Bảo đảm an ninh nguồn nước trên lưu vực sông Hồng – Thái Bình

TMO - Nguồn nước mùa cạn 2025-2026 trên lưu vực sông Hồng – Thái Bình cơ bản đáp ứng nhu cầu sinh hoạt, sản xuất nhưng vẫn tiềm ẩn nguy cơ thiếu nước cục bộ.

Kịch bản nguồn nước mùa cạn 2025-2026 trên lưu vực sông (LVS) Hồng - Thái Bình được xây dựng trên Quy hoạch tài nguyên nước thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 và Quy hoạch tổng hợp lưu vực sông Hồng - Thái Bình thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, hiện trạng nguồn nước, hiện trạng tích trữ nước trong các hồ chứa trên lưu vực, nhu cầu khai thác, sử dụng tài nguyên nước... 

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, trên lưu vực sông, tổng lượng nước cấp cho sinh hoạt, công nghiệp khoảng 7,28 triệu m3 /ngày đêm (tương ứng khoảng 1,75 tỷ m3 ) trong mùa cạn năm 2025 - 2026. Trong đó, lượng nước được cấp qua các công trình khai thác nước tập trung, quy mô lớn khoảng 6,30 triệu m3 /ngày đêm (1,51 tỷ m3 ); lượng nước cấp qua các công trình nhỏ lẻ, không tập trung khoảng 0,98 triệu m3 /ngày đêm. Hiện tại, trên LVS Hồng - Thái Bình có khoảng 3.257 công trình cấp nước phục vụ sinh hoạt, công nghiệp. 

Nhu cầu nước cho nông nghiệp chiếm tỷ trọng lớn nhất trong các ngành dùng nước trên LVS Hồng - Thái Bình, tập trung chủ yếu cho vùng đồng bằng sông Hồng. Theo số liệu thống kê, nhu cầu nước cho nông nghiệp vùng đồng bằng sông Hồng tập trung lớn nhất vào thời kỳ đổ ải và phụ thuộc chủ yếu từ việc điều tiết của 07 hồ chứa lớn.

Trên toàn lưu vực sông cũng có 326 hồ thủy điện với tổng công suất là 12.629MW. Trong đó, riêng 07 hồ thủy điện lớn 11 với tổng công suất 7.202 MW (chiếm 57%) với nhu cầu nước cho sản xuất thuỷ điện 12 từ tháng 11/2025 đến tháng 6/2026 khoảng 32,4 tỷ m3 (tương đương sản lượng điện 12.687 triệu kWh), thấp hơn khoảng 4% so với trung bình thời kỳ (TBTK) 2016-2025 (13.261 triệu kWh), cao hơn khoảng 3% so với cùng thời kỳ năm 2025... 

Các hồ thủy điện giữ vai trò quan trọng trong điều tiết, đảm bảo an ninh nguồn nước trên lưu vực sông. 

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, về tổng thể nguồn nước các hồ chứa lớn, quan trọng, nguồn nước trên các LVS, tiểu LVS, các tầng chứa nước cơ bản ở "Trạng thái bình thường", lượng nước có thể khai thác đảm bảo đủ cho các nhu cầu sinh hoạt, an sinh xã hội; đảm bảo đầy đủ lượng nước cho các ngành kinh tế, bảo vệ môi trường. 

Tuy nhiên, nguồn nước trên lưu vực trong kỳ công bố kịch bản vẫn tiềm ẩn nguy cơ xảy ra tình trạng thiếu nước nếu không khai thác, sử dụng hợp lý, tiết kiệm, hiệu quả, đặc biệt trong các tháng dự báo xảy ra nắng nóng diện rộng, lượng nước về các hồ chứa thiếu hụt so với TBTK hoặc gia tăng nhu cầu nước cho phát điện (từ tháng 4 đến tháng 6).

Một số vùng, tiểu lưu vực vẫn tiềm ẩn nguy cơ xuất hiện tình trạng thiếu nước mang tính cục bộ và nguyên nhân do thiếu hụt lượng mưa, điều kiện lấy nước không đảm bảo, số lượng của các công trình khai thác, công trình thủy lợi còn thiếu, quy mô nhỏ, chưa được đầu tư hoàn chỉnh hoặc xuống cấp. 

Để giảm thiểu nguy cơ có thể xảy ra thiếu nước, có phương án dự phòng cho thời kỳ nắng nóng diện rộng, đặc biệt là ưu tiên đảm bảo cấp nước cho sinh hoạt trên LVS Hồng - Thái Bình trong mọi tình huống, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề nghị: Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng và UBND cấp tỉnh trên LVS, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn được giao, chỉ đạo việc chủ động lập kế hoạch khai thác, sử dụng tài nguyên nước theo nhu cầu sử dụng nước bình thường của từng ngành, lĩnh vực và địa phương; 

Kế hoạch được lập trên nguyên tắc tiết kiệm nước, tránh thất thoát, lãng phí, dự phòng nguy cơ xảy ra hạn hán thiếu nước trong các tháng cuối mùa cạn Bộ Công Thương chỉ đạo việc tính toán, đề xuất vận hành linh hoạt các hồ chứa thủy điện lớn; rà soát, điều chỉnh cơ cấu nguồn điện cho phù hợp với kịch bản nhiều năm được công bố.

