TMO - Bảo vệ nguồn nước hồ Dầu Tiếng không chỉ là yêu cầu trước mắt mà còn mang ý nghĩa lâu dài đối với phát triển bền vững. Các biện pháp phòng ngừa ô nhiễm đang được triển khai đồng bộ nhằm bảo đảm an toàn nguồn nước, đáp ứng nhu cầu sử dụng của người dân và sản xuất.

Hồ Dầu Tiếng là công trình thủy lợi quan trọng, giữ vai trò cung cấp nguồn nước phục vụ sinh hoạt, sản xuất nông nghiệp và công nghiệp cho nhiều địa phương khu vực Đông Nam Bộ. Tuy nhiên, trước tốc độ phát triển kinh tế, xã hội và gia tăng dân số, nguồn nước hồ đang đứng trước nguy cơ ô nhiễm từ nước thải sinh hoạt, sản xuất, chăn nuôi và hoạt động nuôi trồng thủy sản tự phát.

Bên cạnh đó, tác động của biến đổi khí hậu, mưa lũ thất thường cũng làm gia tăng nguy cơ suy giảm chất lượng nước. Trước thực trạng này, công tác bảo vệ nguồn nước hồ Dầu Tiếng được các cấp, ngành đặc biệt quan tâm. Nhiều giải pháp đã được triển khai như tăng cường kiểm tra, giám sát các nguồn xả thải vào hồ; yêu cầu các cơ sở sản xuất, kinh doanh tuân thủ nghiêm quy định về bảo vệ môi trường;

Đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao ý thức người dân trong việc giữ gìn nguồn nước. Việc chủ động phòng ngừa ô nhiễm không chỉ góp phần bảo vệ hệ sinh thái hồ mà còn đảm bảo nguồn nước an toàn, ổn định cho phát triển kinh tế – xã hội lâu dài. Hồ Dầu Tiếng có dung tích hữu ích hơn 1,11 tỷ m³, diện tích mặt nước khoảng 270km², giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong bảo đảm an ninh nguồn nước cho vùng Đông Nam Bộ.

Theo lãnh đạo Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên Khai thác Thủy lợi miền Nam, cho biết, ồ Dầu Tiếng được thiết kế phục vụ khai thác đa mục tiêu có nhiệm vụ cung cấp nước tưới trực tiếp cho gần 117.000ha đất nông nghiệp, tạo nguồn và hỗ trợ tưới cho khoảng 45.000ha, cấp nước sinh hoạt, công nghiệp công suất khoảng 3,7 triệu m³/ngày đêm, ứng lưu lượng 43,9 m³/giây. Chất lượng nguôn nước của hồ có ý nghĩa sống còn đối với phát triển kinh tế-xã hội toàn vùng.

Hệ thống thủy lợi Dầu Tiếng-Phước Hòa hiện nay đang cấp nước thô cho Thành phố Hồ Chí Minh, Tây Ninh, Đồng Nai. Tổng lưu lượng nước sinh hoạt, công nghiệp đang khai thác hằng năm đạt khoảng khoảng 168 triệu m3 tương ứng công suất 461.000m3/ngày đêm (5,3 m3/giây).

Nguồn nước hồ Dầu Tiếng cung cấp cho hoạt động sản xuất, sinh hoạt của nhiều tỉnh thành. (Ảnh: ĐT).

Trong đó Thành phố Hồ Chí Minh đang sử dụng 87 triệu m3, tương ứng 240.000 m³/ngày đêm; Tây Ninh: 64 triệu, tương ứng 176.000 m³/ngày đêm; Đồng Nai 17 triệu, tương ứng 45.000 m³/ngày đêm. Bên cạnh đó, hồ Dầu Tiếng hằng năm còn duy trì xả dòng chảy môi trường 20-36 m³/giây về hạ du sông Sài Gòn và khoảng 5m³/giây qua kênh Phước Hội-Bến Đình về sông Vàm Cỏ Đông, góp phần đẩy mặn, hỗ trợ tạo nguồn cho hơn 61.000ha đất nông nghiệp ven sông, cải thiện môi trường sinh thái và bảo đảm ổn định nguồn nước và cân bằng dòng chảy.

Tuy nhiên, số liệu theo dõi giai đoạn gần đây cho thấy năm 2024 hồ Dầu Tiếng ghi nhận 34 loài tảo có khả năng sinh độc tố, tăng hơn 3 lần so giai đoạn 2022-2023. Mặc dù mật độ tảo vẫn dưới ngưỡng cảnh báo của WHO (<20 triệu tế bào/lít), song xu hướng gia tăng phản ánh áp lực dinh dưỡng ngày càng lớn trong lưu vực. Theo lãnh đạo Công ty trách nhiệm hữu hạn Khai thác Thủy lợi miền Nam, nguồn gây áp lực chủ yếu đến từ nước thải sinh hoạt trên lưu vực, vùng ven hồ, cơ sở nhà máy sản xuất chế biến, canh tác nông nghiệp trên đất bán ngập, nuôi cá lồng bè, hoạt động giao thông thủy và hoạt động khai thác cát.

