuận lợi để phát triển kinh tế biển gắn với du lịch và nuôi trồng, khai thác thủy hải sản, góp phần giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho người dân. Phú Yên cũng xác định, phát triển kinh tế biển là một trong những chiến lược kinh tế trọng tâm cho phát triển kinh tế-xã hội của tỉnh.

Tuy nhiên, cùng với phát triển kinh tế, tình trạng ô nhiễm môi trường biển ngày càng gia tăng. Các khu vực ven biển trên địa bàn tỉnh có lượng rác thải đáng kể, đặc biệt là rác thải nhựa chủ yếu từ các nguồn hoạt động du lịch, nuôi trồng, khai thác thủy sản và từ hoạt động dân sinh trên đất liền.  Do vậy, việc triển khai mô hình vận động ngư dân đem rác vào bờ nhằm nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường, tác hại của rác thải nhựa đến môi trường tự nhiên, đặc biệt là môi trường biển cho cán bộ, công nhân viên cảng cá, ngư dân và người kinh doanh ở khu vực cảng.

Mô hình còn vận động và giám sát ngư dân mang rác vào bờ để giảm thất thoát rác thải nhựa ra đại dương; cải thiện hệ thống thu gom tại 4 cảng cá để tăng cường khả năng quản lý chất thải rắn tại cảng cũng như đáp ứng được lượng rác phát sinh từ ngư dân mang rác vào bờ, từng bước phân loại rác tại nguồn. Mô hình vận động người dân cùng tham gia các hoạt động thực hành giảm nhựa, tiêu dùng xanh, hạn chế phát thải rác thải nhựa, tiến tới nói không với các sản phẩm nhựa dùng một lần. Đồng thời kêu gọi chung tay hành động để Phú Yên trở thành điểm đến xanh - sạch - đẹp, thân thiện với môi trường. 

Theo nhiều chủ tàu cá trên địa bàn tỉnh, việc thu gom rác thải trên tàu cá không có gì khó khăn. Mọi người chỉ cần nâng cao ý thức, giữ thói quen không bỏ rác xuống biển mà tập trung lại để đem vào bờ. Một số rác thải nhựa còn có thể sử dụng để tái chế, bán phế liệu. Mô hình này được triển khai thực hiện góp phần làm sạch môi trường biển, giúp tái tạo nguồn lợi thủy sản. 

Trước đây, ngư dân khai thác thủy sản trên biển thường chỉ tập trung vào công việc mà ít quan tâm đến bảo vệ môi trường biển. Rác thải sinh hoạt như chai nhựa, vỏ lon, bao nylon, ngư cụ hay đồ dùng hư hỏng đều bị vứt xuống biển với số lượng lớn. Sau khi mô hình “Ngư dân đưa rác về bờ” được triển khai thực hiện, ngư dân có ý thức hơn, hầu hết tàu cá hoạt động trên biển đều thực hiện việc gom rác thải về bờ sau mỗi chuyến đi biển.

Ban quản lý cảng cá Đông Tác bố trí các thùng rác để ngư dân tập kết rác thải sau mỗi chuyến đi biển. Ảnh: TQ. 

Thời gian qua, với sự hỗ trợ của các tổ chức trong và ngoài nước, tỉnh Phú Yên đã triển khai quyết liệt nhiều giải pháp để xử lý rác thải, đặc biệt là rác thải nhựa khu vực ven biển, hướng tới mục tiêu đến năm 2025 Phú Yên trở thành điểm đến xanh - sạch - đẹp, thân thiện với môi trường. Cụ thể, từ năm 2020, Phú Yên đã xây dựng và ban hành kế hoạch hành động về quản lý chất thải nhựa và rác thải nhựa đại dương đến năm 2030. Từ đó đến nay, tỉnh đã triển khai nhiều giải pháp, thu hút dự án đầu tư từ các tổ chức bảo vệ môi trường trong nước và quốc tế để thực hiện kế hoạch này.

Phú Yên là một trong các đô thị đầu tiên tham gia Chương trình Đô thị giảm nhựa. Để từng bước hướng đến một Phú Yên xanh - sạch - đẹp, UBND tỉnh Phú Yên đề nghị các cơ quan, đơn vị, địa phương tiếp tục đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ môi trường, thu gom vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt với nội dung đa dạng, phong phú và hiệu quả; rà soát, xây dựng và nhân rộng các mô hình điểm về thu gom, xử lý chất thải sinh hoạt, chất thải nhựa và nhựa đại dương; giám sát thu gom vận chuyển rác thải nhựa, phấn đấu đến năm 2025 giảm 30% lượng rác thải nhựa trên địa bàn tỉnh ra môi trường. 

Để đạt mục tiêu giảm 50% lượng rác thải nhựa trên biển và đại dương vào năm 2025, UBND tỉnh Phú Yên giao Sở Tài nguyên và Môi trường chủ trì, phối hợp với các sở ngành liên quan rà soát, tham mưu UBND tỉnh ban hành các chiến lược, chương trình, kế hoạch hành động nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước về môi trường nói chung và vấn đề rác thải sinh hoạt, rác thải nhựa…

Phú Yên cũng phấn đấu nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi của cộng đồng về rác thải nhựa, thói quen sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần, nhựa và túi ni lông khó phân hủy và các sản phẩm, vật liệu nhựa không cần thiết khác; tăng cường phân loại rác thải tại nguồn và nâng cao hiệu quả quản lý thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải để hạn chế việc phát tán chất thải nhựa ra môi trường, biển và đại dương… Một số chỉ tiêu cụ thể như tổng lượng rác thải nhựa trên biển và đại dương giảm 50% vào năm 2025 và 75% vào năm 2030; 50% ngư cụ bị vứt bỏ được xử lý, thu gom và tới năm 2030 là 100%... 

Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Phú Yên, trong thời gian tới sẽ thiết kế một số mô hình quản lý, thu gom rác thải từ hoạt động nuôi trồng khai thác thủy sản lồng ghép với việc hình thành, giao quyền quản lý cho các tổ chức cộng đồng. Đồng thời lồng ghép với chương trình xây dựng nông thôn mới để huy động nguồn vốn và nhân lực thực hiện, từng bước nói không với rác thải nhựa và tiến tới nói không với rác thải vào môi trường tự nhiên từ hoạt động nuôi trồng, khai thác thủy sản. Ngoài ra, ngành nông nghiệp sẽ phối hợp với các sở ban ngành và địa phương, các hội đoàn thể tuyên truyền, vận động người dân khai thác, nuôi trồng thủy sản nâng cao ý thức bảo vệ môi trường, tự giác thu gom, phân loại rác thải nhựa trong nuôi trồng, khai thác thủy sản và xử lý đúng quy định.

Thanh Hương