Tập trung giải quyết tình trạng thiếu đất ở, đất sản xuất ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số

TMO - Bảo đảm quyền tiếp cận và sử dụng đất là một trong những chính sách phát triển bền vững cộng đồng các dân tộc thiểu số ở Việt Nam. Những năm qua, việc giải quyết đất ở, không có hoặc thiếu đất sản xuất và hỗ trợ đào tạo nghề, chuyển đổi nghề cho đồng bào DTTS nghèo có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, vấn đề thiếu đất ở, đất sản xuất ở vùng đồng bào DTTS đã và đang đặt ra nhiều vấn đề cần có giải pháp quyết liệt, đồng bộ để tập trung giải quyết. 

Hộ đồng bào dân tộc thiểu số nghèo được hỗ trợ nhà ở, đất sản xuất và chuyển đổi nghề.

Dự án Giải quyết tình trạng thiếu đất ở, nhà ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt là một trong mười dự án thành phần của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I từ năm 2021 đến năm 2025, ban hành kèm theo Quyết định số 1719/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 14/10/2021.

Mục tiêu của dự án là hỗ trợ hộ đồng bào dân tộc thiểu số nghèo; hộ nghèo dân tộc Kinh sinh sống tại xã đặc biệt khó khăn, thôn đặc biệt khó khăn chưa có đất ở, nhà ở hoặc có nhà ở tạm, dột nát được hỗ trợ đất ở, xây dựng nhà ở đảm bảo 3 cứng (nền cứng, khung - tường cứng, mái cứng) phù hợp với điều kiện thực tiễn của địa phương. Phấn đấu đạt 90% hộ dân tộc thiểu số nghèo; hộ nghèo dân tộc Kinh sinh sống tại xã đặc biệt khó khăn, thôn đặc biệt khó khăn làm nghề nông, lâm, ngư nghiệp không có hoặc thiếu trên 50% đất sản xuất theo định mức của địa phương được giải quyết tình trạng thiếu đất sản xuất hoặc hỗ trợ chuyển đổi nghề. Góp phần đạt 90% hộ đồng bào dân tộc thiểu số nghèo; hộ nghèo dân tộc Kinh sinh sống tại xã đặc biệt khó khăn, thôn đặc biệt khó khăn được sử dụng nước sinh hoạt hợp vệ sinh theo tiêu chuẩn do cơ quan có thẩm quyền ban hành. Tăng cường tạo việc làm, hỗ trợ chuyển đổi nghề phù hợp với nhu cầu, điều kiện của người dân tộc thiểu số và địa bàn sinh sống.

Các đối tượng được thụ hưởng dự án này gồm: Hộ dân tộc thiểu số nghèo; hộ nghèo dân tộc Kinh sinh sống ở xã đặc biệt khó khăn, thôn đặc biệt khó khăn vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi chưa có đất ở; chưa có nhà ở hoặc nhà ở bị dột nát, hư hỏng; làm nghề nông, lâm, ngư nghiệp nhưng không có hoặc thiếu trên 50% đất sản xuất theo định mức quy định của địa phương; có khó khăn về nước sinh hoạt. Ưu tiên hộ nghèo dân tộc thiểu số thuộc danh sách các dân tộc còn gặp nhiều khó khăn, có khó khăn đặc thù; hộ nghèo có phụ nữ là chủ hộ và là lao động duy nhất, trực tiếp nuôi dưỡng người thân không còn khả năng lao động hoặc chưa đến độ tuổi lao động.

Tại tỉnh Tuyên Quang, giai đoạn 2021 - 2025, tỉnh Tuyên Quang có 106 hộ thiếu đất ở, 2.096 hộ thiếu nhà ở, 213 hộ thiếu đất sản xuất, 11.054 hộ có nhu cầu chuyển đổi nghề do không có quỹ đất hoặc không có nhu cầu hỗ trợ bằng đất sản xuất cho nên cần hỗ trợ chuyển đổi nghề.

Huy động các tổ chức hỗ trợ xây dựng nhà ở cho hộ nghèo trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang.

