Tăng cường các giải pháp bảo vệ môi trường nông thôn

TMO - Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hải Dương, hiện một số vùng nông thôn trên địa bàn tỉnh bị ô nhiễm môi trường do chất thải sinh hoạt, chăn nuôi và sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và hoạt động làng nghề.

Theo báo cáo của Sở NN&PTNT Hải Dương, đối với hoạt động sản xuất nông nghiệp năm 2023 diện tích gieo cấy lúa của tỉnh là 107.800ha, sản lượng thóc ước đạt 679.350 tấn, đảm bảo cung cấp cho nhu cầu an ninh lương thực trong tỉnh và một phần cung cấp ra thị trường tỉnh ngoài. Hải Dương hiện là tỉnh sản xuất rau màu lớn nhất khu vực Đồng bằng Sông Hồng, diện tích rau màu toàn tỉnh năm 2023 ước đạt trên 42.000ha, sản lượng đạt 815 nghìn tấn. Diện tích cây ăn quả của tỉnh cơ bản ổn định ở mức 21.700ha. Toàn tỉnh hiện có trên 15.500 ha rau, trái cây sản xuất theo quy trình an toàn (1.500 ha rau, trái cây quả đã được cấp chứng nhận đạt tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP); Có 421,7 ha sản xuất theo hướng hữu cơ, trong đó gần 150ha đã được chứng sản xuất hữu cơ.

Chăn nuôi trong tỉnh có bước phát triển khá toàn diện, chuyển dịch theo hướng tập trung, đã có nhiều cơ sở chăn nuôi theo hình thức công nghiệp, trang trại qui mô lớn Hiện toàn tỉnh có 16 khu chăn nuôi hàng hóa xa khu dân cư với quy mô từ 3ha trở lên; Diện tích nuôi trồng thủy sản đạt 12.400 ha, sản lượng thủy sản đạt 97.900 tấn. Toàn tỉnh có 214 vùng nuôi thuỷ sản tập trung quy mô từ 05 ha trở lên, với tổng diện tích 4.889ha và khoảng 90% diện tích nuôi trồng thủy sản theo hình thức thâm canh và bán thâm canh. Toàn tỉnh có 01 nghề truyền thống và 66 làng nghề được công nhận. Trong đó, có 34 làng nghề truyền thống với tổng số 3.576 cơ sở. Sự phát triển của các làng nghề đã giải quyết việc làm, tạo thu nhập cho trên 12.000 lao động nông thôn, đặc biệt là lao động thời vụ...

Tuy nhiên, xâm nhập mặn vùng hạ lưu có xu hướng gia tăng. Nhiều vùng nông thôn bị ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, chủ yếu do chất thải sinh hoạt, chăn nuôi và sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, làng nghề, không những ảnh hưởng đến đời sống dân sinh người dân mà còn ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp.

Trong đó, lượng rơm rạ sau thu hoạch phát sinh hàng năm trên địa bàn tỉnh rất lớn trên 500 nghìn tấn/năm; bao bì thuốc bảo vệ thực vật khoảng 50 tấn/năm. Lượng phân phát sinh trên địa bàn tỉnh trong quá trình chăn nuôi khoảng 0,445 triệu tấn/năm và 0,5 triệu m3 nước tiểu/năm. Các chất thải phát sinh từ hoạt động của các cơ sở làng nghề là chủ yếu, ngoài ra tình trạng một bộ phận nhỏ người dân trong làng nghề đổ rác không đúng nơi quy định. Các cơ sở trong làng nghề chủ yếu nằm đan xen trong khu dân cư nên khó khăn trong công tác quy hoạch hệ thống thu gom nước thải, xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung, cũng như di chuyển các công đoạn sản xuất có hoạt động gây ô nhiễm môi trường ra khỏi khu dân cư.

Các địa phương trên địa bàn tỉnh nhân rộng mô hình "Cánh đồng không rác thải" chú trọng thu gom vỏ bao bì thuốc BVTV. 