Đây là những nguy cơ ô nhiễm cục bộ, nếu không được kiểm soát chặt chẽ sẽ tích tụ, làm cho khả năng tự làm sạch của hồ bị quá tải từ đó gây ra sự suy giảm chất lượng nước về lâu dài.

Để bảo vệ chất lượng nguồn nước, Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên Khai thác Thủy lợi miền nam đã triển khai quan trắc định kỳ tại 18 điểm trên toàn hệ thống thủy lợi Dầu Tiếng-Phước Hòa, bao gồm các nhánh suối đầu nguồn đổ về hồ, trong lòng hồ, các cống đầu kênh và trên các nhánh kênh trên hệ thống (kênh chính đông, kênh chính tây và kênh Đức Hòa).

Năm 2025, công ty thực hiện lấy mẫu đột xuất tại 9 vị trí nhạy cảm,kết quả cho thấy 7/9 vị trí đạt chất lượng nước tốt, 2 vị trí ở mức trung bình,chủ yếu tại khu vực thượng nguồn và được tích hợp theo dõi trên Website: qln.thuyloimiennam.vn. Bên cạnh công tác quan trắc truyền thống, công ty đã đẩy mạnh ứng dụng công nghệ giám sát trực quan và số hóa dữ liệu, hệ thống 68 camera giám sát, 12 phao phân giới cùng với nền tảng WebGIS giúp theo dõi hành trình tàu khai thác cát đã được đưa vào vận hành, giúp kiểm soát chặt chẽ các hoạt động có nguy cơ gây ô nhiễm trong lòng hồ, khoanh vùng ô nhiễm, góp phần bảo vệ an toàn nguồn nước thô.

Kiểm tra, bảo vệ nguồn nước hồ Dầu Tiếng, tránh ô nhiễm là nhiệm vụ cấp thiết hiện nay. (Ảnh:ND).

Về lâu dài, công ty định hướng xây dựng mô hình quản lý chất lượng nước thông minh, mục tiêu đến năm 2035 là đưa hồ Dầu Tiếng trở thành hồ chứa nước thô đa mục tiêu thông minh đầu tiên của Việt Nam.

Theo lộ trình, hệ thống sẽ được đầu tư 35-50 trạm quan trắc tự động, tích hợp dữ liệu thời gian thực lên bản đồ WebGIS và hệ thống SCADA quản lý chất lượng nước; đồng thời ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong dự báo tảo lam với độ chính xác hơn 97%.

Trên nền tảng dữ liệu số hóa đồng bộ, hệ thống hỗ trợ ra quyết định vận hành hồ chứa (DSS) sẽ được xây dựng, cho phép phân tích, cảnh báo sớm và đề xuất phương án ứng phó sự cố môi trường cho phép rút ngắn thời gian phản ứng sự cố từ 6-12 giờ xuống dưới 30 phút.

Thực hiện Kết luận số 36-KL/TW của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh nguồn nước và an toàn đập, hồ chứa nước, Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, trong đó nhấn mạnh yêu cầu chú trọng ứng dụng thành tựu khoa học công nghệ; đẩy mạnh chuyển đổi số để quản lý vận hành, điều tiết và bảo vệ nguồn nước, ứng phó với thiên tai liên quan đến nước, thích ứng với biến đổi khí hậu, Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên Khai thác Thủy lợi miền nam đã tiếp tục triển khai các giải pháp công nghệ số nhằm bảo vệ chất lượng nguồn nước hồ Dầu Tiếng.

Bảo vệ nguồn nước hồ Dầu Tiếng trước nguy cơ ô nhiễm là nhiệm vụ cấp thiết, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của các cấp chính quyền, ngành chức năng, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư. Khi chất lượng nguồn nước được đảm bảo, không chỉ đời sống người dân được nâng cao mà hoạt động sản xuất, phát triển kinh tế của khu vực cũng được duy trì ổn định và bền vững.

Trong thời gian tới, việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động người dân tham gia bảo vệ nguồn nước, hình thành thói quen sản xuất, sinh hoạt thân thiện với môi trường có ý nghĩa quan trọng trong bảo vệ nguồn nước hồ Dầu Tiếng. Đây không chỉ là trách nhiệm trước mắt mà còn là chiến lược lâu dài, góp phần đảm bảo an ninh nguồn nước và phát triển bền vững cho toàn khu vực.

Hà My