Tăng cường hợp tác chiến lược, loại trừ các chất làm suy giảm tầng ozone

TMO - Việt Nam sẽ áp dụng lộ trình loại trừ dần các chất làm suy giảm tầng ozone như HFC (Hydrofluorocarbon) từ năm 2024 theo cam kết quốc tế, tiến tới giảm 80% mức tiêu thụ cơ sở vào năm 2045.

Cục Biến đổi khí hậu cho biết, Việt Nam đang phải đối mặt với xu hướng gia tăng sử dụng các chất gây hiệu ứng nhà kính có tiềm năng làm nóng lên toàn cầu cao - các chất hydrofluorocarbon (HFC), là những chất được sử dụng để thay thế các chất HCFC - chất làm suy giảm tầng ozone trong sản xuất thiết bị lạnh, điều hòa không khí ô tô, thiết bị dập cháy... Theo quy định của Nghị định thư Montreal, là một nước thành viên, Việt Nam đã loại trừ hoàn toàn một số chất làm suy giảm tầng ozone (HCFC) như CFC, Halon, CTC; kiểm soát hoạt động xuất, nhập khẩu Methyl Bromide và thực hiện loại trừ theo lộ trình các chất HCFC.

Cụ thể, trong giai đoạn 2020-2025, với mục tiêu loại trừ 35% mức tiêu thụ cơ sở, lượng hạn ngạch nhập khẩu các chất HCFC áp dụng cho Việt Nam chỉ còn 2.600 tấn, và 1.300 tấn trong giai đoạn 2025-2030. Dự kiến sẽ giảm dần trong giai đoạn sau đó cho đến khi chấm dứt nhập khẩu hoàn toàn các chất HCFC vào năm 2040.

Việt Nam sẽ bắt đầu thực hiện lộ trình loại trừ dần các chất HFC từ năm 2024, với mục tiêu không gia tăng lượng tiêu thụ các chất HFC giai đoạn 2024 - 2028 ở mức tiêu thụ cơ sở. Lượng tiêu thụ giảm dần ở mức 10% trong giai đoạn 2029-2034, giảm 30% trong giai đoạn 2035-2039, giảm 50% trong giai đoạn 2040-2044, và giảm 80% mức tiêu thụ cơ sở từ năm 2045.

Cục Biến đổi khí hậu hỗ trợ các doanh nghiệp thuộc lĩnh vực sản xuất điều hòa không khí, thiết bị lạnh và sản xuất xốp cách nhiệt chuyển đổi công nghệ, không sử dụng HCFC-22 và HCFC-141b trộn sẵn trong polyol. 

Cục Biến đổi khí hậu cho biết, nhằm thực hiện lộ trình trên thời gian qua Cục Biến đổi khí hậu đã phối hợp với Ngân hàng Thế giới (WB), Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) và các cơ quan, tổ chức, chuyên gia có liên quan xây dựng Kế hoạch quản lý, loại trừ các chất HFC của Việt Nam giai đoạn I (gọi tắt là KIP I). 

Thông qua quá trình khảo sát, thu thập và phân tích số liệu, cơ quan đầu mối quốc gia, các cơ quan quản lý chuyên ngành nắm bắt được tình hình tiêu thụ HFC tại Việt Nam đến nay, dự báo xu hướng tăng trưởng về nhu cầu sử dụng, từ đó xác định các biện pháp can thiệp về cơ chế, chính sách, đầu tư và hỗ trợ kỹ thuật cần thiết để đạt được mức giảm tiêu thụ HFC theo cam kết quốc tế; đồng thời đảm bảo thúc đẩy tăng trưởng của nền kinh tế và các ngành công nghiệp, phát triển lực lượng lao động và tăng cường các hành động giảm thiểu biến đổi khí hậu.

Thời gian tới, để loại trừ dần HFC, các cơ quan sẽ cần kết hợp nhiều giải pháp quản lý trong sử dụng hiệu quả năng lượng, sử dụng các thiết bị lạnh có tiềm năng gây hiệu ứng nhà kính thấp, đưa ra định mức sử dụng HFC cụ thể cho các ngành và giảm dần theo từng năm. Kèm theo đó là các công nghệ tiên tiến cần thiết, những can thiệp chính sách để Việt Nam có thể tuân thủ lộ trình.

Ngoài ra, hướng tới việc triển khai hiệu quả lộ trình trên Cục Biến đổi khí hậu và Cục Điều tra chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan đã hợp tác trao đổi thông tin và tăng cường năng lực cho cán bộ hải quan trong việc thực hiện Nghị định thư Montreal về các chất làm suy giảm tầng ozone ở Việt Nam. Hai cơ quan đã phối hợp chặt chẽ trong việc quản lý các chất HCFC, đặc biệt là việc kiểm soát xuất khẩu, nhập khẩu và ngăn chặn buôn bán bất hợp pháp các chất HCFC, đáp ứng nghĩa vụ của quốc gia thành viên thi hành Nghị định thư Montreal. 

