Chống IUU: Số tàu cá, doanh nghiệp sử dụng hệ thống eCDT vẫn còn thấp

TMO –  Tính đến ngày 30/6/2025 đối với khối tàu cá từ 24 m trở lên mất kết nối VMS trên 6 giờ là 3.098 lượt tàu (giảm 5.833 lượt tàu)/619 tàu (giảm 531 tàu), mất kết nối VMS quá 10 ngày trên biển là 24 lượt tàu (giảm 110 lượt tàu)/21 tàu (giảm 71 tàu), vượt ranh giới cho phép khai thác trên biển là 4 lượt tàu (giảm 5 lượt tàu)/ 4 tàu (giảm 3 tàu). Số tàu cá, ngư dân bị nước ngoài bắt giữ, xử lý giảm 20 tàu/129 ngư dân so với cùng kỳ.

Theo Báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tính đến ngày 30/6/2025, số lượng tàu cá cả nước đã đăng ký, cập nhật trên cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (VNFishbase) là 81.719 chiếc. Các địa phương đang rà soát, thống kê, cập nhật, đồng bộ dữ liệu tàu cá với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư; một số địa phương đã hoàn thành việc định danh tàu cá như An Giang, Cà Mau…; lập danh sách theo dõi, kiểm soát số lượng tàu cá không đủ điều kiện tham gia hoạt động khai thác thủy sản. Hiện cả nước đã có 28.164 tàu cá có chiều dài từ 15 m trở lên lắp đặt thiết bị giám sát hành trình tàu cá (VMS), đạt 99,06%.

Định kỳ tuần, các địa phương rà soát, cập nhật danh sách tàu cá nguy cơ cao vi phạm khai thác IUU trên cơ sở dữ liệu VMS để các cơ quan chức năng tập trung kiểm tra, kiểm soát, xử lý vi phạm (nếu có). Bộ Nông nghiệp và Môi trường cung cấp danh sách tàu cá của các địa phương hoạt động gần ranh giới, mất kết nối VMS gần ranh giới với các nước để theo dõi, liên lạc với chủ tàu, thuyền trưởng cảnh báo không vi phạm khai thác IUU, vượt ranh giới cho phép khai thác trên biển.

Tính đến ngày 30/6/2025 đối với khối tàu từ 24 m trở lên mất kết nối VMS trên 6 giờ là 3.098 lượt tàu (giảm 5.833 lượt tàu)/619 tàu (giảm 531 tàu), mất kết nối VMS quá 10 ngày trên biển là 24 lượt tàu (giảm 110 lượt tàu)/21 tàu (giảm 71 tàu), vượt ranh giới cho phép khai thác trên biển là 4 lượt tàu (giảm 5 lượt tàu)/ 4 tàu (giảm 3 tàu). Số tàu cá, ngư dân bị nước ngoài bắt giữ, xử lý giảm 20 tàu/129 ngư dân so với cùng kỳ.

Đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền, vận động ngư dân chấp hành quy định pháp luật về đánh bắt thủy hải sản. Ảnh minh họa.

Hệ thống truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác điện tử (eCDT) được triển khai tại 94 điểm lên cá, tăng 32 điểm so với cùng kỳ năm 2024. Từ đầu năm đến ngày 30/6/2025 có 95.806 lượt tàu xuất cảng (tăng 80.218 lượt tàu)/25.759 tàu (tăng 17.377 tàu), 90.121 lượt tàu cập cảng (tăng 81.344 lượt tàu)/23.407 tàu (tăng 19.405 tàu), sản lượng thủy sản khai thác qua cảng là 280.981 tấn (tăng 231.761 tấn);…

Cả nước còn 486 tàu cá chưa đăng ký, 16.725 (chiếm 20,2%) tàu cá có chiều dài từ 6 m trở lên không đủ điều kiện hoạt động (chưa đăng ký, chưa đăng kiểm, chưa được cấp giấy phép khai thác, chưa lắp VMS). Hiện có khoảng 15.000 tàu cá chưa cập nhật đúng, đầy đủ thông tin tàu cá trên cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (VNFishbase), hệ thống giám sát tàu cá (VMS) gắn với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư VNeID (thiếu, sai lệch thông tin căn cước công dân, sai lệch thông tin đăng ký tàu cá…).

