Nâng cao vai trò cộng đồng trong bảo vệ thiên nhiên, môi trường từ hoạt động ‘Cây Di sản’

TMO - Mới đây tại tỉnh Thái Nguyên, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) phối hợp với Trung tâm Con người và Thiên nhiên (PanNature) tổ chức Hội thảo “Đa dạng sinh học và Giải pháp dựa vào thiên nhiên cho phát triển vùng núi phía Bắc”. Tại Hội Thảo, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam đã có báo cáo về Vai trò của cộng đồng trong bảo tồn đa dạng sinh học: Bài học từ mô hình bảo tồn Cây Di sản.

Cụ thể, ngay báo cáo đầu tiên của phiên họp Sinh kế bền vững và sự tham gia của cộng đồng địa phương, ông Phùng Quang Chính, Phó Chủ tịch Hội đồng Cây Di sản Việt Nam đại diện cho Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam trình bày báo cáo “Vai trò của cộng đồng trong bảo tồn đa dạng sinh học: bài học từ mô hình bảo tồn Cây Di sản”.

Tại sự kiện, các đại biểu đặc biệt quan tâm đến 3 nội dung trọng tâm được tổng kết từ thực tiễn 15 năm thực hiện chương trình bảo tồn Cây Di sản Việt Nam. Những nội dung này phản ánh rõ hiệu quả của mô hình, vai trò của cộng đồng trong công tác bảo tồn, cũng như các giải pháp cần thiết để tiếp tục gìn giữ và phát huy giá trị của những cây cổ thụ gắn liền với lịch sử, văn hoá và đa dạng sinh học của đất nước. Cụ thể gồm: (1) Mô hình phát triển thành phong trào vì kịp thời, hợp lòng dân: Báo cáo chỉ ra rằng, mặc dù mô hình bảo tồn Cây Di sản Việt Nam không mới, song lại nhanh chóng lan tỏa và trở thành phong trào được đông đảo tầng lớp nhân dân hưởng ứng.

Nguyên nhân là do mô hình này phù hợp với chủ trương của Đảng, Nhà nước và các công ước quốc tế, đồng thời gắn bó mật thiết với nguyện vọng, khả năng và văn hóa cộng đồng. Nhờ có cách tiếp cận linh hoạt và trao quyền chủ động cho địa phương, mô hình này được triển khai dưới nhiều hình thức phong phú: từ tổ chức lễ vinh danh, lập “Ban quản lý chăm sóc Cây Di sản”… đến nhân nuôi “hậu duệ Cây Di sản”.

Ông Phùng Quang Chính, Phó Chủ tịch Hội đồng Cây Di sản Việt Nam đại diện Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam trình bày báo cáo tại Hội thảo.

Một số địa phương như Phú Thọ và Ninh Bình còn tiến hành số hóa, định danh cây cổ thụ và nghiên cứu chăm sóc, kéo dài tuổi thọ cho cây. Đặc biệt, sáng kiến “Cung đường Hậu duệ Cây Di sản Việt Nam” tại khu vực Đền Hùng – Phú Thọ đã được cộng đồng chung tay triển khai bằng nguồn lực tự nguyện, thể hiện tinh thần đoàn kết, trách nhiệm và niềm tự hào di sản.

(2) Mô hình thành công nhờ sức mạnh cộng đồng: Thành công của mô hình bắt nguồn từ niềm tin và sự đồng thuận của cộng đồng. Toàn bộ quy trình từ xét duyệt, công nhận, mẫu bia đá đến tổ chức lễ vinh danh đều được Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam công khai, minh bạch và hướng dẫn cụ thể. Nhờ đó, người dân dễ dàng tiếp cận, hiểu và chủ động tham gia.

Nhiều hoạt động được khởi xướng, tổ chức và duy trì hoàn toàn bởi chính cộng đồng địa phương, với sự hỗ trợ chuyên môn, định hướng và khích lệ của Hội.

(3) Thành công nhờ sự đồng hành của các nhà hoạt động xã hội và giới truyền thông: Mô hình bảo tồn Cây Di sản nhận được sự quan tâm và ủng hộ mạnh mẽ từ các cấp quản lý, lãnh đạo, các chức sắc tôn giáo, các tổ chức quốc tế và giới truyền thông. Đáng chú ý, công tác truyền thông về bảo tồn Cây Di sản nhận được sự đồng hành tích cực của nhiều cơ quan báo chí trên cả nước. Thông qua các bài viết, phóng sự và chương trình chuyên đề, thông điệp về gìn giữ đa dạng sinh học và bảo vệ những giá trị tự nhiên quý báu đã được lan tỏa sâu rộng đến mọi tầng lớp nhân dân.

Sự kiện vinh danh Cây Di sản nhận được sự quan tâm, hưởng ứng của đông đảo người dân, cộng đồng. (Ảnh: TT).

Không chỉ dừng lại ở các đô thị lớn, hoạt động tuyên truyền còn vươn tới những vùng xa xôi của Tổ quốc như Trường Sa, Lý Sơn, Côn Đảo, Phú Quốc hay dãy Trường Sơn, góp phần khơi dậy tình yêu thiên nhiên, ý thức trách nhiệm và niềm tự hào của người dân trong việc chung tay bảo vệ những “minh chứng xanh” của lịch sử và môi trường Việt Nam.

Trải qua 15 năm triển khai, mô hình bảo vệ, bảo tồn Cây Di sản Việt Nam đã khẳng định: bảo tồn thiên nhiên chỉ thực sự bền vững khi cộng đồng được trao quyền, được tham gia và hưởng lợi. Đây chính là bài học quý báu, góp phần hiện thực hóa các mục tiêu của Chiến lược quốc gia về đa dạng sinh học và Khung đa dạng sinh học toàn cầu trong giai đoạn mới.

Hoạt động vinh danh, bảo tồn Cây Di sản Việt Nam do Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam khởi xướng, chủ trì triển khai thực hiện từ năm 2010. Trải qua 15 năm, đến nay đã có trên 8.000 cây cổ thụ, quần thể cây cổ thụ ở hầu hết các tỉnh, thành phố trên cả nước và ngoài hải đảo được công nhận là Cây Di sản.

Thu Phương