Tăng cường cơ chế quản lý rủi ro rửa tiền liên quan đến hoạt động buôn bán trái phép động vật hoang dã

TMO - Buôn bán trái phép động vật hoang dã (ĐVHD) luôn tiềm ẩn rủi ro rửa tiền ở mức cao và trung bình cao, tuy nhiên vấn đề này mới được chú ý trong những năm gần đây và ở mức độ chưa cao.

Theo Báo cáo “Khảo sát về nhận thức và năng lực của đơn vị tình báo tài chính và các nhà cung cấp dịch vụ tài chính về phòng, chống rủi ro rửa tiền liên quan đến buôn bán trái pháp luật động vật hoang dã tại Việt Nam” của Tổ chức Wildlife Conservation Society (WCS) - Chương trình Việt Nam (WCS Việt Nam) vừa được công bố, phần lớn các thành viên tham gia khảo sát đều nhận định buôn bán trái phép ĐVHD là hoạt động tiềm ẩn rủi ro rửa tiền ở mức cao và trung bình cao, tuy nhiên vấn đề này mới được chú ý trong những năm gần đây và ở mức độ chưa cao. Trong đó, cán bộ của các ngân hàng thương mại (NHTM) và tổ chức tài chính (TCTC) phi ngân hàng đánh giá rủi ro rửa tiền từ buôn bán trái phép ĐVHD cao hơn so với các cán bộ của nhóm FIU. Cụ thể, tỷ lệ cán bộ đánh giá rủi ro rửa tiền ở mức cao và trung bình cao của NHTM là 84%, của TCTC phi ngân hàng là 80%, so với của FIU là 75%.

Nhiều thành viên trong nhóm khảo sát đều nhận định có 03 hoạt động tiềm ẩn rủi ro rửa tiền cao là hoạt động chuyển tiền; thanh toán, thanh toán quốc tế; tài trợ thương mại, và các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng trên nền tảng số.

Nghiêm cấm mọi hoạt động kinh doanh, buôn bán, sử dụng, vận chuyển động vật hoang dã trái phép hoặc các sản phẩm làm ra từ động vật hoang dã.

Các quy định về phòng, chống rửa tiền (PCRT) liên quan đến buôn bán trái phép ĐVHD đã có nhưng chưa đầy đủ: có tới 90% cán bộ của các TCTC phi ngân hàng và hơn 60% cán bộ của các NHTM, nhóm FIU tham gia khảo sát nhận định rằng các quy định về PCRT hiện nay chỉ đề cập tới việc PCRT nói chung, chưa có quy định cụ thể liên quan đến buôn bán trái pháp luật ĐVHD. Bên cạnh đó, các quy định liên quan đến phòng, chống buôn bán trái pháp luật ĐVHD cũng chưa đề cập đến nội dung về theo dõi dòng tiền và PCRT. Việc thiếu các quy định về xác định nguồn gốc dòng tiền, xác định giá trị hàng hóa, xác định dấu hiệu nghi ngờ rửa tiền liên quan đến buôn bán trái pháp luật ĐVHD, hay thiếu các hướng dẫn về trao đổi thông tin, hướng dẫn về công tác thanh tra… đã gây ra những khó khăn trong công tác thực thi của các cơ quan, đơn vị liên quan.

Quy định nội bộ về PCRT tại các NHTM và các TCTC phi ngân hàng chỉ có các nội dung PCRT chung, chưa có nội dung cụ thể liên quan đến buôn bán trái phép ĐVHD. Trong nhóm các nhà cung cấp dịch vụ tài chính, các NHTM thuộc sở hữu Nhà nước và nước ngoài được đánh giá là tuân thủ đầy đủ các quy định PCRT liên quan đến buôn bán trái phép ĐVHD. Nhóm ngân hàng nước ngoài được đánh giá tốt nhất về hiệu quả thực hiện các nội dung trong quy trình đánh giá rủi ro rửa tiền liên quan đến buôn bán trái pháp luật ĐVHD do đã có kinh nghiệm áp dụng các quy định về PCRT của ngân hàng mẹ. Trong khi đó, các NHTM cổ phần và TCTC phi ngân hàng có mức áp dụng thấp hơn do phải cân đối giữa áp lực cạnh tranh kinh doanh và việc tuân thủ các quy định, quy trình về PCRT. Tuy nhiên, các TCTC đều gặp khó khăn trong việc nhận diện rủi ro rửa tiền từ nguồn buôn bán trái pháp luật ĐVHD. Cho đến nay vẫn chưa có trường hợp nào nhận diện được rủi ro rửa tiền thu được từ hoạt động buôn bán trái pháp luật ĐVHD.

