Nâng cao chất lượng nông sản để giữ vững thị trường xuất khẩu

TMO - Xuất khẩu nông sản đang có sự tăng trưởng liên tục những năm qua. Để vượt qua được những rào cản kỹ thuật và giữ, mở rộng thị trường xuất khẩu, các doanh nghiệp nông sản Việt cần nắm được thông tin và đáp ứng bền vững các tiêu chuẩn chất lượng nông, lâm, thủy sản.

Hiện nay, Trung Quốc là một trong những thị trường xuất khẩu nông sản chủ lực của nước ta, do vậy việc xác định và tuân thủ những tiêu chuẩn của thị trường này góp phần gia tăng kim ngạch xuất khẩu. Thông tin tại diễn đàn "Ổn định chất lượng và đảm bảo tiêu chuẩn nông sản của các hợp tác xã nông nghiệp", Văn phòng Thông báo và Điểm hỏi đáp quốc gia về vệ sinh dịch tễ và kiểm dịch động thực vật (Văn phòng SPS Việt Nam) nhấn mạnh tới một số lưu ý trong quy định của thị trường Trung Quốc và một số thị trường chính đối với nông sản xuất khẩu.

Theo đó, thị trường Trung Quốc có nhiều thay đổi trong quy định an toàn thực phẩm. Hai bên đã có các nghị định thư, thỏa thuận kiểm soát An toàn thực phẩm (ATTP) sản phẩm thủy sản xuất nhập khẩu giữa hai nước; kiểm soát an toàn nông sản, thực phẩm xuất nhập khẩu giữa hai nước; nghị định thư kiểm dịch Gạo xuất khẩu từ Việt Nam sang Trung Quốc...

Theo đại diện Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản, thị trường Trung Quốc hiện mới tập trung truy xuất nguồn gốc, chưa thực hiện nhiều quy định kiểm tra, giám sát mức dư lượng. Với các sản phẩm thực phẩm, nguyên liệu thức ăn chăn nuôi của Việt Nam hiện đã nhận cảnh báo từ phía bạn về lượng thuốc trừ sâu, ô nhiễm vi sinh vật.

Việc đảm bảo các tiêu chuẩn xuất khẩu góp phần giúp nông sản thuận lợi tiến sâu hơn vào các thị trường khó tính 

Đối với thị trường Nhật Bản, các quy định đều thuận lợi cho doanh nghiệp song yêu cầu tính minh bạch, trung thực của doanh nghiệp sang thị trường này. Hàn Quốc cũng là một thị trường khó tính. Thị trường này có quy định cụ thể về dư lượng, các loại hóa chất, thuốc bảo vệ thực vật. Đối với thị trường EU, sản phẩm thủy sản xuất khẩu sang thị trường này cần tuân thủ các quy định về ATTP. Doanh nghiệp cần đăng ký danh sách với cơ quan có thẩm quyền (NAFIQAD) để kiểm tra và phê duyệt vào danh sách được phép xuất khẩu sang EU...

Do đó, doanh nghiệp cần nâng cao năng lực và nhận thức trong việc nắm bắt các quy định về kỹ thuật và yêu cầu về SPS của thị trường. Đồng thời, nâng cao nhận thức chú trọng chuyển đổi từ số lượng sang chất lượng và tính an toàn của sản phẩm cũng như đảm bảo đáp ứng tiêu chuẩn chất lượng an toàn thực phẩm của thị trường. Bên cạnh đó, cần thiết lập cơ chế hợp tác giữa Cơ quan quản lý - doanh nghiệp - người sản xuất nhằm đảm bảo toàn về chất lượng và số lượng cho toàn bộ chuỗi cung ứng; xây dựng chiến lược quảng bá và tiếp thị cho sản phẩm. Tăng cường đầu tư máy móc thiết bị và nghiên cứu sản xuất sản phẩm có chất lượng cao, đáp ứng tiêu chuẩn toàn cầu; đào tạo cán bộ kỹ thuật có kỹ năng quản lý và giám sát về ATTP cho quá trình sản xuất và chế biến...

Ngoài ra, theo các chuyên gia hiện nay, nhiều thị trường đã yêu cầu các vùng trồng và cơ sở đóng gói của nước xuất khẩu phải được giám sát chặt chẽ và được cấp mã số định kỳ. Đại diện Trung tâm Kiểm dịch thực vật sau nhập khẩu 2 (Cục Bảo vệ Thực vật, Bộ NN&PTNT) cho biết, các vùng trồng và cơ sở đóng gói cần đảm bảo việc tuân thủ yêu cầu của từng quốc gia, từng thị trường. Cùng một mặt hàng nông sản nhưng mỗi thị trường sẽ có quy định khác nhau. Bên cạnh đó, các vùng trồng và cơ sở đóng gói sẽ được đăng ký trên tinh thần tự nguyện, sau đó sẽ được kiểm tra, đánh giá định kỳ và phải được công nhận bởi các nước nhập khẩu, giám sát bởi cơ quan quản lý.