Ban Dân tộc tỉnh Tuyên Quang cho biết, nguyên nhân thiếu đất ở, đất sản xuất của các hộ gia đình chủ yếu là do: Địa bàn cư trú của đồng bào có độ dốc cao; phần lớn diện tích đất tự nhiên là rừng đặc dụng, rừng phòng hộ, núi cao vì vậy không đủ điều kiện để sử dụng làm đất ở, đất sản xuất. Bên cạnh đó, do tác động của thiên tai, bão lũ, sạt lở đất làm mất đi diện tích đất tự nhiên gây thiếu đất ở, đất sản xuất trong đồng bào DTTS. Quá trình gia tăng dân số tự nhiên cũng khiến nhiều hộ dân không có đủ diện tích bình quân về đất ở, đất sản xuất theo quy định.

Hơn 2 năm thực hiện Dự án 1, do văn bản hướng dẫn thực hiện chưa đầy đủ, còn chồng chéo giữa các Bộ, ngành dẫn đến địa phương chưa thể giải ngân nguồn vốn. Tại các địa phương đặc thù, quá trình thực hiện phát sinh thêm nhiều khó khăn, cần có cơ chế tháo gỡ.

UBND tỉnh Tuyên Quang đã ban hành Quyết định số 49 quy định về định mức đất sản xuất làm cơ sở thực hiện chính sách hỗ trợ đất sản xuất trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang theo quy định tại Thông tư số 02 của Ủy ban Dân tộc. Thực tế tại các địa phương, quỹ đất để hỗ trợ trực tiếp đất sản xuất còn hạn chế. Tuy nhiên, trong Thông tư số 02 không quy định nội dung được chuyển nhượng đất sản xuất giữa các hộ dân để thực hiện. Do đó, các địa phương còn gặp nhiều khó khăn trong việc triển khai thực hiện nội dung này. Đối với hỗ trợ đất ở, nhiều hộ đồng bào DTTS vẫn phải chờ nguồn hỗ trợ của Nhà nước vì để có thể mua đất hợp pháp làm nhà ở thì không đủ kinh phí.

Hiện đã có quy định về mức kinh phí cụ thể hỗ trợ đất ở, nhà ở, đất sản xuất. Theo đó, đối với hỗ trợ đất sản xuất, nguồn ngân sách Trung ương hỗ trợ 22,5 triệu đồng/hộ, được vay vốn Ngân hàng Chính sách xã hội tối đa 77,5 triệu đồng/hộ. Đối với hỗ trợ đất ở, Trung ương hỗ trợ 40 triệu đồng/hộ, địa phương hỗ trợ 4,4 triệu đồng/hộ, vay vốn Ngân hàng Chính sách xã hội tối đa 40 triệu đồng. Hộ được hỗ trợ làm nhà được Trung ương hỗ trợ 40 triệu đồng/hộ, địa phương hỗ trợ 10 triệu đồng/hộ, được vay vốn 40 triệu đồng/hộ.

Tính đến hết tháng 7/2023, tỉnh Tuyên Quang đang giải ngân nguồn hỗ trợ làm nhà ở cho đối tượng thụ hưởng của năm 2022. Nội dung hỗ trợ đất sản xuất, hỗ trợ đất ở Dự án 1 đang tiếp tục được cấp xã triển khai, thực hiện theo Hướng dẫn liên ngành 459 ngày 21/7/2023 giữa Ban Dân tộc, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Tuyên Quang. Hiện nay, tiến độ thực hiện từ cấp xã đa phần mới chỉ dừng lại ở khâu rà soát, xác định đối tượng thụ hưởng; một số địa phương đã hoàn thiện hồ sơ, thủ tục đang trình UBND huyện phê duyệt về hỗ trợ đất ở.

