Hệ thống canh tác lúa cải tiến (System of Rice Intenfisication - SRI) là phương pháp canh tác lúa sinh thái, có năng suất, chất lượng cao, nhưng lại giảm chi phí đầu vào các khâu: Giống, phân bón, thuốc trừ sâu, nước tưới. SRI dựa trên các nguyên tắc cơ bản: Cấy mạ non, cấy thưa vuông mắt sàng, cấy nông tay.

Đối với việc điều tiết nước, phải rút nước xen kẽ 3-4 lần/vụ, nhất là sau khi bón phân lần đầu; luôn giữ ẩm đất, làm cỏ sục bùn ít nhất 2 lần trong khoảng thời gian 10 đến 12 ngày và 25 đến 27 ngày sau cấy. Nông dân bón phân NPK theo nhu cầu từng giống, bảo đảm cân đối, khuyến khích bón phân hữu cơ, phân chuồng ủ hoai mục. Tùy theo điều kiện cụ thể, các địa phương có thể áp dụng tất cả nguyên tắc kỹ thuật ngay từ vụ đầu hoặc có thể áp dụng "từng phần", tiến tới "áp dụng toàn phần".

Tại Việt Nam, SRI được triển khai lần đầu tại Hà Nội từ năm 2003. Sau 20 năm đưa kỹ thuật thâm canh lúa cải tiến vào cuộc sống, phương pháp này được triển khai rộng rãi tới 35 tỉnh, thành phố trong cả nước. Cũng từ năm 2003 ngành Nông nghiệp Hà Nội đã mở nhiều lớp tập huấn ngay trên đồng ruộng. Cán bộ bảo vệ thực vật đồng hành cùng nông dân từ trước khi gieo cấy 1 tháng, đến lúc thu hoạch.

Hiện nay, diện tích sản xuất lúa của toàn TP.Hà Nội đạt 160.000ha, trong đó, ứng dụng SRI chiếm hơn 70% tổng diện tích; ứng dụng toàn phần, đầy đủ biện pháp SRI chiếm khoảng 10%, tập trung ở các huyện: Mỹ Đức, Thanh Oai, Thường Tín, Ứng Hòa, Thạch Thất...

Thực tế cho thấy, áp dụng mô hình SRI giúp giảm chi phí sản xuất lúa khoảng 7-8 triệu đồng/ha, tăng năng suất 18-20% so với phương pháp truyền thống; cây lúa cứng, khỏe hơn, ít bị đổ ngả trong điều kiện mưa bão, tăng khả năng chống chịu sâu bệnh mới xuất hiện; giảm 30% nhu cầu nước tưới ruộng so với canh tác truyền thống; đồng thời việc không giữ nước ngập mặt ruộng thường xuyên đã hạn chế phát thải khí nhà kính, góp phần bảo vệ môi trường...

Mô hình cấy máy ứng dụng hệ thống thâm canh lúa cải tiến SRI tại huyện Mê Linh.

Vụ Xuân 2025, ngành Nông nghiệp và Môi trường thành phố hỗ trợ huyện Mê Linh tổ chức mô hình cấy máy ứng dụng hệ thống thâm canh lúa cải tiến SRI theo hướng hữu cơ, giảm phát thải. Trong đó, mô hình cấy máy kết hợp hệ thống canh tác lúa cải tiến SRI theo hướng hữu cơ, giảm phát thải lần đầu tiên được ngành Nông nghiệp triển khai trên quy mô 50ha tại xã Liên Mạc. Đến nay, diện tích lúa triển khai theo phương pháp này đều sinh trưởng, phát triển tốt.

Nhằm thúc đẩy ứng dụng mô hình canh tác tiên tiến, TP.Hà Nội đã triển khai loạt chính sách hỗ trợ mạnh mẽ cho nông dân. Cụ thể, thành phố hỗ trợ 50% chi phí mua sắm máy móc, thiết bị cơ giới hóa sản xuất lúa; hỗ trợ 50% chi phí giống, phân bón và công cấy đối với các mô hình như SRI; dự thảo ban hành nghị quyết với 12 nội dung trọng tâm về hỗ trợ nông nghiệp, nông dân và nông thôn; hỗ trợ 100% kinh phí mua thùng chứa thuốc bảo vệ thực vật và thu gom vỏ bao bì, hướng tới xử lý 80% diện tích tại huyện Mê Linh vào năm 2025.

Để tiếp tục nhân rộng mô hình cấy máy ứng dụng hệ thống SRI, các địa phương cần đẩy mạnh cơ giới hóa trong sản xuất nông nghiệp. Ngành Nông nghiệp và Môi trường tiếp tục phối hợp với các địa phương thường xuyên mở các lớp tập huấn về kỹ thuật nâng cao nhận thức cho người dân về cấy lúa ứng dụng hệ thống SRI nhằm tăng hiệu quả kinh tế hơn nữa và thích ứng biến đổi khí hậu…/.

Bùi Trang