TMO - Với ưu thế về điều kiện tự nhiên, kỹ thuật nuôi trồng ngày càng hiện đại và nhu cầu tiêu thụ cá rô phi trên thị trường thế giới không ngừng gia tăng, Việt Nam đang sở hữu nhiều dư địa để đẩy mạnh xuất khẩu mặt hàng này.

Thông tin từ đại diện Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP(, hiện nay quy mô thị trường cá rô phi toàn cầu đã đạt giá trị 10,6 tỉ USD trong năm 2024 và dự báo đạt 14,5 tỉ USD vào năm 2033. Năm 2024, sản lượng rô phi toàn cầu đã đạt 7 triệu tấn, trong đó Việt Nam đạt hơn 300.000 tấn.

Dự kiến trong năm nay sản lượng cá rô phi toàn cầu tăng lên đạt mức 7,3 triệu tấn nhờ nhu cầu tiêu thụ ngày càng tăng bởi loại cá này có nguồn protein dồi dào và giá cả phải chăng, phù hợp với xu hướng lựa chọn để ăn uống lành mạnh của người tiêu dùng.

Tại Việt Nam, việc xuất khẩu cá rô phi đã ghi nhận nhiều tín hiệu tích cực. Kim ngạch xuất khẩu cá rô phi liên tục tăng và hiện sản phẩm cá rô phi của nước ta đã có mặt tại nhiều thị trường quốc tế. Theo VASEP, kim ngạch xuất khẩu cá rô phi và cá điêu hồng của nước ta trong năm 2024 đạt trên 41 triệu USD, tăng 137% so với năm trước, trong đó xuất khẩu cá rô phi đạt trên 27,8 triệu USD.

Quý I-2025, kim ngạch xuất khẩu cá rô phi và điêu hồng tiếp tục tăng mạnh hơn 130% so với cùng kỳ, đạt gần 14 triệu USD. Trong đó, thị trường Hoa Kỳ chiếm 46%, với hơn 6,3 triệu USD và thị trường Nga chiếm 13% với gần 1,8 triệu USD. Kế đến là các thị trường Bỉ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Mexico, Đài Loan (Trung Quốc), Puerto Rico, Cameroon, Đôminich, Anh, Malaysia, Đức, Colombia và Saudi Arabia. Việt Nam có nhiều thuận lợi về điều kiện tự nhiên và khí hậu để nuôi cá rô phi, đặc biệt tại vùng ĐBSCL có diện tích mặt nước lớn, với hơn 3.300ha rất lý tưởng cho nuôi cá rô phi.

Con cá rô phi có khả năng chịu được nước mặn với nồng độ cao nên có thể nuôi tại các vùng nước ngọt và cả các vùng nước lợ. Chu kỳ nuôi cá rô phi tương đối ngắn, với thời gian nuôi khoảng 5-6 tháng là cá có thể đạt trọng lượng 600-800 gr/con. Với việc áp dụng các kỹ thuật nuôi tiên tiến và tiết kiệm chi phí, nước ta cũng đã và đang tiếp tục có điều kiện thuận lợi trong nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm để có khả năng cạnh tranh cao trên thị trường quốc tế.

Tuy vậy, việc phát triển nuôi trồng và xuất khẩu cá rô phi ở nước ta vẫn còn gặp các khó khăn do còn yếu trong các khâu sản xuất con giống, thức ăn và phát triển chế biến, bảo quản sản phẩm. Liên kết giữa các bên còn chưa chặt chẽ, giá thu mua cá thường xuyên biến động nên nông dân chưa an tâm gắn bó với con cá rô phi và hiện chưa hình thành được các vùng nuôi tập trung quy lớn.

Tới năm 2030 Việt Nam đặt mục tiêu nâng sản lượng cá rô phi lên 400.000 tấn.

Trước thực tế đó, nhiều chuyên gia và doanh nghiệp, cho rằng nước ta cần kịp thời cải tiến và tổ chức lại việc sản xuất theo hướng tăng cường liên kết chuỗi để phát triển nuôi trồng và xuất khẩu bền vững. Chú ý đầu tư nghiên cứu giống chất lượng cao và kháng bệnh tốt gắn với phát triển sản xuất thức ăn chăn nuôi để tránh phụ thuộc vào nguồn thức ăn nhập khẩu và nâng cao khả năng chế biến, bảo quản sản phẩm, đa dạng các sản phẩm chế biến sâu.

Việc triển khai nuôi cá rô phi được nhiều địa phương trên cả nước tiến hành. Theo Lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường TP Cần Thơ, cần phát huy vai trò đầu tàu của các doanh nghiệp trong xây dựng chuỗi giá trị cá rô phi, từ đó phối hợp tốt với các hộ dân để xây dựng phát triển vùng nuôi và gắn kết chặt với các khâu sản xuất giống, thức ăn… nhằm tổ chức sản xuất.

Qua đó, phát triển nuôi trồng và chế biến cá rô phi đảm bảo các tiêu chuẩn, chất lượng đáp ứng các yêu cầu của thị trường xuất khẩu". Còn theo đại diện nhóm Nghiên cứu phát triển thủy sản De Heus, tới đây các cơ quan chức năng ở Trung ương và địa phương cần quan tâm phát triển cá rô phi thành sản phẩm thủy sản chủ lực của Việt Nam sau tôm nước lợ và cá tra.

Chú ý phát triển sản xuất dựa trên việc mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm, trong đó tập trung phát triển thị trường xuất khẩu làm động lực phát triển. Tổ chức sản xuất phù hợp với từng vùng, đảm bảo hài hòa lợi ích giữa các khâu trong chuỗi giá trị sản phẩm, phù hợp với điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, năng lực chế biến của từng địa phương. Khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia vào nghiên cứu, phát triển sản xuất, chế biến và mở rộng thị trường xuất khẩu. Trong Chiến lược phát triển thủy sản của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, cá rô phi là một trong những đối tượng tiềm năng được khuyến khích phát triển.

Lãnh đạo Cục Thủy sản và Kiểm ngư thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, những năm gần đây Việt Nam có nhiều tín hiệu tốt về xuất khẩu cá rô phi, diện tích nuôi tăng lên, sản lượng nuôi trên 310.000 tấn/năm. Tuy nhiên, ngành hàng cá rô phi cũng còn gặp nhiều khó khăn thách thức.

Trong Chiến lược phát triển thủy sản, đến năm 2030, Việt Nam đặt mục tiêu nâng sản lượng cá rô phi lên 400.000 tấn, hướng tới trở thành loài cá nước ngọt xuất khẩu đứng thứ hai sau cá tra, qua đó giảm sự phụ thuộc vào mặt hàng cá tra. Các chuyên gia của VASEP khuyến cáo, doanh nghiệp Việt Nam cần đầu tư vào công nghệ, quản lý chất lượng và tuân thủ các quy định để đáp ứng yêu cầu này. Bên cạnh đó, việc đối mặt với các biện pháp phòng vệ thương mại, thuế chống bán phá giá hoặc các rào cản kỹ thuật khác có thể ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của cá rô phi Việt Nam tại Mỹ. Các doanh nghiệp cần theo dõi sát sao chính sách thương mại và có chiến lược ứng phó phù hợp.

Trần Tuấn