Độc đáo phiên chợ Âm Dương vùng Kinh Bắc

TMO - Được tổ chức vào đêm mùng 4 rạng sáng mùng 5 Tết Nguyên Đán, phiên chợ Âm Dương trong Lễ hội truyền thống làng Ó, nay là khu phố Xuân Ổ A, phường Võ Cường (thành phố Bắc Ninh) là một nét đẹp độc đáo trong văn hóa, mang đậm màu sắc tín ngưỡng dân gian của người dân vùng quan họ Kinh Bắc.

Chợ Âm Dương họp duy nhất 1 lần mỗi năm vào đúng đêm mùng 4 rạng sáng mùng 5 Tết Nguyên Đán. Đi chợ Âm Dương như một hình thức để cầu may mắn cho năm mới thuận hoà, động viên nhau trút bỏ muộn phiền, đổi buồn lấy vui, mua may bán rủi.

Lưu truyền, vào năm Nhâm Dần (năm 43) sau Công nguyên, nhà Hán lệnh cho Mã Viện đem quân sang đánh Hai Bà Trưng. Quân giặc đánh đến trấn Vũ Ninh, huyện Tiên Du (tỉnh Bắc Ninh) đã gặp quân của Hai Bà Trưng và xảy ra trận kịch chiến, nhiều quân lính hy sinh. Sau Tết Nguyên Đán, thân nhân của những người lính đó đã về tìm kiếm người thân bị hy sinh. Họ đến bãi chiến trường để thắp hương và đốt vàng mã cho người thân đã khuất. Từ đó, người dân quan niệm rằng cửa âm phủ chỉ mở 1 lần 1 năm vào đúng đêm mùng 4 rạng sáng mùng 5 Tết Nguyên Đán, cho người dưới âm gặp người trần gian. Từ đó chợ Âm Dương ra đời.

Điểm độc đáo, đặc biệt trong phiên chợ đó là trong quá trình mua bán sẽ không có tiếng mặc cả hay nói thách. Trong bóng đêm bao quanh khu chợ, mỗi người chỉ thấy bóng dáng đi lại thấp thoáng. Tại phiên chợ theo truyền thống từ xưa để lại thì người sống sẽ thắp hương, đốt vàng mã, đốt nến hoặc ngọn đèn dầu để kết nối với người đã mất. Họ quan niệm rằng đó là dịp để làm phúc, làm nhiều điều thiện với người đã khuất, cầu mong cuộc sống tâm linh của họ sẽ được thanh thản, mát mẻ hơn.

Chợ chỉ sử dụng ánh đèn sáng của nến hoặc đèn dầu, không dùng bóng điện. Ảnh: VN. 

Phiên chợ cũng không sử dụng đèn điện sáng mà chỉ sử dụng những ngọn nến nhỏ. Ánh sáng le lói của nến khiến không gian chợ càng huyền ảo, mơ hồ hơn bao giờ hết. Với tâm niệm nói to sẽ làm các linh hồn hoảng sợ nên người mua kẻ bán chỉ thì thầm to nhỏ với nhau.  Bên cạnh đó, theo dân gian người ta sẽ đặt một chậu nước ở đầu chợ để thử tiền âm hay dương. Nếu tiền nổi lên là tiền âm phủ, tiền chìm xuống là tiền của dương gian. Sau mỗi phiên chợ hàng năm, nhiều người truyền tai nhau rằng sau khi bán hàng vào sáng hôm sau, khi kiểm lại tiền hàng nhiều người bán chỉ nhận lại lá dong, lá mít…mà không thấy tiền thật đâu cả?.

Các mặt hàng được bày bán trong phiên chợ thường là vàng mã, hương nến, rượu, trầu cau, muối và hoa quả cúng trên bàn thờ…Ngoài ra gà đen là một mặt hàng rất độc lạ tại chợ Âm Dương. Bởi vì gà đen là biểu tượng của sự thần bí, tâm linh. Ai mua được gà đen là cả năm may mắn. Chợ tan khi còn đêm. Sau khi tan chợ, những người đi chợ lại mời nhau uống nước ăn trầu và hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh.

Phiên chợ Âm Dương vẫn được tỉnh Bắc Ninh gìn giữ và bảo tồn như một nét sinh hoạt văn hóa đặc sắc, độc đáo, thể hiện niềm tin, tín ngưỡng của người dân xứ Kinh Bắc. Vẻ huyền bí và những câu chuyện kỳ lạ xung quanh phiên chợ đã thu hút nhiều sự quan tâm của người dân khắp cả nước, họ cùng nhau đổ về phiên chợ Âm Dương để trải nghiệm, bày tỏ nỗi nhớ đối với những người đã khuất và cầu mong may mắn, tài lộc trong dịp đầu xuân năm mới.

Bùi Minh