Cục Biến đổi khí hậu và Cục Điều tra chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan hợp tác trao đổi thông tin và tăng cường năng lực cho cán bộ hải quan trong việc thực hiện Nghị định thư Montreal. 

Năm 1985, các quốc gia trên thế giới đã cùng ký kết Công ước Vienna về bảo vệ tầng ozone, đánh dấu mốc quan trọng trong công tác bảo vệ tầng ozone. Năm 1987, Nghị định thư Montreal về các chất làm suy giảm tầng ozone ra đời. Được đánh giá là một trong những điều ước quốc tế thành công nhất trong lịch sử từ trước đến nay, Nghị định thư Montreal thực sự đã mang lại những ý nghĩa thiết thực cho cuộc sống của chúng ta khi lỗ thủng tầng ozone ngày một thu hẹp lại, cuộc sống của nhân loại bớt đi những ảnh hưởng có hại từ tia cực tím. 

Từ năm 1994, Việt Nam chính thức là thành viên của Nghị định thư Montreal về các chất làm suy giảm tầng ozone. Theo đó, Việt Nam đã loại trừ hoàn toàn các chất CFC, Halon và CTC từ năm 2010, giảm trừ lần lượt 10% và 35% so với đường tiêu thụ cơ sở của HCFC vào năm 2015 và 2020. Đặc biệt, một trong những bước tiến mạnh mẽ trong công tác quản lý, bảo vệ tầng ozone là việc luật hóa các quy định về bảo vệ tầng ozone tại Điều 92 trong Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật như Nghị định số 06/2022/NĐ-CP ngày 7/1/2022 của Chính phủ quy định về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ozone.

Bên cạnh đó, Thông tư số 01/2022/TT-BTNMT ngày 7/1/2022 của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường đã đề ra các nội dung cơ bản về lộ trình quản lý, loại trừ các chất theo trách nhiệm và nghĩa vụ của Việt Nam thực hiện Nghị định thư Montreal; trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có liên quan đến các chất được kiểm soát; quy định nguyên tắc quản lý và trách nhiệm phối hợp giữa các cơ quan Nhà nước trong quản lý các chất được kiểm soát, quy định về mức phạt áp dụng đối với các hành vi vi phạm về sử dụng chất được kiểm soát.

Đáng chú ý, Nghị định số 06/2022/NĐ-CP ngày 7/1/2022 của Chính phủ quy định về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ozone; Thông tư số 01/2022/TT-BTNMT ngày 7/1/2022 của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường đã đề ra các nội dung cơ bản về lộ trình quản lý, loại trừ các chất theo trách nhiệm và nghĩa vụ của Việt Nam thực hiện Nghị định thư Montreal; trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có liên quan đến các chất được kiểm soát; quy định nguyên tắc quản lý và trách nhiệm phối hợp giữa các cơ quan Nhà nước trong quản lý các chất được kiểm soát.

Theo Nghị định số 06/2022/NĐ-CP, các chất làm suy giảm tầng ozone được kiểm soát bao gồm Bromochloromethane, Carbon tetrachloride (CTC), Chlorofluorocarbon (CFC), Halon, Hydrobromofluorocarbon (HBFC), Hydrochlorofluorocarbon (HCFC), Methyl bromide, Methyl chloroform. Bên cạnh đó,  quy định tổ chức sản xuất, nhập khẩu thiết bị, sản phẩm có chứa hoặc sản xuất từ chất được kiểm soát; sở hữu thiết bị có chứa các chất được kiểm soát, “bắt buộc thực hiện thu gom các chất được kiểm soát khi không còn sử dụng trong thiết bị, sản phẩm từ ngày 1/1/2024". Cũng theo Nghị định 06/2022/NĐ-CP, Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ xây dựng, trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch quốc gia về quản lý, loại trừ các chất làm suy giảm tầng ozone, chất gây hiệu ứng nhà kính được kiểm soát trước ngày 31/12/2023. 

Nội dung chính của Kế hoạch quốc gia về quản lý, loại trừ các chất làm suy giảm tầng ozone, chất gây hiệu ứng nhà kính được kiểm soát bao gồm đánh giá hiện trạng sử dụng, quản lý, loại trừ các chất làm suy giảm tầng ozone, chất gây hiệu ứng nhà kính được kiểm soát; dự báo xu hướng thay đổi; mục tiêu, lộ trình, chỉ tiêu của kế hoạch; loại và tổng lượng các chất làm suy giảm tầng ozone, chất gây hiệu ứng nhà kính được kiểm soát theo giai đoạn và theo lĩnh vực sử dụng; biện pháp quản lý, loại trừ các chất làm suy giảm tầng ozone, chất gây hiệu ứng nhà kính được kiểm soát; giải pháp hợp tác, chia sẻ thông tin; trách nhiệm của tổ chức, cá nhân, các bên liên quan trong tổ chức thực hiện, triển khai kế hoạch. 

Lê Mai