Trong thời gian tới, để tiếp tục triển khai có hiệu quả Dự án 1, UBND tỉnh Tuyên Quang chỉ đạo: Căn cứ quỹ đất, hạn mức đất ở và khả năng ngân sách, chính quyền các cấp xem xét, quyết định giao đất để làm nhà ở cho các đối tượng nêu trên phù hợp với điều kiện, tập quán ở địa phương và pháp luật về đất đai. Ở những nơi có điều kiện về đất đai, chính quyền địa phương sử dụng số tiền hỗ trợ từ ngân sách để tạo mặt bằng, làm hạ tầng kỹ thuật để cấp đất ở cho các đối tượng được thụ hưởng.

Nếu có sự tự chuyển nhượng quyền sử dụng đất thì UBND cấp xã trình UBND huyện phê duyệt hỗ trợ, hướng dẫn các hộ thuộc đối tượng thụ hưởng chính sách thực hiện việc chuyển nhượng quyền sử dụng đất theo quy định của pháp luật.

Còn tại tỉnh Đắk Nông cũng đã, đang nỗ lực giải quyết đất ở, đất sản xuất cho người dân tộc thiểu số (DTTS), nhất là đồng bào DTTS tại chỗ theo mục tiêu các chương trình như: 132, 134, Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021 – 2030 (Chương trình 1719), giai đoạn I: từ năm 2021 đến năm 2025...

Theo số liệu thống kê của các huyện, thành phố, toàn tỉnh Đắk Nông hiện có 3.958 hộ còn thiếu đất ở, đất sản xuất. Trong đó, có 1.760 hộ thiếu đất ở và 2.198 hộ thiếu đất sản xuất. So với năm 2020, số hộ thiếu đất ở giảm 521 hộ và đất sản xuất giảm 1.573 hộ.

Trong quá trình thực hiện các chính sách hỗ trợ đất ở, đất sản xuất cho đồng bào dân tộc thiểu số còn gặp một số khó khăn vướng mắc như: quỹ đất thực hiện hỗ trợ của các địa phương ngày càng hạn chế; định mức kinh phí hỗ trợ đất ở, đất sản xuất còn thấp; tình trạng dân di cư tự do vào địa bàn tỉnh còn nhiều; công tác quy hoạch, quản lý đất đai nói chung còn bất cập. Mặc dù đồng bào DTTS còn thiếu đất ở, đất sản xuất nhưng nhiều hộ lại sinh sống trên đất lâm nghiệp nên không đủ điều kiện theo quy định của pháp luật về đất đai để thực hiện các chính sách hỗ trợ. Mặt khác, một số chính sách sau khi được triển khai thực hiện chưa bố trí đủ và kịp thời nguồn kinh phí để tổ chức thực hiện.

Được hỗ trợ đất sản xuất, đồng bào DTTS xã Quảng Hòa (Đắk Glong, Đắk Nông) trồng dâu, nuôi tằm mang lại hiệu quả kinh tế cao - Ảnh: A Trư.

Để tiếp tục giải quyết tình trạng thiếu đất ở, đất sản xuất và triển khai thực hiện có hiệu quả các chính sách hỗ trợ đất ở, đất sản xuất cho hộ đồng bào DTTS, UBND tỉnh Đắk Nông đã triển khai các giải pháp như: Tiếp tục thực hiện tốt công tác quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đai, quỵ hoạch bố trí dân cư, quy hoạch nông thôn mới... làm cơ sở cho việc cấp đất ở, đất sản xuất cho đồng bào dân tộc thiểu số. Công tác quản lý, bảo vệ, khôi phục và phát triển rừng bền vững được chú trọng thực hiện; nâng cao tỉ lệ che phủ rừng giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030. Các địa phương tập trung thực hiện nhiệm vụ ổn định dân di cư tự do và quản lý, sử dụng tốt đất có nguồn gốc từ nông, lâm trường. Qua đó, giải quyết nhu cầu đất sản xuất cho người dân; gắn với việc giao khoán, quản lý bảo vệ rừng, trồng rừng, phát triển lâm nghiệp bền vững, tạo điều kiện cho người dân có công ăn việc làm, tăng thu nhập, ổn định cuộc sống.

Tạ Thành