Một số địa phương chưa bố trí đủ nguồn lực (kinh phí, nhân sự, trang thiết bị...) để thực hiện các biện pháp quản lý hoạt động khai thác tại cảng cá, triển khai hệ thống eCDT; tuần tra, kiểm soát tàu cá trên biển, tại các bãi ngang, cửa sông, cửa lạch, các đảo…; chưa có biện pháp hiệu quả, ngăn chặn, xử lý tình trạng tàu cá không cập cảng chỉ định theo quy định để bốc dỡ sản phẩm thủy sản. Số lượng tàu cá, doanh nghiệp sử dụng hệ thống eCDT vẫn còn thấp so với thực tế; hiện mới có khoảng 25.000 tàu thực hiện rời, cập cảng trên eCDT.

Các lực lượng chức năng đang nỗ lực xử phạt triệt để các vụ việc vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài. Kết quả xử phạt tàu cá vi phạm ngắt kết nối VMS trên biển, vượt ranh giới cho phép khai thác trên biển vẫn còn thấp so với vụ việc được phát hiện Việc cập nhật thông tin xử phạt vi phạm khai thác IUU trên cơ sở dữ liệu xử phạt hành chính trong lĩnh vực thủy sản theo quy định tại địa phương chưa đầy đủ, kịp thời.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường thông tin, Việt Nam có cơ hội gỡ cảnh báo "Thẻ vàng" của EC nếu các hoạt động chống IUU được duy trì thực hiện và công tác xử lý nghiêm đối với các hành vi nghiêm trọng: Vi phạm vùng biển nước ngoài, vượt ranh giới, ngắt kết nối VMS...”.

Hoạt động giám sát còn gặp nhiều khó khăn

Theo Cục Thủy sản và Kiểm ngư, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, hiện các hệ thống dữ liệu như VMS (giám sát hành trình tàu cá), VNFishbase (cơ sở dữ liệu nghề cá) đã được kết nối và chia sẻ với nhiều lực lượng chức năng bao gồm công an, biên phòng, cảnh sát biển, kiểm ngư trung ương và địa phương. Dữ liệu này được sử dụng chung, góp phần hỗ trợ các cảng cá trong việc kiểm tra và giám sát hoạt động của tàu cá cập cảng. Việc kiểm tra nhật ký khai thác và hành trình của tàu cá hiện đã được thực hiện khá nhanh chóng, chỉ mất từ 5 đến 10 phút cho mỗi tàu. Nhờ các hệ thống điện tử, cán bộ tại cảng có thể đối chiếu thông tin hành trình, tọa độ khai thác và sản lượng với dữ liệu đã được tàu khai báo.

Liên quan đến hoạt động chuyển tải thủy sản trên biển, Cục Thủy sản và Kiểm ngư nhận định hoạt động giám sát còn gặp nhiều khó khăn. Nhiều tàu cố tình đánh bắt sai vùng, không ghi nhật ký khai thác, sau đó chuyển hàng qua tàu khác để hợp thức hóa nguồn gốc. Điều này gây khó khăn lớn cho việc truy xuất nguồn gốc thủy sản và thực thi các quy định chống IUU. Việc sử dụng thiết bị giám sát hành trình và dữ liệu vệ tinh để xác minh tàu khai thác và tàu chuyển tải gặp nhau trên biển là cơ sở bước đầu để phát hiện các vụ chuyển tải thủy sản không đúng quy định.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang phối hợp cùng Bộ Công an để tích hợp dữ liệu dân cư vào hệ thống VMS, dự kiến hoàn thành trong tháng 8/2025, cảnh báo trực tiếp những chủ tàu và thuyền trưởng có vi phạm. Tập đoàn Bưu chính – Viễn thông Việt Nam (VNPT) hiện hỗ trợ nâng cấp phần mềm, phát triển các chức năng như cảnh báo khi tàu tắt thiết bị giám sát hành trình, tự động thông báo cho lực lượng chức năng gần nhất trên biển để kịp thời xử lý.

Về công tác xử lý vi phạm, việc lập biên bản và xử phạt tại thực địa còn phụ thuộc vào năng lực và sự chủ động của cán bộ địa phương. Việc phối hợp giữa các lực lượng như kiểm ngư, biên phòng và cảnh sát biển chủ yếu mới dừng ở việc ký biên bản làm việc, chưa có văn bản pháp lý chính thức điều chỉnh trách nhiệm, quyền hạn, và cơ chế chỉ đạo tập trung. Điều này dẫn đến việc các trung tâm kiểm soát thông tin, dù có dữ liệu vi phạm, nhưng chưa đủ thẩm quyền để ra lệnh điều phối, kiểm tra hoặc yêu cầu xử lý…/.

VĂN NHI