Tăng cường kiểm soát vận hành hồ chứa, giảm thiểu rủi ro cho vùng hạ du

TMO - Nhằm nâng cao an toàn công trình và giảm nguy cơ ngập lụt cho vùng hạ du, tỉnh Nghệ An đang đẩy mạnh công tác giám sát, kiểm tra quy trình vận hành hồ chứa, bảo đảm việc điều tiết nước được thực hiện đúng quy định, kịp thời và hiệu quả.

Nghệ An là địa phương có hệ thống hồ chứa thủy lợi, thủy điện lớn, giữ vai trò quan trọng trong điều tiết nguồn nước, phục vụ sản xuất và phòng, chống thiên tai. Tuy nhiên, trước diễn biến thời tiết ngày càng cực đoan, nguy cơ mất an toàn hồ đập và rủi ro đối với vùng hạ du đang đặt ra yêu cầu cao hơn trong công tác quản lý, vận hành.

Trước thực tế đó, tỉnh Nghệ An đã tăng cường kiểm soát chặt chẽ quy trình vận hành các hồ chứa, đặc biệt trong mùa mưa lũ. Các cơ quan chức năng thường xuyên rà soát, đánh giá hiện trạng công trình, kiểm tra việc tuân thủ quy trình vận hành liên hồ, hồ đơn lẻ, kịp thời chấn chỉnh những tồn tại, bất cập.

Công tác theo dõi mực nước, xả lũ, truyền tải thông tin cảnh báo được chú trọng nhằm bảo đảm sự phối hợp đồng bộ giữa đơn vị quản lý hồ chứa và chính quyền địa phương vùng hạ du. Bên cạnh đó, Nghệ An yêu cầu các chủ hồ chủ động xây dựng phương án ứng phó tình huống khẩn cấp, chuẩn bị đầy đủ vật tư, lực lượng theo phương châm “bốn tại chỗ”.

Việc siết chặt kiểm soát vận hành hồ chứa góp phần hạn chế tối đa nguy cơ sự cố, giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản cho khu vực hạ du. Thông tin từ Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Nghệ An, toàn tỉnh Nghệ An hiện có 23 hồ thủy điện và 2 hồ thủy lợi lớn (Sông Sào, Vực Mấu), tất cả đều có đầy đủ phương án phòng chống thiên tai, bảo vệ đập và ứng phó khẩn cấp.

Đồng thời, hai quy trình vận hành liên hồ chứa trên lưu vực sông Cả và sông Mã đã được Thủ tướng phê duyệt, tạo cơ sở quan trọng cho việc điều tiết lũ. Thời gian qua các Sở, ngành cấp tỉnh đã chủ động phối hợp chặt chẽ trong theo dõi, giám sát vận hành, đặc biệt là ban hành văn bản chỉ đạo ngay từ đầu năm để đảm bảo quy trình xả lũ phù hợp, kịp thời.

Hồ chứa thuỷ điện Khe Bố. (Ảnh: PH). 

Bên cạnh đó, công tác chỉ đạo sớm và nhanh trong vận hành hồ chứa là yêu cầu bắt buộc, bởi khi mưa lớn diễn ra tại miền Tây Nghệ An kết hợp với lượng nước từ Lào đổ về, bất kỳ sự chậm trễ nào cũng có thể gây thiệt hại rất lớn cho vùng hạ du. Trước những diễn biến thiên tai cực đoan, mưa lũ năm 2025 vượt ngưỡng lịch sử, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Nghệ An đang phối hợp Sở Công Thương rà soát lại toàn bộ quy trình vận hành, làm cơ sở tham mưu điều chỉnh phù hợp hơn với bối cảnh biến đổi khí hậu.

Về công tác giám sát vận hành hồ chứa, theo lãnh đạo Sở Công Thương tỉnh Nghệ An, trước mỗi mùa mưa lũ, UBND tỉnh Nghệ An giao Sở Công Thương chủ trì thành lập đoàn kiểm tra liên ngành nhằm đánh giá toàn diện phương án ứng phó thiên tai tại tất cả hồ đập trên địa bàn.

Trong thời điểm xảy ra thiên tai, tỉnh triển khai giám sát trực tuyến thông qua hệ thống quan trắc số tự động đặt tại các hồ chứa; đồng thời cử lực lượng giám sát trực tiếp, theo dõi việc thực hiện phương án phòng chống thiên tai. Ngay sau lũ, các đoàn công tác tiếp tục được thành lập để đánh giá lại quá trình vận hành và mức độ thiệt hại nhằm rút kinh nghiệm, kịp thời điều chỉnh phương án trong thời gian tới.

