Gia Lai: Nhân rộng mô hình quản lý sức khỏe tổng hợp trên cây trồng

TMO - Tỉnh Gia Lai đẩy mạnh ứng dụng quản lý sức khỏe cây trồng tổng hợp (IPHM) nhằm chủ động phòng, chống sinh vật gây hại trên cây trồng giảm phát thải khí nhà kính và nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp.

Quản lý sức khỏe cây trồng tổng hợp là một hệ thống quản lý cây trồng mà các biện pháp tác động dựa trên nền tảng môi trường cụ thể (đất, nước, thời tiết, sinh vật gây hại, sinh vật có ích) nhằm giảm thiểu những tác động gây bất lợi cho cây trồng và phát huy các yếu tố nội tại của cây trồng, ngăn chặn sự bùng phát của sinh vật gây hại, đồng thời nâng cao giá trị sản phẩm, bảo vệ môi trường sinh thái và đa dạng sinh học. 

Hiện nay, diện tích gieo trồng hàng năm của tỉnh đạt gần 600 ngàn ha. Toàn tỉnh hiện có khoảng 255.668,4 ha cây trồng các loại sản xuất theo hướng tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, 4C, Organic, Rainforest Alliance, FLO (chiếm 43,1% tổng diện tích gieo trồng). Trước tình trạng biến đổi khí hậu, suy giảm đa dạng sinh học, ô nhiễm môi trường... gia tăng đòi hỏi các địa phương cần triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm kiểm soát dịch hại, hạn chế thiệt hại trong sản xuất nông nghiệp. 

Huyện Đak Đoa hiện có gần 10.000 ha cây trồng ngắn ngày và hơn 36.440 ha cây công nghiệp dài ngày. Để nâng cao năng suất, giá trị sản phẩm, huyện tập trung đẩy mạnh tái cơ cấu ngành nông nghiệp. Trong đó, tập trung đổi mới phương thức sản xuất, từng bước hạn chế sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật hóa học, tăng cường sử dụng các loại chế phẩm sinh học, phân bón hữu cơ giúp nâng cao chất lượng, giá trị sản phẩm cũng như góp phần bảo vệ sức khỏe con người và môi trường sinh thái.

Tại Hợp tác xã (HTX) Nông nghiệp và dịch vụ Lam Anh (xã Glar, huyện Đak Đoa) đang liên kết với gần 500 hộ dân (trong đó có hơn 90% là hộ đồng bào dân tộc thiểu số) sản xuất cà phê, chanh dây, lúa nước theo hướng hữu cơ, nông nghiệp xanh, sạch. Sản xuất theo hướng hữu cơ, nông nghiệp sạch giúp người dân giảm chi phí đầu tư 10-15 triệu đồng/ha, tăng hiệu quả kinh tế và giảm tác hại đến môi trường.

Thời gian gần đây, nhiều hộ nông dân trên địa bàn huyện Chư Păh đã thay đổi tư duy, đẩy mạnh sản xuất theo hướng nông nghiệp tốt, nhất là tăng cường sử dụng phân bón hữu cơ, thuốc bảo vệ thực vật sinh học trên cây trồng chủ lực của huyện như: cà phê, cây ăn quả, lúa nước. Năm 2025, huyện xây dựng kế hoạch tổ chức 2 lớp tập huấn nâng cao hiệu quả quản lý sức khỏe đất và dinh dưỡng cây trồng cho cán bộ, viên chức Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp huyện; lãnh đạo, công chức địa chính-nông nghiệp, chủ tịch Hội Nông dân và trưởng thôn trên địa bàn các xã, thị trấn... 

Trước đó, Viện Bảo vệ thực vật phối hợp với Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, Trung tâm Khuyến nông tỉnh triển khai mô hình quản lý dịch hại tổng hợp trên cây chanh leo gắn với tiêu thụ sản phẩm từ năm 2021-2023 tại một số xã của huyện Ia Grai, Chư Sê và TP.Pleiku.

Theo đánh giá của Viện Bảo vệ thực vật, những năm qua, diện tích trồng chanh leo trong cả nước tăng nhanh từ 1.500 ha (năm 2015) lên hơn 10.000 ha (năm 2022). Tuy nhiên, trước nhu cầu mở rộng diện tích của người dân, các cơ sở sản xuất giống không đáp ứng đủ nhu cầu nên bà con đã tự nhân giống dẫn đến chất lượng giống kém, phát sinh các loại bệnh hại ngoài đồng ruộng tỷ lệ cây nhiễm các bệnh do virus gây ra trong giai đoạn cho quả từ 30-50%, cá biệt có những diện tích bị nhiễm 100% khiến người dân phải chặt bỏ.

Đối với các diện tích chanh leo trồng chu kỳ 2, 3 trở lên hoặc trồng xen trên các vườn cao su, cà phê, hồ tiêu người dân không có các biện pháp xử lý đất trồng, cây giống trước khi trồng dẫn đến nhiều dịch hại trong đất phát sinh gây ra bệnh lở cổ rễ, thối gốc phình thân, tuyến trùng và một số sâu bệnh hại khác..