Để bảo đảm sử dụng nước tổng hợp, bảo đảm an ninh lương thực và bảo đảm an ninh năng lượng, an toàn hệ thống điện, dự phòng trường hợp xảy ra nắng nóng diện rộng các tháng 4, 5, 6 năm 2026 và giảm thiểu rủi ro nguy cơ thiếu hụt nguồn điện từ các nhà máy nhiệt điện, các hồ thủy điện (đặc biệt đối với các hồ thủy điện đa mục tiêu miền Bắc trên sông Đà) sẽ cần phải duy trì mực nước hồ để đảm bảo không bị suy giảm công suất phát điện đến cuối mùa cạn.

UBND các tỉnh, thành phố trong khu vực chỉ đạo rà soát, cải tạo hệ thống thủy lợi, nâng cao khả năng lấy nước của các cống, trạm bơm dọc sông Hồng, các sông hạ lưu sông Hồng để giảm áp lực lên hệ thống hồ chứa, tăng hiệu quả sử dụng nước. Chỉ đạo tổ chức vận hành hiệu quả các công trình thủy lợi để lấy nước phục vụ đổ ải và tưới dưỡng theo đúng kế hoạch lấy nước do Bộ Nông nghiệp và Môi trường thông báo, hạn chế tối đa phát sinh các nhu cầu lấy nước gia tăng ngoài các đợt lấy nước tập trung.

UBND các tỉnh Hưng Yên, Ninh Bình, thành phố Hải Phòng và các địa phương ở vùng đồng bằng sông Hồng chỉ đạo theo dõi chặt chẽ diến biến xâm nhập mặn trên các sông (sông Hồng, sông Đáy, sông Ninh Cơ,...) để xây dựng, cập nhật kế hoạch lấy nước phù hợp, lưu ý việc đảm bảo số lượng, chất lượng nước cho các Nhà máy nước sạch, công trình cấp nước tập trung bảo đảm nước cấp cho sinh hoạt và hoạt động sản xuất cho các địa phương ở hạ du.

Đối với các vùng có nguy cơ xảy ra tình trạng thiếu nước cục bộ cấp cho sinh hoạt, sản xuất nông nghiệp đề nghị UBND các tỉnh Lai Châu, Sơn La, Phú Thọ, Lào Cai, Tuyên Quang, Thái Nguyên, Ninh Bình, Hưng Yên: Theo dõi chặt chẽ diễn biến nguồn nước để có biện pháp chủ động ứng phó phù hợp như: rà soát, cắt giảm diện tích canh tác, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, hạn chế phân phối tài nguyên nước cho các hoạt động sử dụng nhiều nước và chưa cấp thiết; quyết định sử dụng các nguồn nước mặt, nước dưới đất và các công trình cấp nước dự phòng trên địa bàn…

Các địa phương cần triển khai giải pháp sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả, tránh thất thoát, lãng phí nguồn nước... 

Nghiên cứu, đầu tư xây dựng công trình tích trữ nước theo Kết luận 36 - KL/TWcủa Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh nguồn nước và an toàn đập, hồ chứa nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Ưu tiên xây dựng các công trình điều tiết, tích trữ nước ở vùng khan hiếm nước, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, biên giới, địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn. 

Khẩn trương, hoàn thiện các công trình điều tiết, trữ nước trong quy hoạch thủy lợi, quy hoạch về tài nguyên nước và các quy hoạch khác có liên quan. Rà soát và nhân rộng các mô hình tích trữ nước hiệu quả trong cộng đồng dân cư, đặc biệt ở các vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi. Đồng thời, nghiên cứu kết hợp hoặc luân phiên khai thác nước mặt với khai thác nước dưới đất, nước mưa; tăng cường việc tích trữ nước mưa để chủ động phòng tránh hạn hán, thiếu nước; có giải pháp sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả, tránh thất thoát, lãng phí nguồn nước... 

UBND cấp tỉnh, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình tổ chức rà soát, điều chỉnh các quy trình vận hành hồ chứa, công trình, hệ thống công trình thủy lợi bảo đảm sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả, đa mục tiêu, chống thất thoát, lãng phí nước và bảo đảm lưu thông của dòng chảy trong hệ thống công trình, không gây ứ đọng, ô nhiễm nguồn nước.../.

Hà Thu