Khắc phục khó khăn trong hoạt động chế biến khoáng sản

TMO - Trước nguy cơ thiếu hụt nguyên liệu ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động sản xuất, tỉnh Lào Cai đang tập trung triển khai nhiều giải pháp nhằm tháo gỡ điểm nghẽn, đảm bảo nguồn cung ổn định cho các doanh nghiệp chế biến khoáng sản. Việc rà soát quy hoạch, tăng cường quản lý khai thác và thúc đẩy liên kết giữa doanh nghiệp được xem là những bước đi cấp thiết.

Hiện nay, tỉnh Lào Cai đang triển khai nhiều giải pháp trọng tâm nhằm tháo gỡ điểm nghẽn và khắc phục tình trạng thiếu nguyên liệu cho các nhà máy chế biến khoáng sản, một ngành kinh tế mũi nhọn của địa phương. Trong bối cảnh nhu cầu sản xuất tăng, trong khi trữ lượng dễ khai thác ngày càng thu hẹp, tỉnh tập trung rà soát lại toàn bộ quy hoạch khai thác, bảo đảm sự thống nhất giữa nhu cầu của doanh nghiệp và khả năng cung ứng thực tế.

Bên cạnh đó, các sở, ngành liên quan được giao phối hợp đẩy nhanh tiến độ cấp phép, hướng dẫn doanh nghiệp hoàn thiện hồ sơ theo đúng quy định, đồng thời kiểm soát chặt hoạt động khai thác trái phép vốn làm thất thoát tài nguyên và gây mất cân đối nguồn cung. Lào Cai cũng khuyến khích doanh nghiệp tăng cường liên kết, chia sẻ dữ liệu về nhu cầu nguyên liệu, áp dụng công nghệ khai thác, tuyển quặng tiết kiệm và nâng cao hiệu quả.

Những động thái này không chỉ giúp giải quyết khó khăn trước mắt mà còn tạo nền tảng cho ngành công nghiệp chế biến khoáng sản phát triển bền vững, giảm phụ thuộc vào nguồn cung đầu vào không ổn định, nâng cao giá trị gia tăng. Được biết, Lào Cai là một trong những địa phương có trữ lượng khoáng sản lớn nhất cả nước. Những năm qua, công nghiệp khai khoáng và chế biến đã trở thành ngành kinh tế quan trọng, đóng góp trên 60% giá trị sản xuất công nghiệp toàn tỉnh, giải quyết việc làm ổn định cho hàng vạn lao động.  Hiện trên địa bàn tỉnh có 23 dự án mỏ được cấp phép khai thác, trong đó có 12 mỏ apatit, 3 mỏ đồng, 4 mỏ sắt, 2 mỏ graphit, 1 mỏ secpentin và 1 dự án nước khoáng nóng.

Một điểm khai thác khoáng sản tại tỉnh Lào Cai. (Ảnh: BTN). 

Dù vậy, chỉ khoảng 13 dự án đang hoạt động ổn định; số còn lại hoặc tạm dừng, hoặc gặp vướng mắc trong giải phóng mặt bằng, thủ tục pháp lý hay khó khăn về tài chính. Trong lĩnh vực khai thác apatit - nguồn nguyên liệu quan trọng cho sản xuất phân bón, hóa chất và luyện kim - tình trạng thiếu hụt quặng loại III ngày càng rõ rệt. Không chỉ apatit, nhiều dự án đồng, sắt cũng đứng trước nguy cơ đình trệ. Theo lãnh đạo Chi nhánh Luyện đồng Lào Cai cho biết, sản lượng khai thác tại mỏ đồng Sin Quyền giảm, khiến việc cung cấp tinh quặng cho 2 nhà máy tại Chi nhánh Luyện đồng Lào Cai cũng giảm khoảng 25%.

Để duy trì hoạt động sản xuất, đơn vị sẽ phải mua thêm 50 nghìn tấn quặng bên ngoài. Do phải vận chuyển xa khiến chi phí sản xuất sẽ bị đội lên, ảnh hưởng không nhỏ tới các chỉ tiêu sản xuất, kinh doanh của nhà máy. Trước những khó khăn về nguyên liệu từ mỏ Sin Quyền, đơn vị  phải mua thêm tinh quặng mỏ đồng Núi Pháo để bù vào.

Qua rà soát, hầu hết các dự án đều gặp khó trong khâu giải phóng mặt bằng.  Đáng chú ý, tại một số dự án, hồ sơ giải phóng mặt bằng thực hiện từ nhiều năm trước nhưng chưa đầy đủ về tọa độ, quản lý đất thiếu chặt chẽ, dẫn tới tình trạng xâm lấn, tái canh tác.

Điều này khiến doanh nghiệp vừa phải lo sản xuất, vừa mất nhiều thời gian, chi phí xử lý tranh chấp, gây áp lực lớn về tài chính. Trước tình hình trên, UBND tỉnh Lào Cai đã tổ chức các hội nghị gặp gỡ, đối thoại trực tiếp với doanh nghiệp, qua đó nắm bắt kịp thời vướng mắc và chỉ đạo các sở, ngành, địa phương phối hợp xử lý.

