Chú trọng bảo tồn rừng và động vật hoang dã tại Vườn Quốc gia Cát Tiên

TMO - Trước yêu cầu cấp thiết trong công tác bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, Vườn Quốc gia Cát Tiên đang siết chặt quản lý, triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả bảo tồn rừng và động vật hoang dã, ngăn chặn nguy cơ xâm hại và suy giảm đa dạng sinh học.

Vườn Quốc gia Cát Tiên giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong bảo tồn đa dạng sinh học, là nơi cư trú của nhiều loài động, thực vật quý hiếm. Trước sức ép ngày càng lớn từ hoạt động xâm lấn rừng, săn bắt và buôn bán động vật hoang dã trái phép, công tác siết chặt quản lý, nâng cao hiệu quả bảo tồn tại Vườn Quốc gia Cát Tiên được đặt ra như một yêu cầu cấp thiết.

Thời gian qua, Ban quản lý Vườn Quốc gia đã tăng cường tuần tra, kiểm soát rừng, phối hợp chặt chẽ với lực lượng kiểm lâm, công an và chính quyền địa phương nhằm kịp thời phát hiện, ngăn chặn các hành vi vi phạm. Song song đó, công tác ứng dụng khoa học – công nghệ trong giám sát tài nguyên rừng, theo dõi động vật hoang dã từng bước được đẩy mạnh.

Các chương trình tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cho cộng đồng dân cư vùng đệm cũng được chú trọng, góp phần tạo sự đồng thuận và tham gia tích cực của người dân trong bảo vệ rừng. Những giải pháp đồng bộ này đang từng bước nâng cao hiệu quả bảo tồn, góp phần giữ gìn hệ sinh thái tự nhiên đặc thù của Cát Tiên. Theo thống kê, Vườn Quốc gia Cát Tiên trải dài hơn 71.000 ha thuộc Đồng Nai, Lâm Đồng, là một trong những hệ sinh thái rừng tiêu biểu nhất Việt Nam.

Khu vực này ghi nhận có hơn 1.500 loài động vật, trong đó 113 loài nguy cấp và 43 loài có nguy cơ tuyệt chủng toàn cầu. Với giá trị đặc biệt, Cát Tiên đã được UNESCO công nhận là Khu Dự trữ sinh quyển thế giới và năm 2024 trở thành Vườn quốc gia đầu tiên của Việt Nam được IUCN ghi danh vào Danh lục Xanh.

Vườn Quốc gia Cát Tiên ghi nhận nhiều loài động vật quý hiếm. (Ảnh: HA). 

Đáng chú ý, những năm gần đây, công tác bảo tồn ghi nhận những tín hiệu tích cực, nhiều loài quý hiếm được phục hồi; đàn voi ở Cát Tiên được giám sát bằng bẫy ảnh; các trung tâm cứu hộ gấu, linh trưởng liên tục tiếp nhận, phục hồi, được tái thả cá thể về rừng.

Tuy nhiên, thách thức còn rất lớn khi vấn nạn săn bắt nhỏ lẻ vẫn xảy ra, bẫy thú rừng đặt rải rác trong rừng, việc tiêu thụ động vật hoang dã qua mạng xã hội gia tăng, ý thức một bộ phận người dân còn thấp. Trước bối cảnh đó, mới đây tỉnh Đồng Nai đã tổ chức phát động chuỗi hoạt động “Đồng Nai nói không với sử dụng động vật hoang dã trái phép”, nhằm tăng cường thực thi pháp luật, tuần tra liên ngành, tuyên truyền, giáo dục cộng đồng, đặc biệt tại các xã vùng đệm, trường học.

Lãnh đạo Chi cục kiểm lâm Đồng Nai thông tin, tại các xã vùng đệm, các câu lạc bộ Xanh, nhóm tuyên truyền viên cộng đồng được thành lập nhằm vận động người dân không săn bắt, không tiêu thụ và không tiếp tay cho việc mua bán động vật hoang dã. Việc bảo tồn không thể tách rời với sinh kế người dân, do vậy tăng cường các mô hình phát triển sinh kế bền vững cho cộng đồng vùng đệm sẽ thì người dân sẽ không còn nhu cầu săn bắt.

Học sinh cần phải được giáo dục tình yêu thiên nhiên, hiểu rõ hậu quả của việc giết hại động vật hoang dã. Các cơ sở ăn uống, quán nhậu cũng phải bị giám sát chặt, xử phạt nghiêm nếu kinh doanh thịt rừng. Các chương trình chuyển đổi số cần được đẩy mạnh để truy xuất nguồn gốc, loại bỏ thị trường chợ đen.

