Đề xuất tăng thẩm quyền xử phạt tàu cá vi phạm qua dữ liệu điện tử, tránh "chuyển hồ sơ lòng vòng"

TMO – Tại Hội nghị Ban Chỉ đạo Quốc gia về tình hình, kết quả chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) vừa diễn ra mới đây, các địa phương đề xuất được phân cấp rõ ràng, chủ động xây dựng các dự án cụ thể phù hợp với đặc thù từng địa phương, đặc biệt trong việc quy hoạch cảng cá, vùng khai thác và quản lý đội tàu.

Về chống khai thác IUU, các địa phương như Cà Mau, Nghệ An, An Giang…đưa ra nhiều kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, giám sát và xử lý các hành vi vi phạm trong khai thác thủy sản. Các địa phương nhấn mạnh cần xử lý nghiêm các hành vi cố tình vi phạm như tháo gỡ, ngắt kết nối thiết bị giám sát hành trình (VMS), đồng thời đẩy mạnh khởi tố các vụ việc đủ điều kiện để tăng tính răn đe.

Về công nghệ, nhiều tỉnh đề xuất tích hợp các phần mềm hiện có, xây dựng hệ thống cảnh báo tự động khi tàu mất kết nối, bảo đảm tính liên thông giữa các lực lượng chức năng.

Bên cạnh đó, các địa phương cũng kiến nghị Bộ Ngoại giao hỗ trợ thu thập chứng cứ từ các nước liên quan để phục vụ điều tra, xử lý các trường hợp tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài. Giải pháp lâu dài được nhấn mạnh là xây dựng chương trình tổng thể về chuyển đổi sinh kế cho ngư dân, giúp giảm thiểu nguy cơ tái vi phạm. Đồng thời đề xuất được phân cấp rõ ràng, chủ động xây dựng các dự án cụ thể phù hợp với đặc thù từng địa phương, đặc biệt trong việc quy hoạch cảng cá, vùng khai thác và quản lý đội tàu.

Lực lượng chức năng tuyên truyền, vận động ngư dân chấp hành đúng quy định pháp luật trong đánh bắt thủy hải sản. (Ảnh: CSB)

Lãnh đạo, đại diện các Bộ, ngành cũng kiến nghị nhiều giải pháp trọng tâm nhằm nâng cao hiệu quả chống IUU, hướng tới mục tiêu gỡ “thẻ vàng” của Uỷ ban châu Âu (EC). Cần hoàn thiện cơ sở dữ liệu tàu cá vi phạm dùng chung, bảo đảm chia sẻ kịp thời cho các lực lượng thực thi trên biển. Các địa phương xây dựng mô hình cảng cá mẫu, kiểm tra hồ sơ pháp lý trước khi cho tàu xuất bến, đồng thời tích hợp quy hoạch điện gió – nuôi trồng thủy sản để tạo sinh kế bền vững cho ngư dân.

Hoàn thiện pháp luật, tăng thẩm quyền xử phạt qua dữ liệu điện tử, tránh "chuyển hồ sơ lòng vòng"; đồng thời kiến nghị siết chặt quản lý chế biến, xuất khẩu thủy sản vi phạm và phối hợp liên ngành chặt chẽ. Khần khẩn trương hoàn thiện 3 nghị định liên quan đến xử phạt, hỗ trợ khai thác xa bờ, thúc đẩy đề án phát triển lực lượng kiểm ngư.

Theo Báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tính đến ngày 30/6/2025, số lượng tàu cá cả nước đã đăng ký, cập nhật trên cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (VNFishbase) là 81.719 chiếc. Các địa phương đang rà soát, thống kê, cập nhật, đồng bộ dữ liệu tàu cá với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư; một số địa phương đã hoàn thành việc định danh tàu cá như An Giang, Cà Mau…; lập danh sách theo dõi, kiểm soát số lượng tàu cá không đủ điều kiện tham gia hoạt động khai thác thủy sản.

Hiện cả nước đã có 28.164 tàu cá có chiều dài từ 15 m trở lên lắp đặt thiết bị giám sát hành trình tàu cá (VMS), đạt 99,06%. Hằng tuần, các địa phương rà soát, cập nhật danh sách tàu cá nguy cơ cao vi phạm khai thác IUU trên cơ sở dữ liệu VMS để các cơ quan chức năng tập trung kiểm tra, kiểm soát, xử lý vi phạm (nếu có). Hằng ngày, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cung cấp danh sách tàu cá của các địa phương hoạt động gần ranh giới, mất kết nối VMS gần ranh giới với các nước để theo dõi, liên lạc với chủ tàu, thuyền trưởng cảnh báo không vi phạm khai thác IUU, vượt ranh giới cho phép khai thác trên biển.

Tính đến ngày 30/6/2025 đối với khối tàu từ 24 m trở lên mất kết nối VMS trên 6 giờ là 3.098 lượt tàu (giảm 5.833 lượt tàu)/619 tàu (giảm 531 tàu), mất kết nối VMS quá 10 ngày trên biển là 24 lượt tàu (giảm 110 lượt tàu)/21 tàu (giảm 71 tàu), vượt ranh giới cho phép khai thác trên biển là 4 lượt tàu (giảm 5 lượt tàu)/ 4 tàu (giảm 3 tàu). Số tàu cá, ngư dân bị nước ngoài bắt giữ, xử lý giảm 20 tàu/129 ngư dân so với cùng kỳ.

Hệ thống truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác điện tử (eCDT) được triển khai tại 94 điểm lên cá, tăng 32 điểm so với cùng kỳ năm 2024. Từ đầu năm đến ngày 30/6/2025 có 95.806 lượt tàu xuất cảng (tăng 80.218 lượt tàu)/25.759 tàu (tăng 17.377 tàu), 90.121 lượt tàu cập cảng (tăng 81.344 lượt tàu)/23.407 tàu (tăng 19.405 tàu), sản lượng thủy sản khai thác qua cảng là 280.981 tấn (tăng 231.761 tấn);…

Cả nước còn 486 tàu cá chưa đăng ký, 16.725 (chiếm 20,2%) tàu cá có chiều dài từ 6 m trở lên không đủ điều kiện hoạt động (chưa đăng ký, chưa đăng kiểm, chưa được cấp giấy phép khai thác, chưa lắp VMS). Hiện có khoảng 15.000 tàu cá chưa cập nhật đúng, đầy đủ thông tin tàu cá trên cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (VNFishbase), hệ thống giám sát tàu cá (VMS) gắn với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư VNeID (thiếu, sai lệch thông tin căn cước công dân, sai lệch thông tin đăng ký tàu cá…).

VŨ MINH