Ứng dụng quản lý sức khỏe cây trồng tổng hợp trên cây chanh leo trên địa bàn tỉnh cho hiệu quả cao. 

Trước thực trạng trên, Viện Bảo vệ thực vật đã được Bộ Nông nghiệp và Môi trường giao thực hiện dự án khuyến nông “Xây dựng mô hình quản lý dịch hại tổng hợp trên chanh leo gắn với tiêu thụ sản phẩm cho các tỉnh phía Bắc và Tây Nguyên”. Các hộ dân tham gia mô hình được hỗ trợ cây giống, vật tư phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và tập huấn hướng dẫn kỹ thuật trồng, chăm sóc chanh leo.

Vườn chanh leo được áp dụng quy trình chăm sóc và quản lý khai thác chồi ghép; sản xuất cây giống chanh leo sạch bệnh; quy trình quản lý tổng hợp sâu bệnh hại chính trên cây chanh leo và quy trình chẩn đoán các bệnh do virus trên chanh leo. Sử dụng cây giống chanh leo Đài Nông 1 sạch bệnh đạt tiêu chuẩn về hình thái, kích thước... 

UBND tỉnh đã ban hành kế hoạch hành động thúc đẩy ứng dụng IPHM trên cây trồng chủ lực của tỉnh giai đoạn 2023-2030. Đẩy mạnh ứng dụng IPHM để chủ động phòng-chống sinh vật gây hại trên cây trồng, giảm chi phí đầu vào, giảm hóa chất độc hại, giảm phát thải khí nhà kính, tăng năng suất, chất lượng sản phẩm, hiệu quả sản xuất, đảm bảo an toàn thực phẩm, bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu.

Tỉnh phấn đấu đến năm 2030, trên 80% số xã có đội ngũ nông dân nòng cốt có hiểu biết, kỹ năng và ứng dụng hiệu quả IPHM, có khả năng hướng dẫn nông dân khác ứng dụng IPHM, đánh giá hiệu quả và phổ biến kết quả cho cộng đồng; có trên 90% diện tích lúa, rau màu, cây ăn quả, hoa, cây cảnh, trên 70% diện tích bắp và trên 70% diện tích cây công nghiệp ứng dụng IPHM. Qua đó, giảm ít nhất 30% lượng thuốc bảo vệ thực vật và 30% lượng phân bón hóa học. Ngoài ra, trên 90% số xã thực hiện thu gom bao bì thuốc bảo vệ thực vật sau sử dụng đúng theo quy định.

Để triển khai hiệu quả các mục tiêu, Gia Lai đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến rộng rãi kết quả và kinh nghiệm ứng dụng IPHM tới cộng đồng thông qua việc tổ chức hội nghị đầu bờ, các phương tiện thông tin đại chúng, lồng ghép trong nội dung sinh hoạt của các tổ chức đoàn thể, câu lạc bộ, diễn đàn nông dân,... để công tác tuyên truyền, phổ biến có chất lượng, hiệu quả, đến được với nhiều nhóm đối tượng trong xã hội.

Lồng ghép tuyên truyền, phổ biến IPHM trong thực hiện các gói giải pháp kỹ thuật SRI (hệ thống canh tác lúa cải tiến), 3 giảm 3 tăng (3 giảm: Giảm lượng giống, giảm lượng phân bón, giảm thuốc trừ sâu; 3 tăng: Tăng năng suất, tăng chất lượng, tăng hiệu quả), 1 phải 5 giảm (phải sử dụng giống lúa xác nhận hoặc nguyên chủng và thực hiện 5 giảm: Giảm lượng giống gieo sạ, giảm phân bón, giảm sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, giảm lượng nước tưới và giảm thất thoát sau thu hoạch), giảm giá thành sản xuất, sản xuất an toàn theo tiêu chuẩn VietGAP, nông nghiệp hữu cơ,…

Xây dựng mô hình ứng dụng IPHM làm cơ sở để nhân rộng ứng dụng IPHM trong thực tế sản xuất, gắn sản xuất với bảo quản, chế biến và tiêu thụ sản phẩm theo chuỗi giá trị; tăng cường mở rộng ứng dụng kỹ thuật giảm giá thành trong sản xuất nhằm tiết kiệm chi phí, nâng cao hiệu quả kinh tế và giảm phát thải khí nhà kính hướng tới nền nông nghiệp xanh, nông nghiệp tuần hoàn.

Ứng dụng, đưa vào sản xuất các loại giống cây trồng có năng suất, chất lượng cao, chống chịu sâu bệnh, phù hợp với điều kiện tự nhiên của địa phương để chủ động phòng chống sinh vật gây hại, bảo vệ sản xuất. Ứng dụng chuyển giao công nghệ nhân giống sạch bệnh, sản xuất hạt giống khỏe phục vụ sản xuất. Ứng dụng chuyển giao công nghệ sản xuất chế phẩm thuốc bảo vệ thực vật sinh học, tác nhân sinh học phòng chống sinh vật gây hại, phân bón vi sinh.../.

Đức Huy