Việc thiết lập vùng trồng trải qua 5 bước như: xác định diện tích; sử dụng thống nhất một quy trình sản xuất trong vùng trồng; kiểm soát các sinh vật gây hại thuộc danh mục đối tượng kiểm dịch thực vật của các nước; có nhật ký canh tác; thực hành nông nghiệp tốt, tối thiểu là theo quy trình VietGAP. Các doanh nghiệp cần chủ động các biện pháp bảo vệ mã số của mình, kịp thời thông báo tới các cơ quan quản lý hàng hóa xuất khẩu từ những mã số của mình, cũng như khi phát hiện những vi phạm liên quan đến sử dụng mã số để có sự phối hợp, xử lý. Đồng thời cần chủ động vùng nguyên liệu bằng cách liên kết với các địa phương để cấp mới, liên kết các vùng trồng đã được cấp mã số để giữ vững và nâng cao chất lượng nông sản

Để nâng cao và duy trì chất lượng nông sản ổn định, nhiều doanh nghiệp cho rằng, ngành nông nghiệp Việt Nam cần đổi mới phương thức tổ chức sản xuất theo hướng chuyên môn hóa, quy mô lớn, ứng dụng cơ giới hóa nâng cao năng suất lao động, thực hiện phân công lại lực lượng lao động trong nông nghiệp. Từ đó, xây dựng được các chuỗi cung ứng từ đầu vào - cung cấp dịch vụ (vật tư, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, tài chính, bảo hiểm) đến thu mua, chế biến sản phẩm, xây dựng thương hiệu tạo ra một nền nông nghiệp có trách nhiệm và bền vững.

Nhiều ý kiến cũng cho rằng hiện nay quá trình xây dựng tiêu chuẩn cho nông sản đang gặp phải một số khó khăn. Đầu tiên là vấn đề chi phí, trong đó bao gồm chi phí xây dựng tiêu chuẩn, chi phí trang thiết bị và cơ sở hạ tầng, chi phí kiểm nghiệm, giám định và các chi phí quản lý. Khó khăn thứ 2 là thời gian, trong đó bao gồm thời gian kiểm soát các công đoạn theo tiêu chuẩn, thời gian lập và lưu trữ hồ sơ, thời gian đánh giá lại các hoạt động đã thực hiện và thời gian cập nhật, trao đổi thông tin.

Liên kết tại các hợp tác xã nhằm thúc đẩy sản xuất bền vững là giải pháp kiểm soát chất lượng nông sản hiệu quả 

Trước thực trạng này, Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam Chất lượng cao đề xuất một số giải pháp. Cụ thể, cơ quan quản lý Nhà nước cần nhất quán về chính sách, tạo ra những quy định xuyên suốt giữa các bộ ngành, tổ chức đào tạo hoặc hỗ trợ chi phí đào tạo về tiêu chuẩn. Người nông dân cần đẩy mạnh liên kết và minh bạch hóa trách nhiệm đi cùng với lợi ích. Họ cũng cần có người dẫn đường có tầm và có tâm để giúp họ hiểu được lợi ích khi tuân thủ tiêu chuẩn và ổn định chất lượng sản phẩm. 

Để đáp ứng tiêu chuẩn thị trường thế giới, các chuyên gia khuyến nghị, các hợp tác xã cần củng cố, thay đổi, phát triển sản xuất, đưa ra định hướng cụ thể trong sản xuất nông nghiệp bền vững. Đồng thời, các hợp tác xã cần nâng cao năng lực, nhận thức trong việc nắm bắt các quy định về kỹ thuật, yêu cầu về an toàn thực phẩm, đồng thời chuyển sản xuất từ số lượng sang chất lượng để đáp ứng tiêu chuẩn chất lượng an toàn thực phẩm của thị trường.

Ngoài ra, các hợp tác xã cần lập kế hoạch tổ chức sản xuất, chế biến xuất khẩu, đầu tư máy móc, thiết bị và nghiên cứu sản xuất các sản phẩm có chất lượng cao đáp ứng tiêu chuẩn toàn cầu. Các đơn vị liên quan, hợp tác xã khẩn trương đào tạo cán bộ kỹ thuật có kỹ năng quản lý, giám sát về an toàn thực phẩm, cũng như thành thạo về việc áp dụng các quy trình sản xuất tốt (VietGAP, GlobalGAP) theo yêu cầu của thị trường. 

Nguyễn Hạnh