Xây dựng thương hiệu để gia tăng giá trị cho nông sản Việt

TMO - Việt Nam có nhiều mặt hàng nông sản xuất khẩu hàng đầu thế giới như gạo, cà phê, tiêu, điều, trái cây, rau quả, thủy, hải sản... Xây dựng thương hiệu cho nông sản Việt đang trở nên cấp bách hơn bởi chỉ khi có thương hiệu nông sản mới có giá trị và gia tăng nguồn thu cho đất nước.

Là nước có nhiều mặt hàng nông sản xuất khẩu hàng đầu thế giới như gạo, cà phê, tiêu, điều, trái cây, rau quả, thủy hải sản... nhưng tính đến thời điểm hiện tại, có đến 80% sản lượng nông sản xuất khẩu Việt Nam chưa xây dựng được thương hiệu, chưa có logo, nhãn mác riêng và chưa tham gia đầy đủ vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Việt Nam đứng thứ 5 trên thế giới về xuất khẩu chè, đứng thứ 7 về sản xuất chè. Sản phẩm chè của Việt Nam xuất khẩu tới 74 quốc gia và vùng lãnh thổ. Các thị trường chính gồm Pakistan, Trung Quốc, Nga, Indonesia…Tuy nhiên, “khoảng 90% sản lượng trà xuất khẩu vẫn ở dạng thô, giá bán thấp và được tiêu thụ dưới thương hiệu của các nhà nhập khẩu, xuất khẩu trà dưới dạng thành phẩm có thương hiệu còn rất hạn chế". Ngoài ra, sau khi các nước nhập khẩu sơ chế, đấu trộn, đóng gói dưới thương hiệu của đơn vị nhập khẩu thì bán ra thị trường với giá cao gấp hàng chục lần.

Hiện nay, các quốc gia đều có một thương hiệu nông sản riêng như cá hồi Na Uy, bò Kobe của Nhật, táo Mỹ, kiwi New Zealand... Trong các quốc gia châu Á, Việt Nam cũng có sầu riêng, nhưng sầu riêng Malaysia có thương hiệu nên giá rất cao, trong khi chất lượng sầu riêng Việt Nam không kém thì giá rẻ hơn. Cùng là sầu riêng nhưng giống Musang King (Malaysia) trồng tại Việt Nam đang được bán từ 500.000 - 800.000 đồng/kg. Nghĩa là để mua một trái sầu riêng 2 - 3 ký, phải chi tới hơn 2 triệu đồng. Trong khi giống sầu riêng RI6 của Việt Nam, chất lượng không hề thua kém thì giá cao nhất cũng chỉ khoảng 100.000 đồng/kg... 

Xây dựng thương hiệu mạnh cho nông sản Việt là giải pháp quan trọng nhằm nâng cao giá trị sản xuất, vị thể của các sản phẩm chủ lực. 

Trung tâm Phát triển Nông thôn, Viện Chính sách và Chiến lược Nông nghiệp phát triển nông thôn) cho biết, hiện nay mới chỉ có 20/124 doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh, chế biến nông sản đạt thương hiệu quốc gia. Số lượng doanh nghiệp có thương hiệu đã ít mà chính sách bảo hộ thương hiệu Việt tại nước ngoài còn bất cập. Nhiều thương hiệu Việt Nam như ST25, nước mắm Phú Quốc, cà phê Buôn Mê Thuột… vẫn bị xâm phạm.

Khoảng 80% sản lượng nông sản xuất khẩu chưa xây dựng được thương hiệu, chưa có Logo, nhãn mác riêng và chưa tham gia đầy đủ vào chuỗi giá trị toàn cầu. Điều này xuất phát từ  đa số nông sản được trồng và sản xuất ở quy mô nhỏ lẻ, nguồn giống cây trồng, vật nuôi thiếu sự kiểm soát và định hướng. Quy trình sản xuất còn dựa chủ yếu vào kinh nghiệm, tập quán; công nghệ thu hoạch, chế biến, bảo quản sau thu hoạch còn thủ công thô sơ; ứng dụng khoa học trong sản xuất và chế biến nông sản chưa nhiều dẫn đến chất lượng thiếu đồng nhất, thiếu ổn định.

