Kinh tế xanh: Khai thác, nâng cao giá trị sản phẩm từ rong biển

TMO - Rong biển là một trong những nguồn lợi thuỷ sản mang lại nguồn thu ổn định cho người dân tỉnh Quảng Nam. Tuy nhiên, việc khai thác, chế biến sâu rong biển tại Quảng Nam hiện nay chưa được đẩy mạnh, và chưa phát huy được hết tiềm năng từ nguồn tài nguyên thiên nhiên này.

Với tiềm năng lớn để phát triển kinh tế biển, tỉnh Quảng Nam đã và đang tập trung đẩy mạnh các loại hình kinh tế hướng ra biển, nhằm đưa kinh tế biển và vùng ven biển phát triển mạnh, giữ vai trò, vị trí quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, trong đó có hoạt động khai thác rong biển.

Rong biển là thực vật chứa nhiều dưỡng chất phong phú được sử dụng làm nguồn nguyên liệu chế biến nhiều loại thực phẩm, dược phẩm phục vụ cho đời sống con người. Trong tự nhiên rong biển còn là nơi sinh sống, bãi sinh sản của nhiều loài thủy sản mặn lợ. Rong biển có mặt ở khắp các vùng biển Quảng Nam, nhiều nhất là xã đảo Tam Hải (Núi Thành), biển Cù Lao Chàm (xã đảo Tân Hiệp, TP.Hội An), khu vực biển Rạng (xã Tam Quang, Núi Thành).

Tuy nhiên, hiện nay, Quảng Nam chưa có vùng trồng rong biển, mà đa số người dân khai thác rong biển tự nhiên. Theo chia sẻ của người dân địa phương, năm nào người dân trên địa bàn cũng đi khai thác rong biển, rộ nhất là thời điểm tháng 5 đến tháng 7. Đại diện Phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Núi Thành cho biết, sau khi người dân cắt thì rong biển lại sinh trưởng.

Hết năm này đến năm khác, người dân lại đi cắt rong biển để tạo sinh kế. Có khi người dân không cắt, rong biển tự rã ra trôi đầy trên biển. Mặc dù nguồn nguyên liệu lớn nhưng hiện nay, ở Quảng Nam chưa có doanh nghiệp chế biến rong biển để xuất khẩu. Người dân khai thác rong biển, bán cho tư thương phơi khô rồi bán lại qua các trung gian khác.

Một tiểu thương thu mua rong biển, cho biết, chỗ nào mua rong biển được giá thì bán lại chứ không biết họ mua để xuất khẩu hay bán ở thị trường trong nước. Thông thường rong biển dùng để nấu canh, làm mứt….người dân các vùng ven biển hễ thấy có rong biển là đi khai thác để bán.

Đã có tình trạng khai thác rong biển quá mức ở Quảng Nam. Theo các chuyên gia, rong biển sống bám vào rạn san hô hay các khối đá ngầm dưới biển. Đây là chỗ trú ẩn, kiếm ăn và sinh sản của nhiều loài hải sản quý hiếm. Khai thác rong biển quá mức sẽ ảnh hưởng xấu đến đa dạng sinh học, sinh thái biển.

Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Việt Nam có 827 loài rong tự nhiên, chia làm 3 nhóm chính gồm rong sụn, rong câu và rong nho. Cả 3 loại rong biển này đều có mặt trong các vùng biển Quảng Nam. Toàn tỉnh có 6 huyện, thị xã, thành phố có biển gồm Điện Bàn, Hội An, Duy Xuyên, Thăng Bình, Tam Kỳ, Núi Thành nên có tiềm năng lớn để trồng, khai thác, chế biến rong mơ theo chuỗi liên kết khép kín.

Việc quy hoạch vùng nuôi trồng rong biển, thu hút đầu tư của doanh nghiệp sẽ giúp Quảng Nam có nguồn nguyên liệu lớn để chế biến các sản phẩm như thực phẩm chức năng, dược phẩm, mỹ phẩm cung ứng cho thị trường nội địa và xuất khẩu. Rong biển có khả năng hấp thụ CO2 nhanh gấp 5 lần thực vật trên cạn, là cơ hội có thể bán các tín chỉ carbon.

