Đẩy mạnh quản lý thông minh tài nguyên nước

TMO - Để quá trình quản lý tài nguyên nước được thuận lợi hơn, Cục Quản lý tài nguyên nước đang tập trung nguồn lực để triển khai xây dựng hệ thống thông tin cơ sở dữ liệu (CSDL) tài nguyên nước quốc gia. Điều này tạo điều kiện thuận lợi trong quá trình phân phối, vận hành hồ chứa, đặc biệt trong bối cảnh thời tiết khô hạn.

Với sự phát triển của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, nhiều công nghệ đã được ứng dụng trong lĩnh vực tài nguyên nước (TNN) nhằm mục đích tiết kiệm và sử dụng bền vững TNN. Trước tình trạng nguồn nước sạch ngày càng khan hiếm do ảnh hưởng của ô nhiễm môi trường thì việc nghiên cứu và áp dụng công nghệ số trong quản lý TNN tại Việt Nam là điều cần thiết.

Quá trình ứng dụng khoa học công nghệ trong quản lý TNN sẽ hỗ trợ các cơ quan quản lý quyết định điều hòa, phân phối tài nguyên nước, vận hành hồ chứa, liên hồ chứa, giảm thiểu tác hại do nước gây ra, đặc biệt khi xảy ra tình trạng hạn hán, thiếu nước trên các lưu vực sông. Đồng thời, giảm thiểu nhân lực, chi phí vận hành, quản lý.

Trước những hiệu quả từ khoa học công nghệ mang lại, để quản lý TNN hiệu quả hơn, Cục Quản lý tài nguyên nước đã tích cực phối hợp với Cục Chuyển đổi số và Thông tin dữ liệu tài nguyên môi trường và các đơn vị có liên quan triển khai xây dựng Hệ thống CSDL chuyên ngành phục vụ theo dõi, giám sát và quản lý các hoạt động khai thác, sử dụng nước, xả thải vào nguồn nước.

Hệ thống CSDL được xây dựng với mục tiêu theo dõi, giám sát trực tuyến các công trình khai thác, sử dụng nước mặt; công trình khai thác, sử dụng nước dưới đất do Bộ TN&MT cấp phép (giám sát theo giấy phép); Thiết kế dựa trên các chuẩn mở để đảm bảo vấn đề kết nối, liên thông, tích hợp và chia sẻ thông tin, dữ liệu với các hệ thống của 63 tỉnh/thành phố trên cả nước; Kết nối, liên thông được với hệ thống hiện có về quan trắc lưu lượng, mực nước, chất lượng nước của các hồ chứa thủy lợi, thủy điện thuộc quy trình vận hành liên hồ chứa đã ban hành; Cập nhật tự động hoặc thủ công các thông tin (lưu lượng, mực nước, chất lượng nước và hình ảnh) vào hệ thống phục vụ giám sát, cảnh báo.

Không chỉ xây dựng hệ thống CSDL chuyên ngành, Cục Quản lý Tài nguyên nước còn xây dựng Hệ thống giám sát TNN cấp Trung ương. Đây là công cụ quan trọng để Cục Quản lý tài nguyên nước giám sát vận hành các công trình khai thác, sử dụng nước. Hệ thống được xây dựng trên nền tảng website, có thể mở trực tiếp trên máy tính và điện thoại di động. Hệ thống được tích hợp và chia sẻ với hệ thống dịch vụ công, hệ thống quản lý văn bản và hồ sơ công việc theo 2 mô hình, mô hình tổng quát hệ thống quan trắc, giám sát TNN cấp Trung ương và Mô hình liên kết, tích hợp, chia sẻ.

Ảnh minh họa. 

Vận hành từ năm 2020, hệ thống giám sát TNN Trung Ương đã trở thành công cụ đắc lực cho công tác quản lý, giám sát khai thác, sử dụng nguồn nước. Nhờ đó đã giúp các cơ quan quản lý có thể xây dựng các chính sách, kế hoạch, đề xuất các giải pháp để bảo vệ tài nguyên, môi trường, điều hòa phân bổ TNN, vận hành hồ, liên hồ chứa trên các lưu vực sông. Mặt khác đây chính là cơ sở dữ liệu quan trọng để quản lý cấp phép khai thác, sử dụng TNN và xả nước thải vào nguồn nước của 63 tỉnh/thành phố phục vụ công tác kết nối, chia sẻ thông tin, dữ liệu.