Sản phẩm mang nhãn hiệu tập thể chủ yếu được xác định chất lượng bằng màu sắc, hình dáng, mùi vị… dựa vào cảm quan là chính nên rất khó định lượng để đề ra tiêu chuẩn chung cho sản phẩm đó. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp vừa và nhỏ vẫn chưa quan tâm đến việc xây dựng, phát triển thương hiệu. Thiếu các tổ chức ngành hàng (nghiệp đoàn, hiệp hội…) dẫn dắt, thúc đẩy thương hiệu nông sản Việt Nam.

Ở thời điểm hiện tại, xây dựng thương hiệu quốc gia cho nông sản Việt trở nên cấp bách hơn bao giờ hết khi chúng ta mở được nhiều cánh cửa thị trường khó tính như Nhật, Mỹ, EU... qua các Hiệp định thương mại đa phương, song phương đã ký kết và có hiệu lực Xây dựng thành công thương hiệu quốc gia sẽ hỗ trợ các doanh nghiệp trong nước phát triển sản xuất, nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế, giúp bà con nông dân thoát khỏi vấn nạn "trồng chặt", có thu nhập cao hơn, ổn định hơn, gia tăng số lượng nông dân tỉ phú. Từ đó, tiến tới một nền kinh tế nông nghiệp giá trị cao thay vì sản xuất nông nghiệp và "buôn chuyến" như hiện nay.

Việt Nam có rất nhiều sản phẩm, cung cấp rất nhiều nông sản, thủy sản cho thế giới, nhưng đó không phải là sản phẩm đặc trưng mà nhiều quốc gia khác cũng có thể sản xuất được. Vì vậy, phải chọn lựa sản phẩm độc đáo để tập trung quảng bá đến khắp thế giới. Có sản phẩm khác biệt rồi thì phải có tiêu chuẩn chất lượng, và phải có chiến lược marketing mang tầm quốc gia…làm thương hiệu không chỉ có vùng sản xuất rồi dán tên vào sản phẩm và mang đi xuất khẩu. Phải xây dựng một hệ sinh thái công nghiệp, mang lại giá trị lớn cho tất cả mọi đối tượng tham gia vào chuỗi giá trị, vào hệ sinh thái đó.

Để xây dựng thương hiệu cho nông sản Việt xuất khẩu cần có sự phối hợp đồng bộ từ vùng sản xuất, chế biến, tiêu thụ. Ảnh: VL. 

Để xây dựng thương hiệu cho hàng hoá Việt Nam xuất khẩu, doanh nghiệp cần phải có sự đầu tư thông qua những chuyên gia tư vấn, đơn vị tư vấn xuất khẩu tìm hiểu các bước thâm nhập vào thị trường đó. Đồng thời, cần  có sự chung tay vào cuộc đồng bộ của các bộ ngành địa phương và doanh nghiệp, người dân. Cần thiết lập các vùng sản xuất nông nghiệp, xây dựng các vùng chuyên canh hàng hóa, vùng nguyên liệu đạt quy mô hàng hóa, tạo ra sản phẩm đồng chất, tăng tính hiệu quả trong liên kết vùng; phát triển hệ thống thương mại, quảng bá sản phẩm có thương hiệu, tăng cường nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ, hợp tác xã, doanh nghiệp tham gia trực tiếp vào công tác xây dựng thương hiệu nông sản... 

Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho rằng, thương hiệu nông sản Việt là khát vọng, mong muốn và cũng là nỗi buồn của những người làm nông nghiệp hiện nay, từ nông dân, doanh nghiệp cho đến cơ quan quản lý. Trước khi muốn vươn mình ra thế giới, phải xây dựng được thương hiệu cho nông sản Việt ngay tại thị trường trong nước. Trách nhiệm này không của riêng ai, các doanh nhân, doanh nghiệp phải có tinh thần tiên phong, dẫn dắt nông dân dưới sự đồng hành, hỗ trợ từ cơ quan quản lý nhà nước.

Trước tiên, mỗi loại sản phẩm cần xây dựng được vùng nguyên liệu ổn định, minh bạch, giám sát được, không chỉ qua tích tụ đất đai mà bằng liên kết các nông hộ. Bên cạnh đó, vấn đề liên kết chặt chẽ vùng trồng với doanh nghiệp là cơ sở quan trọng để đảm bảo sản lượng, chất lượng xây dựng thương hiệu. Song song đó, tổ chức tốt việc đăng ký bảo hộ thương hiệu ở nước ngoài, nghiên cứu giống, cấp chỉ dẫn địa lý và đẩy mạnh chế biến, chế biến sâu tạo giá trị gia tăng cũng góp phần từng bước xây dựng thương hiệu cho nông sản Việt. 

Hải Đăng