Nếu không hành động quyết liệt, nhiều loài khác ở Việt Nam cũng có thể chung số phận. Động vật hoang dã không chỉ là nguồn gen quý mà còn là “hệ thống cảnh báo” của rừng, mất động vật hoang dã cũng đồng nghĩa mất rừng; mất sinh kế, mất nguồn nước, mất phòng hộ đầu nguồn, mất cân bằng sinh thái và đối mặt nguy cơ dịch bệnh.

Bảo vệ động vật hoang dã không chỉ là trách nhiệm của lực lượng kiểm lâm mà còn là trách nhiệm của toàn xã hội. Mỗi người dân cần hiểu rằng đằng sau một miếng thịt thú rừng là sự hủy diệt cả một hệ sinh thái; đằng sau một chiếc bẫy đặt trong rừng là nguy cơ giết chết tương lai đa dạng sinh học.

 Đồng Nai là địa phương sở hữu hệ sinh thái rừng đặc sắc nhất cả nước với nhiều khu rừng tự nhiên lớn như: Vườn quốc gia Cát Tiên, Khu Bảo tồn thiên nhiên - Văn hóa Đồng Nai, rừng phòng hộ Xuân Lộc, Tân Phú, Long Thành, Núi Chứa Chan. Đây cũng là nơi sinh sống của voi châu Á, chà vá chân đen, gấu chó… những loài đặc hữu có giá trị cao trong bảo tồn.

Tái thả động vật hoang dã về tự nhiên tại Vườn quốc gia Cát Tiên. (Ảnh: Internet). 

Do đó, việc siết chặt quản lý, nâng cao hiệu quả bảo tồn rừng và động vật hoang dã tại Vườn Quốc gia Cát Tiên không chỉ là nhiệm vụ trước mắt mà còn mang ý nghĩa lâu dài đối với phát triển bền vững của khu vực và cả nước.

Nhằm bảo tồn hệ sinh thái đa dạng, trong những năm qua toàn bộ diện tích rừng tự nhiên được Vườn quốc gia Cát Tiên bảo vệ nghiêm ngặt. Các trạm kiểm lâm được chỉ đạo thay đổi linh hoạt giờ giấc và phương thức tuần tra, đảm bảo bám sát địa bàn. Đặc biệt, Vườn quốc gia đã ứng dụng hiệu quả công nghệ thông tin tiên tiến như SMART, flycam, GPS và Camera Trapping vào hoạt động tuần tra, bảo vệ.

Đơn vị cũng chủ động xây dựng và triển khai kế hoạch quản lý bảo vệ rừng cho các mùa cao điểm, dịp lễ, Tết và các mùa đặc thù như mùa măng, mùa ươi. Song song đó, Vườn quốc gia Cát Tiên còn chú trọng phối hợp liên ngành, ký kết cam kết và quy chế phối hợp bảo vệ rừng với các đơn vị chủ rừng giáp ranh, lực lượng công an và ban chỉ huy quân sự 22 xã vùng đệm. 

Đáng chú ý, Vườn quốc gia Cát Tiên là điểm sáng trong công tác bảo tồn các loài động vật quý hiếm, nguy cấp. Trung tâm Cứu hộ, Bảo tồn và Phát triển sinh vật tại Vườn được thành lập năm 2005, có diện tích hơn 66 ha, được chia thành 3 khu vực chính gồm: Khu cứu hộ gấu; khu cứu hộ linh trưởng và khu cứu hộ các loài động vật nguy cấp khác.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và suy giảm đa dạng sinh học diễn biến ngày càng phức tạp, việc bảo vệ nguyên vẹn hệ sinh thái rừng Cát Tiên chính là góp phần bảo đảm an ninh sinh thái, điều hòa môi trường sống và gìn giữ nguồn gen quý giá cho các thế hệ mai sau.

Để đạt được mục tiêu này, bên cạnh sự quyết liệt của các cơ quan chức năng, cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế quản lý, tăng cường nguồn lực cho công tác bảo tồn và nâng cao năng lực cho lực lượng bảo vệ rừng.

Quan trọng hơn, sự tham gia chủ động, có trách nhiệm của cộng đồng dân cư vùng đệm và các tổ chức xã hội sẽ tạo nên sức mạnh tổng hợp trong bảo vệ rừng và động vật hoang dã. Khi công tác bảo tồn được triển khai một cách đồng bộ, khoa học và bền vững, Vườn Quốc gia Cát Tiên sẽ tiếp tục phát huy vai trò là “lá phổi xanh” và điểm tựa sinh thái quan trọng của khu vực phía Nam.

Bình An