Trước những hiệu quả từ hệ thống giám sát nguồn nước, hiện nay đã có 57/63 tỉnh thành kết nối tới hệ thống giám sát TNN Trung ương. Cụ thể, theo thống kê của Cục Quản lý tài nguyên nước, tính đến tháng 5/2024, Hệ thống giám sát TNN Trung ương đã cập nhật được hơn 2.100 giấy phép các loại lên CSDL giấy phép. Trong đó, phần mềm đã đáp ứng được các yêu cầu phục vụ công tác quản lý nhà nước về TNN như cập nhật thông tin giấy phép TNN của Trung ương và địa phương; Thống kê giấy phép, công trình theo đơn vị hành chính, thời kỳ; thời hạn giấy phép; Tìm kiếm, quản lý thông tin giấy phép... 

Cùng với đó các địa phương đã triển khai cập nhật CSDL, kết nối thông tin giấy phép TNN của địa phương vào Hệ thống giám sát TNN Trung ương. Tính đến 5/2024, đã có gần 9.000 giấy phép về TNN các loại do UBND cấp tỉnh được nhập lên hệ thống giám sát TNN. Hệ thống giám sát TNN Trung ương đã tiếp nhận hơn 850 các công trình đăng ký kết nối về Hệ thống; trong đó, Cục Quản lý TNN đã thực hiện phê duyệt đối với khoảng 750 công trình để truyền dữ liệu về Hệ thống; các công trình còn lại đang trong quá trình chỉnh sửa, chờ phê duyệt.

Thông tin từ Cục Quản lý tài nguyên nước, để đảm bảo hoạt động quản lý, khai thác và bảo vệ hiệu quả nguồn nước theo phương thức trực tuyến trên cơ sở quản trị thông minh, thời gian tới, Cục sẽ triển khai xây dựng hệ thống thông tin tổng thể về quy hoạch, điều tra, quan trắc, giám sát, bảo vệ TNN; phát triển nhân lực, đào tạo, tập huấn, bồi dưỡng về kỹ năng số, phân tích và xử lý dữ liệu.

Ngoài ra, Cục cũng sẽ tập trung xây dựng, hoàn thiện kho dữ liệu TNN tập trung, thống nhất, sử dụng giải pháp công nghệ quản lý dữ liệu lớn (big data, data lake), kết nối với hệ thống lưu trữ điện tử chuyên ngành tài nguyên và môi trường nhằm chia sẻ và cung cấp dữ liệu trực tuyến. Tiếp tục cải tiến để nâng cao chất lượng quan trắc, cảnh báo dự báo TNN bằng các phần mềm mô hình số và dự báo. Bên cạnh đó Cục sẽ tiến hành xây dựng bản đồ số dự báo, cảnh báo hạn hán, thiếu nước kết nối với hệ thống công cụ hỗ trợ quá trình ra quyết định điều hòa phân bổ, vận hành liên hồ chứa trên các lưu vực sông góp phần quản lý hiệu quả, bền vững.

Trước thực trạng khan hiếm nguồn nước như hiện nay thì những nghiên cứu đổi mới công nghệ, ứng dụng công nghệ thông minh hướng đến quản lý bền vững, sử dụng hiệu quả, tiết kiệm tài nguyên nước là vấn đề cấp bách. Việc đẩy mạnh ứng dụng quản lý nước thông minh mang lại nhiều lợi ích to lớn, có hiệu quả thiết thực đối với các cơ quan chức năng, cơ quan quản lý, các đơn vị sản xuất, cấp nước, quản lý vận hành đến người tiêu dùng. Đồng thời, đây cũng là công cụ hiệu quả để cơ quan quản lý Nhà nước kiểm tra, giám sát, chia sẻ thông tin giữa các hệ thống cấp nước, triển khai giải pháp điều tiết nước phù hợp, tạo hành lang pháp lý phát triển quản trị nước thông minh.

Bích Thủy