Bên cạnh đó, nhiều văn bản chỉ đạo đã được ban hành, như Công văn số 1572/UBND-KTN ngày 14/5/2025 về việc rà soát quy hoạch, đảm bảo cấp phép khai thác hợp lý; Công văn số 1854/UBND-KT ngày 2/6/2025 về việc đẩy nhanh tiến độ thẩm định, phê duyệt các thủ tục đất đai, tạo quỹ đất sạch cho doanh nghiệp; hay Công văn số 2099/UBND-CN ngày 20/6/2025 về việc tăng cường phối hợp trong giải phóng mặt bằng các dự án khai thác, chế biến sâu khoáng sản.

Trong công tác giải phóng mặt bằng, UBND tỉnh chỉ đạo các địa phương chủ động thành lập các tổ công tác, trực tiếp xuống cơ sở vận động, tuyên truyền, tạo sự đồng thuận của người dân. Nhiều địa phương đã đạt kết quả tích cực, điển hình như xã Bảo Thắng đã bàn giao hơn 50 ha mặt bằng sạch cho các doanh nghiệp triển khai dự án nhà máy luyện kim và khu chế biến sâu.

Xã Văn Bàn hoàn thành giải phóng trên 30 ha đất phục vụ mở rộng mỏ khai thác, bảo đảm tiến độ bàn giao cho nhà đầu tư. Đặc biệt, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đã ký Quyết định 934/QĐ-TTg về việc bổ sung khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản thuộc thẩm quyền cấp phép của Bộ Nông nghiệp và Môi trường tại Bát Xát và thành phố Lào Cai (cũ).

Đây là điều kiện để các nhà máy chế biến sâu khoảng sản đảm bảo kế hoạch sản xuất trong năm 2025. Việc tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp khai thác khoáng sản, nhất là các đơn vị cung cấp nguyên liệu cho nhà máy sản xuất, đóng vai trò then chốt, nhằm đảm bảo sản xuất ổn định, góp phần đưa giá trị sản xuất công nghiệp toàn tỉnh cán mốc 80.000 tỷ đồng vào năm 2025.

Chế biến, khai thác khoáng sản là ngành kinh tế mũi nhọn của Lào Cai. (Ảnh: NB). 

Đáng chú ý, năm 2025, Mỏ tuyển đồng Sin Quyền được cấp quyền khai thác 1,5 triệu tấn quặng đồng – nguồn nguyên liệu chính cho 2 nhà máy luyện đồng trên địa bàn. Tuy nhiên, quá trình khai thác gặp vướng mắc về giải phóng mặt bằng và thủ tục thuê đất đối với 21 ha phía Nam mỏ.

Trước tình hình đó, thường trực UBND tỉnh đã thị sát, giao các sở, ngành và địa phương phối hợp tháo gỡ kịp thời. Lãnh đạo Chi nhánh Mỏ tuyển đồng Sin Quyền Lào Cai cho biết, được sự hỗ trợ của tỉnh và địa phương, đến nay chúng tôi đã được bàn giao khai thác 15,6 ha, còn 5,4 ha đang hoàn thiện đo đạc để thuê đất. Năm 2025, đơn vị phấn đấu đóng góp ngân sách trên 700 tỷ đồng. Thực tế, ngành công nghiệp khai khoáng Lào Cai đóng vai trò quan trọng  trong cơ cấu kinh tế tỉnh, nhưng cũng đối diện yêu cầu phát triển bền vững, hài hòa giữa khai thác tài nguyên và bảo vệ môi trường.

Do đó, việc tháo gỡ khó khăn về nguyên liệu cho doanh nghiệp chế biến không chỉ nhằm duy trì tăng trưởng công nghiệp, mà còn góp phần ổn định việc làm cho gần 15.000 lao động, bảo đảm nguồn thu ngân sách và tạo động lực phát triển các ngành công nghiệp phụ trợ. Bên cạnh đó, việc rà soát quy hoạch, siết chặt quản lý khai thác và thúc đẩy liên kết giữa các cơ sở sản xuất không chỉ giải quyết bài toán thiếu nguyên liệu hiện nay mà còn định hình hướng phát triển dài hạn cho ngành.

Khi nguồn nguyên liệu được khai thác, phân bổ và quản lý minh bạch, hiệu quả, doanh nghiệp sẽ chủ động hơn trong kế hoạch sản xuất, mạnh dạn đầu tư công nghệ và mở rộng quy mô. Đồng thời, việc cải thiện quy trình cấp phép và loại bỏ hoạt động khai thác không phép giúp bảo vệ tài nguyên, hạn chế thất thoát và giảm nguy cơ ô nhiễm môi trường.

Đây là nền tảng quan trọng để Lào Cai xây dựng ngành công nghiệp khoáng sản phát triển bền vững, đóng góp ổn định cho ngân sách và tạo việc làm cho người lao động. Với cách tiếp cận chủ động, linh hoạt và đồng bộ, địa phương kỳ vọng sớm gỡ bỏ các nút thắt, đưa ngành chế biến khoáng sản phát triển đúng tiềm năng.

Trần Tuấn