Rong biển phát triển mà không cần phân bón, thuốc trừ sâu hoặc nước ngọt nên đây là giải pháp thay thế bền vững cho nền nông nghiệp truyền thống trên đất liền. Rong biển cũng làm giảm hậu quả của biến đổi khí hậu bằng cách hoạt động như một bồn chứa carbon tự nhiên, hút carbon dioxit từ khí quyển. Ngoài ra, rong biển làm giảm quá trình axit hóa đại dương, có lợi cho môi trường sống của sinh vật biển.

Ngư dân Quảng Nam khai thác rong biển tự nhiên. (Ảnh: VH). 

Bởi vậy, Bộ Nông nghiệp và Môi trường có định hướng phát triển kinh tế xanh từ rong biển. Cụ thể, giai đoạn 2025 - 2030, đặt mục tiêu nuôi trồng, chế biến 500.000 tấn rong biển. Thị trường rong biển toàn cầu đang mở rộng khi người tiêu dùng chuyển sang các sản phẩm bền vững có nguồn gốc thực vật.

Do có nhiều vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa, rong biển đã phổ biến trong chế độ ăn uống ưu tiên sức khỏe của người tiêu dùng toàn cầu. Lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường cho rằng, Quảng Nam cần có đề tài khoa học nghiên cứu sâu về tiềm năng, thế mạnh của nghề nuôi trồng, chế biến khép kín rong biển để ứng dụng trong thực tế, qua đó khai phóng tiềm năng rong biển.

Trước mắt, Quảng Nam cần khoanh vùng bảo vệ rong biển hiện có trong tự nhiên để tránh bị tận diệt. Lãnh đạo Chi cục Thủy sản Quảng Nam (Sở Nông nghiệp và Môi trường) cho rằng, người dân khai thác rong biển cần đảm bảo không làm tổn hại đến nguồn lợi rong và hệ sinh thái rạn san hô, cá biển, sinh vật biển khác.

Rong biển không chỉ bảo vệ môi trường, hệ sinh thái biển mà còn có thể chế biến thực phẩm, dược phẩm, mỹ phẩm có giá trị kinh tế cao. Định hướng phát triển trồng rong biển của Bộ Nông nghiệp và Môi trường là từng bước hình thành các vùng tập trung theo hướng chuyên canh, quy mô lớn đảm bảo chất lượng để cung cấp cho các nhà máy chế biến rong biển.

Về tổ chức sản xuất, kêu gọi đầu tư của doanh nghiệp, giúp các tổ hợp tác, hợp tác xã huy động nguồn lực trồng rong biển theo chuỗi giá trị, gắn sản xuất với chế biến và tiêu thụ, đáp ứng các yêu cầu khắt khe của thị trường.

Bên cạnh đó, tỉnh Quảng Nam đặt mục tiêu đến năm 2050, tài nguyên biển và hải đảo của tỉnh trong đó có rong biển được khai thác hợp lý, sử dụng hiệu quả, đa dạng sinh học biển được bảo tồn, môi trường biển trong lành, hài hòa với thiên nhiên. Do đó, kiểm soát ô nhiễm, bảo vệ môi trường biển được xác định là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong công tác bảo vệ môi trường của tỉnh thời gian tới.

Trước mắt, tỉnh Quảng Nam chú trọng công tác quy hoạch, kế hoạch gắn với đầu tư đồng bộ kết cấu hạ tầng phục vụ phát triển bền vững kinh tế biển. Triển khai thực hiện Quy hoạch tỉnh thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 một cách đồng bộ tạo đòn bẩy mới cho khu vực ven biển phát triển bền vững. Đồng thời nghiên cứu để phát triển, quy hoạch vùng trồng rong, chế biến sâu rong biển để đạt được hiệu quả kinh tế xứng tầm với giá trị mà rong biển mang lại.

Lại Hùng