Cần nâng cao năng lực bảo tồn thiên nhiên động, thực vật doang dã

TMO – Trước thực trạng môi trường sống của các loài động, thực vật đang bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu và các hoạt động của con người, việc xác định và bảo tồn thiên nhiên, động thực vật là cần thiết và cấp bách. Tuy nhiên, với nguồn lực dành cho bảo tồn còn hạn chế nên việc xác định các khu vực ưu tiên bảo tồn cần phải có tính tập trung để mang lại hiệu quả cao.

Theo thống kê, trong số 105 Khu Bảo tồn gồm Khu Dự trữ thiên nhiên, Khu Bảo tồn loài và sinh cảnh được nghiên cứu, 26 Khu Bảo tồn có mức độ ưu tiên rất cao. Trong số đó, cao nhất là nhóm Khu Bảo tồn Bắc Hướng Hóa (Quảng Trị), Vườn Quốc gia Vũ Quang, Khu Bảo tồn Ngọc Linh (Kon Tum), Vườn Quốc gia Bi Đúp-Núi Bà (Lâm Đồng), Pù Mát (Nghệ An) do là nơi cư trú của nhiều loài thú và chim dễ bị tổn thương.  

Các Khu Bảo tồn có mức độ ưu tiên rất cao phần lớn nằm dọc theo dãy Trường Sơn, từ tỉnh Lâm Đồng trở ra tới Bắc Trung Bộ. Các Khu Bảo tồn vùng Đông Nam Bộ, Nam Bộ, Đông Bắc và Tây Bắc có mức độ ưu tiên thấp hơn các khu vực khác, ngoại trừ Vườn quốc gia Hoàng Liên..

(Ảnh minh họa)

Theo các chuyên gia về đa dạng sinh học, Việt Nam cần xây dựng năng lực cho các nhà quản lý khu bảo tồn để phát triển các kế hoạch thích ứng hiệu quả. Ngoài ra, để có cơ sở triển khai các hoạt động bảo tồn các loài nguy cấp, quý, hiếm, đặc hữu trước áp lực của biến đổi khí hậu, cơ quan chức năng cần xây dựng kế hoạch hành động bảo tồn đa dạng sinh học trong bối cảnh biến đổi khí hậu cho các khu bảo tồn quan trọng và nhạy cảm, làm cơ sở để xác định các hoạt động ưu tiên, kêu gọi các nguồn tài trợ.

Mặc dù hoạt động xây dựng kế hoạch bảo tồn và phát triển bền vững các khu rừng đặc dụng đã không còn được thực hiện theo quy định của Luật Lâm nghiệp mới được thông qua, việc xây dựng phương án quản lý, bảo vệ rừng của các khu rừng đặc dụng vẫn đang tiếp tục được triển khai. Vì vậy, cần coi bảo tồn đa dạng sinh học trong bối cảnh biến đổi khí hậu là một nội dung bắt buộc.

Thực tế, nhiều loài sinh vật không thể tự dịch chuyển vùng phân bố tới những khu vực có điều kiện sinh thái phù hợp hơn dù có hệ thống hành lang đa dạng sinh học, do vậy, cần có chương trình bảo tồn chuyển chỗ chủ động được thực hiện bởi con người. Trong thời gian tới, để định hướng hoạt động bảo tồn, bao gồm cả hình thức bảo tồn chuyển chỗ và tại chỗ, việc mô phỏng sự biến đổi vùng phân bố của các loài quý, hiếm, nhạy cảm với biến đổi khí hậu là rất cần thiết. Kết quả của các hoạt động này giúp xác định các khu vực trọng điểm, ưu tiên bảo tồn loài một cách lâu dài.

Có nhiều loài quý, hiếm có quần thể trong điều kiện nuôi nhốt khá lớn như hươu sao, gà lôi lam mào trắng… vì vậy, có thể xây dựng các chương trình tái thả các loài này trở lại môi trường tự nhiên nhằm khôi phục quần thể hoang dã của chúng. Một trong những chương trình khôi phục quần thể trong tự nhiên đầu tiên thành công là đối với loài cá sấu nước ngọt ở Vườn Quốc gia Cát Tiên với hàng trăm cá thể.

Với các loài cây quý, hiếm, cơ quan chức năng cần thu thập và bảo quản nguồn hạt giống và vật liệu sinh học của các loài thực vật có mức độ tổn thương cao, chọn tạo các giống có khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu, khôi phục các quần thể thực vật trong tự nhiên..

Các chuyên gia cũng cho rằng, cần xây dựng kế hoạch hành động bảo tồn cấp quốc gia cho các loài nguy cấp, quý, hiếm, dễ bị tổn thương do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu và trình Chính phủ phê duyệt nhằm định hướng và làm tiền đề để xây dựng và kêu gọi, tìm kiếm nguồn đầu tư cho các hoạt động cụ thể.

Các chương trình giám sát cần được thiết kế tỉ mỉ, cẩn thận để nâng cao trình độ chính xác, giảm thiểu chi phí và đồng bộ hóa được trong toàn quốc. Việc giám sát cần ứng dụng công nghệ thông tin và công nghệ cao nhằm giảm thiểu chi phí và nâng cao độ chính xác với các phương pháp phân tử, âm sinh học, các thiết bị di động hoặc cảm biến được đặt ở ngoài tự nhiên..

Cộng đồng địa phương sống gần rừng, trong vùng đệm của các khu bảo tồn, vườn quốc gia cần được hỗ trợ khắc phục tác động bất lợi do biến đổi khí hậu gây ra. Năm 2020, mưa đá xảy ra trên một diện tích rộng lớn ở vùng núi phía Bắc và Bắc Trung Bộ, gây nhiều thiệt hại cho hoa màu và nhà cửa. Thu nhập từ sản xuất bị suy giảm, mức độ phụ thuộc vào tài nguyên rừng và mức độ khai thác tài nguyên rừng của cộng đồng dân cư này sẽ lại tăng cao.

Vũ Minh