Giải pháp nào bảo vệ các loài “chim trời” trước nguy cơ tận diệt?

TMO - Khi tiết trời sang Đông cũng là thời điểm nhiều loài chim di trú tìm nơi ở tránh rét. Đây cũng là “dịp” khiến gia tăng các hoạt động săn bắt, buôn bán chim hoang dã (chin trời), dẫn đến nguy cơ tận diệt các loài chim quý hiếm.

Người dân ở nhiều địa phương đã mặc nhiên coi việc bẫy bắt chim trời là một nghề kiếm sống với bộ đồ nghề chuyên dụng dùng để bẫy chim là lưới giăng, que nhựa, keo bẫy, thiết bị phát tín hiệu tiếng chim, hình nộm... Không chỉ bẫy bắt, thậm chí, nhiều “tay săn” dùng kế “chim xốp đớp chim thật” (tức dùng một con chim gỗ để làm mồi nhử chim thật – pv).

Nhiều năm hoạt động săn bắt chim trời nhưng hầu hết người dân không ý thức được việc làm của mình đang vi phạm pháp luật. Nhiều người quan niệm chim trời là “lộc trời cho” nên vô tư săn bắt, mặt khác lực lượng chức năng cũng chưa chú trọng công tác tuyên truyền, vận động, không thường xuyên kiểm tra, nhắc nhở hoặc xử lý nên tình trạng săn bắn luôn tiếp diễn từ năm này sang năm khác.

Môi trường sống của các loài chim đang dần bị thu hẹp.

Tình trạng săn bắt chim tự nhiên (chim trời) diễn ra phổ biến ở hầu khắp các làng quê trong suốt nhiều năm qua đang là nguyên nhân khiến những cánh đồng, đầm phá, khu sinh thái ngày càng vơi đi những tiếng chim hót, ít đi những đàn chim trở về làm tổ, cảnh đẹp bình yên cũng phai nhạt dần.

Điều phối viên dự án "Tăng cường quan hệ hợp tác nhằm bảo vệ các loài nguy cấp có ý nghĩa toàn cầu tại Việt Nam", bà Nguyễn Thị Vân Anh cho biết: Việt Nam hiện đã ghi nhận được 918 loài chim, trong đó: 12 loài đặc hữu, 9 loài rất nguy cấp, 17 loài nguy cấp, 21 loài bị tổn thương, 44 loài bị đe dọa đã được ghi nhận trong danh sách đỏ của IUCN (là danh sách toàn diện nhất về tình trạng bảo tồn và đa dạng của các loài động vật và thực vật trên thế giới), bản cập nhật năm 2021, và 40 loài được ghi nhận trong sách đỏ Việt Nam.

Trong khi các loài chim tự nhiên giảm dần về số lượng thì ở các chợ dân sinh từ nông thôn đến thành thị, vẫn bày bán các loại "chim trời". Ngay tại Thủ đô Hà Nội, chim trời được bán công khai trên các tuyến phố như Linh Đường, Nguyễn Hữu Thọ, đại lộ Thăng Long…

Một “thợ săn” chim dùng chiêu trò “cò giả mổ cò thật”, tức dùng những con cò gỗ làm mồi nhử, lúc này cò thật phát hiện có “bạn”, tưởng an toàn nên sà xuống và mắc bẫy.

Từ nhiều năm qua, các nhà hàng, quán ăn đặc sản chim trời, động vật hoang dã vẫn tồn tại và phát triển ở khắp các vùng miền, thậm chí còn công khai đưa lên các trang mạng xã hội giao bán.

Theo khảo sát của nhóm các tổ chức bảo tồn thiên nhiên thì tại một số "điểm nóng" quanh các khu bảo tồn thiên nhiên, khu dự trữ sinh quyển như các Vườn quốc gia Xuân Thủy, Cát Bà, Tràm Chim, Mũi Cà Mau; các thành phố lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và các tỉnh Tây Nam Bộ, nhiều loài chim hoang dã, chim di cư quý hiếm của Việt Nam và thế giới bị bẫy bắt, giết thịt, tàng trữ, tiêu thụ tại các chuỗi nhà hàng và các cơ sở buôn bán động vật hoang dã.

Thực tế cho thấy, pháp luật hiện hành vẫn còn nhiều khoảng trống, đơn cử chỉ có hành vi xâm hại tới loài chim nguy cấp hoặc săn bắt các loài chim hoang dã trong khu bảo tồn thiên nhiên mới bị xử lý, chưa quy định xử phạt những người tiêu thụ động vật hoang dã. Thế nên, lực lượng chức năng mới chỉ xử phạt chủ nhà hàng kinh doanh động vật hoang dã, còn thực khách thì vô can, trong khi chính họ là một trong những nguyên nhân gây hại đến sự sinh tồn của động vật hoang dã.

Chim hoang dã bày bán công khai trên tuyến quốc lộ 62 (đoạn qua tỉnh Long An).

Hồi tháng 5/2021, 18 tổ chức phi lợi nhuận Việt Nam và quốc tế hoạt động trong lĩnh vực bảo tồn thiên nhiên và động vật hoang dã cũng có thư ngỏ gửi Thủ tướng Chính phủ, kiến nghị các giải pháp cấp bách để ngăn chặn nạn tận diệt các loài chim hoang dã.

Trong nội dung kiến nghị, các tổ chức bảo tồn thiên nhiên đã kiến nghị Chính phủ thực hiện sáu biện pháp. Trong đó, cần sửa đổi, bổ sung, ban hành các quy định pháp luật có liên quan để bảo vệ các loài chim hoang dã, chim di cư, tăng cường chế tài xử lý các vi phạm; nghiêm cấm việc quảng cáo, sử dụng, mua bán trực tiếp, trực tuyến các công cụ bẫy bắt, tận diệt chim hoang dã, chim di cư và các loại công cụ, phương tiện chuyên dùng, tự chế khác; nghiêm cấm việc ăn thịt, giết mổ, tàng trữ, vận chuyển, mua, bán chim hoang dã, chim di cư; xây dựng kế hoạch hành động quốc gia về bảo vệ chim hoang dã, chim di cư.

Việt Nam là thành viên của Công ước quốc tế Ramsar về bảo vệ các khu đất ngập nước quan trọng là nơi sinh sống của các loài chim di cư, đồng thời là thành viên của Đối tác bảo tồn chim di cư tuyến Úc - Đông Á. Vì vậy, các hành động bảo tồn chim di cư là một trong những nhiệm vụ chiến lược quan trọng, thực hiện các nghĩa vụ, cam kết của Việt Nam đối với các công ước và hiệp ước quốc tế. Cùng với việc hoàn thiện hành lang pháp lý, thực thi pháp luật hiệu quả về bảo vệ chim hoang dã, chim di cư, chính quyền, cơ quan chức năng và tổ chức xã hội cần vận động, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của người dân, kịp thời ngăn chặn và chấm dứt việc săn, bẫy, bắt chim hoang dã.

Lê Hùng - Hoài Anh

Bài 2. Rùng mình với những chiêu trò "săn chim trời"