Cần chặt chẽ về tiêu chí môi trường trong xây dựng nông thôn mới

TMO - Bảo vệ môi trường là một trong những tiêu chí quan trọng của Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM). Tuy nhiên, thực tế hiện nay việc thực hiện tiêu chí về môi trường trong xây dựng NTM còn nhiều bất cập.

Việc thu gom, xử lý chất thải nông thôn được quy định tại Tiêu chí 17.5 thuộc Bộ Tiêu chí quốc gia về NTM cấp xã. Theo tiêu chí này, các xã được công nhận đạt chuẩn về Tiêu chí Môi trường và An toàn thực phẩm phải đáp ứng các yêu cầu như: Chất thải rắn trên địa bàn và nước thải khu dân cư tập trung, cơ sở sản xuất - kinh doanh được thu gom, xử lý theo quy định. Trong thực tế, công tác thu gom, xử lý chất thải nông thôn chưa đáp ứng yêu cầu so với quy định.

Tiêu chí 17.5 đưa ra các quy định thu gom, xử lý chất thải sinh hoạt nông thôn, nhưng Tiêu chí Thủy lợi (Tiêu chí số 3) lại không có quy định về kiểm soát nguồn thải và bảo vệ chất lượng nước trong công trình thủy lợi dẫn đến nước thải, rác thải trong khu dân cư không được xử lý khi xả vào kênh mương thủy lợi không có đơn vị chịu trách nhiệm. Quy định không khép kín nêu trên dẫn đến các xã được công nhận đạt chuẩn về Tiêu chí Thủy lợi và Tiêu chí Môi trường và An toàn thực phẩm nhưng tình trạng ô nhiễm vẫn ngày càng gia tăng.

Nâng cao tiêu chí môi trường trong xây dựng nông thôn mới

Đối với chất thải rắn sinh hoạt, các địa phương đều đã nỗ lực trong việc thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt, hình thành các tổ chức dịch vụ môi trường, đầu tư xây dựng công trình xử lý tập trung quy mô cấp huyện, tỉnh. Tuy nhiên, công nghệ xử lý rác thải sinh hoạt ở nông thôn chủ yếu vẫn là chôn lấp, phần lớn các bãi chôn lấp không hợp vệ sinh, gây ô nhiễm môi trường và luôn trong tình trạng quá tải.

Theo các chuyên gia, do dân cư nông thôn phân bố theo từng thôn, xóm với quy mô từ 50-100 hộ, khối lượng nước thải phát sinh từ 10-40m3/ngày đêm rất khó khăn cho việc áp dụng các công nghệ xử lý nước thải hiện đại và quản lý công trình theo hướng chuyên nghiệp. Các bãi rác ở nông thôn chủ yếu là các bãi rác tạm với quy mô phổ biến từ 200-500m2, không được đầu tư cơ sở hạ tầng theo quy định của bãi rác hợp vệ sinh, rác thải chủ yếu được đổ lộ thiên và luôn trong tình trạng quá tải. Trong khi đó, hiện chưa có chính sách hỗ trợ cho các công trình xử lý chất thải quy mô nhỏ, mức thu phí của người dân chỉ đủ cho các hoạt động thu gom và chưa có kinh phí cho các hoạt động vận chuyển và xử lý rác thải.

Tổng kết 10 năm thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng NTM, kết quả đạt chuẩn Tiêu chí số 17 giai đoạn 2016 - 2020 còn thấp so với các tiêu chí còn lại (đứng thứ 18/19 tiêu chí). Môi trường khu vực nông thôn vẫn đối mặt với nhiều thách thức, nguy cơ ô nhiễm. Do đó, trong giai đoạn 2021 - 2025 cần tiếp tục đẩy mạnh thực hiện công tác bảo vệ môi trường trong xây dựng NTM với nhiều yêu cầu, thách thức đặt ra phù hợp với bối cảnh phát triển mới của đất nước.

Được biết, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang thẩm định lại nội dung của Bộ Tiêu chí quốc gia về NTM 2021 - 2025. Các nội dung về bảo vệ môi trường trong Bộ Tiêu chí nâng cao và kiểu mẫu được quy định chặt chẽ hơn, khắt khe hơn, thực sự tạo ra sự chuyển biến về chất trong xây dựng NTM. Dự kiến sẽ bổ sung nhiều nội dung trong tiêu chí này, như: Quy định về lượng nước cấp theo bình quân đầu người; phân loại chất thải sinh hoạt tại nguồn, tuần hoàn chất thải và xử lý chất thải nhựa; quy định về thu gom và xử lý nước thải sinh hoạt khu dân cư nông thôn; quy định về đất cây xanh sử dụng công cộng tại điểm dân cư nông thôn và kiểm kê, kiểm soát, bảo vệ chất lượng nước; phục hồi cảnh quan, cải tạo hệ sinh thái ao hồ và các nguồn nước mặt trên địa bàn huyện; bổ sung các quy định về xây dựng khu dân cư kiểu mẫu.

Vũ Minh