TMO – Nếu như trước kia, phụ phẩm nông nghiệp ít được quan tâm và thường bị loại bỏ sau mỗi vụ thu hoạch thì ngày nay, phụ phẩm nông nghiệp được xem là nguồn tài nguyên có giá nếu biết cách khai thác.

Hàng năm, nguồn phụ phẩm nông nghiệp (trồng trọt) ở nước ta ước tính có khoảng 45 triệu tấn rơm khô, 8 triệu tấn trấu, 30-50 triệu tấn phụ phẩm khác (vỏ lạc, lõi ngô, bã mía, cà-phê...) trong đó có tới 61% là hữu cơ có thể tái chế. Bên cạnh đó, ở lĩnh vực chăn nuôi, khối lượng phân, nước thải cũng lên tới hàng trăm triệu tấn mỗi năm.

Tuy nhiên, chỉ phần nhỏ trong số này được tái sử dụng làm phân hữu cơ hoặc nguyên liệu cho các hệ thống hầm khí sinh học; còn lại phần lớn đều xả thẳng ra môi trường. Với khối lượng nguồn phụ phẩm ngày càng có xu hướng tăng, nếu không quản lý và sử dụng tốt sẽ gây lãng phí và tác động tiêu cực, nguy cơ ô nhiễm môi trường. Trong khi đó, ở nhiều quốc gia, chính những phụ phẩm này lại trở thành nguồn nguyên liệu cho các ngành công nghiệp trị giá hàng tỷ USD, từ sản xuất phân bón, nhiên liệu sinh học đến mỹ phẩm và y tế.

Mô hình làm phân hữu cơ từ phụ phẩm nông nghiệp sau thu hoạch.

Theo các chuyên gia, vấn đề không nằm ở tiềm năng, mà là công nghệ. Muốn biến "rác thải" thành tài nguyên, nông nghiệp Việt Nam cần một cú hích mạnh mẽ từ công nghệ. Nhất là công nghệ trong nước bởi vừa phù hợp với điều kiện thực tế, vừa tiết kiệm chi phí cho doanh nghiệp và hợp tác xã.

Theo chuyên gia, phụ phẩm nông nghiệp từ các lĩnh vực như trồng trọt, chăn nuôi, lâm nghiệp và thủy sản đạt tổng sản lượng khoảng hơn 156 triệu tấn mỗi năm. Đây là khối lượng rất lớn, nhưng hiện chỉ khoảng 30% được tận dụng. Do đó, không nên xem đây là phụ phẩm mà là một nguồn tài nguyên cần được khai thác hiệu quả, tránh lãng phí và ô nhiễm môi trường. Hiện nay, dù có nhiều công nghệ tiên tiến, nhưng phần lớn công nghệ từ nước ngoài có chi phí cao, khó áp dụng cho các doanh nghiệp, vì vậy, cần sử dụng công nghệ trong nước để giải quyết bài toán này.

Theo các chuyên gia, thực tiễn cho thấy, các doanh nghiệp trong nước đang đóng vai trò ngày càng quan trọng trong việc thúc đẩy công nghệ nội địa, từng bước giải bài toán chi phí và tính ứng dụng. Thời gian qua, nhiều doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghệ sinh học, cơ khí chế tạo đã phát triển thành công dây chuyền xử lý phụ phẩm với chi phí chỉ bằng 40-50% so với công nghệ nhập khẩu.

Các mô hình tiêu biểu có thể kể đến như hệ thống xử lý phân chăn nuôi thành khí sinh học (biogas) hay quy trình sản xuất viên nén từ mùn cưa, giúp giảm đáng kể chi phí năng lượng cho các trang trại. Nhiều startup còn táo bạo khai thác các ý tưởng mới biến vỏ trấu thành pin sinh học, tận dụng phụ phẩm thủy sản sản xuất nhựa sinh học phân hủy hoàn toàn. Những bước đi này không chỉ góp phần giảm ô nhiễm, mà còn mở ra thị trường xuất khẩu sản phẩm xanh – một lĩnh vực đang được quốc tế quan tâm và có giá trị thương mại cao.

Theo Luật Khoa học và Công nghệ mới, các địa phương sẽ được bố trí ngân sách riêng để đưa hoạt động đổi mới sáng tạo vào thực tiễn. Đối với doanh nghiệp cần có cơ chế linh hoạt cho các hoạt động này, vì đây là lĩnh vực mới, nhiều sản phẩm sáng tạo hiện chưa có tiêu chuẩn kỹ thuật cụ thể và việc xây dựng tiêu chuẩn sẽ cần thời gian. Do đó, cần cho phép các địa phương thực hiện thử nghiệm các sáng kiến ở quy mô cấp tỉnh, từ đó thúc đẩy ứng dụng đổi mới sáng tạo phù hợp với điều kiện thực tế từng địa phương.

Biến phụ phẩm thành tài nguyên chính là chìa khóa thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp. Những mô hình công nghệ nội địa với chi phí thấp đang chứng minh hiệu quả, nhưng để nhân rộng, cần sự hỗ trợ chính sách kịp thời và cơ chế thử nghiệm sáng kiến ngay tại địa phương. Khi doanh nghiệp, nhà khoa học và nông dân cùng chung tay, nguồn phụ phẩm nông nghiệp tưởng bỏ đi sẽ trở thành giá trị kinh tế mới, vừa tạo thêm nguồn thu, vừa giảm thiểu tác động môi trường. Đây là hướng đi tất yếu để nông nghiệp Việt Nam tiến gần hơn với tiêu chuẩn xanh toàn cầu.

Ở góc độ quản lý nhà nước, về lâu dài cũng cần nghiên cứu phát triển, chuyển giao, ứng dụng công nghệ xử lý, chế biến phụ phẩm nông nghiệp để sản xuất, chế biến thức ăn thô cho gia súc; sản xuất phân bón hữu cơ các loại; sản xuất năng lượng tái tạo từ sinh khối phụ phẩm nông nghiệp; yêu cầu các doanh nghiệp, nông hộ phát triển, hoàn thiện và xây dựng quy trình chăn nuôi tuần hoàn; phối hợp hiệu quả giữa trồng trọt và chăn nuôi để phụ phẩm của ngành này là đầu vào của ngành kia nhằm phát triển nền nông nghiệp bền vững, ứng phó biến đổi khí hậu và kéo dài chuỗi giá trị nông sản./.

LÝ LAN

Tin nổi bật