Đây là quy trình khép kín, đảm bảo tính giám sát nhiều tầng nhằm hạn chế nguy cơ sai sót trong vận hành. Lãnh đạo Sở Công thương tỉnh Nghệ An cũng cho biết thêm, phương án vận hành được xây dựng dựa trên dữ liệu thủy văn quá khứ; tuy nhiên biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp, hiện tượng thời tiết cực đoan xảy ra với tần suất dày hơn khiến việc dựa vào số liệu lịch sử không còn đảm bảo chính xác tuyệt đối.

Vì vậy, ngành Công Thương đang cập nhật lại số liệu thủy văn, tham mưu các cơ quan chức năng hiệu chỉnh quy trình vận hành, bảo đảm phù hợp hơn với thực tế mới. Việc tăng cường giám sát, chủ động rà soát và điều chỉnh quy trình vận hành hồ chứa, liên hồ chứa tại Nghệ An cho thấy quyết tâm của tỉnh trong bảo đảm an toàn, giảm thiểu thiệt hại cho người dân vùng hạ du trước diễn biến phức tạp của thiên tai.

Cùng với đó, quá trình tăng cường kiểm soát vận hành hồ chứa là giải pháp then chốt để Nghệ An chủ động phòng ngừa, giảm thiểu rủi ro thiên tai cho vùng hạ du trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng rõ nét. Thực tiễn cho thấy, an toàn hồ đập không chỉ phụ thuộc vào chất lượng công trình mà còn gắn chặt với kỷ luật vận hành và khả năng phối hợp giữa các đơn vị liên quan.

Vì vậy, Nghệ An đang từng bước nâng cao yêu cầu giám sát, minh bạch hóa hoạt động xả nước, đồng thời gắn trách nhiệm cụ thể đối với từng chủ hồ chứa. Trong thời gian tới, tỉnh tiếp tục ưu tiên nguồn lực để sửa chữa, nâng cấp các hồ đập xuống cấp; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong theo dõi, dự báo và cảnh báo sớm.

Nghệ An đẩy mạnh việc sửa chữa, nâng cấp hồ chứa, đảm bảo an toàn khi vận hành. (Ảnh minh hoạ).

Trước những biến động ngày càng khó lường của thời tiết, việc quản lý và vận hành hệ thống hồ chứa, đập thủy điện, thủy lợi đang trở thành nhiệm vụ cấp bách nhằm đảm bảo an toàn cho công trình và vùng hạ du. Do đó, UBND tỉnh Nghệ An ban hành văn bản giao Ban Chỉ huy Phòng chống thiên tai - Tìm kiếm cứu nạn và Phát triển sự nghiệp nông thôn chủ trì phối hợp với các sở, ngành, địa phương rà soát, lập danh mục các đập, hồ chứa trên địa bàn.  Trên cơ sở đó, tỉnh sẽ xây dựng và ban hành quy chế phối hợp vận hành, nhằm kịp thời ứng phó khi xảy ra mưa lũ lớn.

Theo Công văn số 5525/BNNMT-TNN ngày 14/8/2025 của Bộ Nông nghiệp và Môi trường về Quy trình vận hành và Quy chế phối hợp vận hành giữa các đập, hồ chứa trên sông, suối, thời gian qua, nhiều lưu vực sông ở Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ và miền Trung đã xuất hiện các đợt mưa lũ có cường độ vượt mức lịch sử. Một số hồ chứa thậm chí phải tiếp nhận lượng nước vượt tần suất thiết kế, dẫn tới nguy cơ mất an toàn.

Do đó, việc lập quy chế phối hợp vận hành giữa các hồ chứa và đập trên cùng lưu vực được xem là giải pháp quan trọng nhằm giúp các đơn vị quản lý chủ động chia sẻ thông tin, phối hợp trong điều tiết, mà còn đảm bảo hài hòa mục tiêu an toàn phòng chống lũ và duy trì nguồn nước cho sản xuất, sinh hoạt, an ninh năng lượng trong mùa cạn…

Việc kiểm soát chặt chẽ vận hành hồ chứa không chỉ nhằm ứng phó với mưa lũ trước mắt mà còn góp phần bảo đảm ổn định đời sống dân sinh, sản xuất và hạ tầng vùng hạ du. Cách tiếp cận này thể hiện rõ định hướng quản lý rủi ro chủ động, lấy an toàn cộng đồng làm trọng tâm, qua đó nâng cao khả năng chống chịu của Nghệ An trước các tình huống thiên tai ngày càng phức tạp.

Lê Tuấn