Cơ chế phối hợp, chia sẻ thông tin chưa hiệu quả (đặc biệt giữa hệ thống ngân hàng và các cơ quan thực thi pháp luật) là một trong những khó khăn lớn nhất đối với việc thực thi các quy định PCRT liên quan đến buôn bán trái phép ĐVHD. Nhận định này được xác nhận bởi cả ba nhóm đối tượng khảo sát với 90% cán bộ TCTC phi ngân hàng, 85% cán bộ NHTM và 80% cán bộ nhóm FIU. Việc chưa có quy trình/chính sách cụ thể trong việc chia sẻ thông tin giữa các đơn vị liên quan để tiến hành điều tra tội phạm rửa tiền từ buôn bán trái pháp luật ĐVHD là một trong số những nguyên nhân dẫn đến khó khăn này.

Năng lực và kinh nghiệm của cán bộ các TCTC về nghiệp vụ PCRT liên quan đến buôn bán trái phép ĐVHD còn thấp; có tới 100% cán bộ TCTC phi ngân hàng tham gia khảo sát cho biết chưa từng được đào tạo về PCRT nói chung và PCRT từ buôn bán trái phép ĐVHD nói riêng; 62% cán bộ NHTM tham gia khảo sát cho biết các ngân hàng đã từng tổ chức các chương trình đào tạo về PCRT nói chung nhưng chưa có chủ đề về PCRT liên quan đến buôn bán trái phép ĐVHD; chỉ có 17% cán bộ NHTM tham gia khảo sát cho biết đã từng tham gia các khóa học nâng cao nhận thức, năng lực về PCRT liên quan đến buôn bán trái phép ĐVHD do các đơn vị khác tổ chức.

Báo cáo “Khảo sát về nhận thức và năng lực của đơn vị tình báo tài chính và các nhà cung cấp dịch vụ tài chính về phòng, chống rủi ro rửa tiền liên quan đến buôn bán trái pháp luật động vật hoang dã tại Việt Nam” đưa ra 5 khuyến nghị nhằm tăng cường hiệu quả phòng, chống rủi ro rửa tiền liên quan đến buôn bán trái phép ĐVHD. Cụ thể, nâng cao khả năng nhận diện rủi ro rửa tiền liên quan đến buôn bán trái phép ĐVHD; Xây dựng, hoàn thiện khung pháp lý chung về PCRT, phòng, chống buôn bán trái phép ĐVHD và có các quy định dẫn chiếu phục vụ công tác điều tra dòng tiền bất hợp pháp từ các loại tội phạm nguồn; Tăng cường cơ chế tuân thủ nội bộ và cơ chế quản lý rủi ro rửa tiền liên quan đến buôn bán trái phép ĐVHD tại các NHTM và TCTC phi ngân hàng; Tăng cường cơ chế chia sẻ thông tin, phối hợp điều tra giữa các đơn vị chức năng nhằm phát hiện hành vi rửa tiền từ buôn bán trái phép ĐVHD; Nâng cao nhận thức về các rủi ro rửa tiền từ buôn bán trái phép ĐVHD, và xây dựng năng lực cho các TCTC cũng như các cơ quan thực thi pháp luật liên quan trong PCRT liên quan đến buôn bán trái phép ĐVHD.

KHÁNH THIÊN