Tổng vỏ bao bì thuốc bảo vệ thực vật và phân bón sau khi sử dụng có xu hướng giảm qua các năm, số lượng bao bì rác thải thu gom năm 2022 ước khoảng 49,8 tấn/năm giảm khoảng 1% so với năm 2021. Trong những năm gần đây, việc đầu tư xây dựng bể chứa thu gom bao bì thuốc BVTV trên địa bàn tỉnh có xu hướng tăng, năm 2022 toàn tỉnh có 5.800 bể chứa thu gom bao bì thuốc bảo vệ thực vật, tăng 350 bể so với năm 2021.

Theo đánh giá của Sở NN&PTNT tỉnh, nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường nông thôn là do tốc độ công nghiệp hóa và đô thị hóa nhanh cùng với những hoạt động dịch vụ, sinh hoạt đã xuất hiện tình trạng ô nhiễm môi trường nghiêm trọng ở khu vực nông thôn. Nhận thức của một người dân và cộng đồng đang sống và làm việc tại các khu vực nông thôn về vấn đề môi trường còn chưa cao... Công tác thu gom chất thải rắn sinh hoạt tại một số khu vực nông thôn chưa được coi trọng. Việc lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật trong sản xuất của một số người sản xuất. Công tác xử lý các loại vỏ bao bì, chai lọ thuốc bảo vệ thực vật hiện chưa thực sự an toàn và hợp vệ sinh. Việc sử dụng chất thải chăn nuôi chưa qua xử lý dùng để bón phân cho cây trồng còn phổ biến gây ô nhiễm môi trường.

Bên cạnh đó, chăn nuôi nông hộ, chăn nuôi trang trại quy mô nhỏ chủ yếu nằm xen kẽ trong khu dân cư không có các công trình xử lý chất thải hoặc có nhưng không đảm bảo quy chuẩn kỹ thuật về môi trường tương ứng, gây khó khăn trong công tác quản lý dịch bệnh, ảnh hưởng đến sức khoẻ vật nuôi, giảm năng suất hiệu quả chăn nuôi và khó phát triển bền vững. Tình trạng nuôi cá lồng trên một số tuyến sông tự phát, không có quy hoạch nên đã gây nhiều tác động tiêu cực tới môi trường nước.

Cùng với việc lạm dụng và không đúng cách các loại thuốc trong nuôi trồng thủy sản khiến các thức ăn thừa lắng xuống đáy ao, hồ, lòng sông làm cho môi trường nước bị ô nhiễm. Hoạt động sản xuất tại các làng nghề phát triển mạnh trong thời gian qua nhưng cơ bản vẫn mang tính tự phát, nhỏ lẻ, công nghệ và thiết bị thủ công đơn giản, lạc hậu, mặt bằng sản xuất chật hẹp, tận dụng lao động đơn giản và trình độ nhận thức của người dân tại làng nghề còn hạn chế… là những yếu tố tạo nên áp lực lớn đến chất lượng môi trường khu vực nông thôn làng nghề và sức khỏe cộng đồng dân cư.

Hải Dương phát động các phong trào bảo vệ môi trường và tích cực tham gia vào hoạt động phòng ngừa, đấu tranh với những vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường trên địa bàn nông thôn.

Trước thực trạng trên, thời gian tới địa phương này sẽ tăng cường và tổ chức tốt công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật, vận động quần chúng nhân dân, cơ sở sản xuất kinh doanh, dịch vụ tại địa bàn khu vực nông thôn nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường, ý thức thực hiện, chấp hành nghiêm quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường trong sản xuất nông nghiệp, chăn nuôi, sản xuất, kinh doanh tại các làng nghề...

Phát động các phong trào bảo vệ môi trường và tích cực tham gia vào hoạt động phòng ngừa, đấu tranh với những vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường trên địa bàn nông thôn. Tăng cường công tác quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường, tập trung công tác quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường làng nghề, nghiên cứu quy định cấm hoạt động chăn nuôi trông khu dân cư. Tăng cường hướng dẫn quy trình canh tác khoa học, những quy định pháp luật, tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về sản xuất nông nghiệp an toàn, chất lượng và bảo vệ môi trường, đẩy mạnh việc áp dụng kỹ thuật ủ rơm rạ và phụ phẩm cây trồng làm phân bón hữu cơ...

Tăng cường đầu tư nguồn vốn để đổi mới, nâng cao năng lực sản xuất kinh doanh tại khu vực nông thôn; đổi mới công nghệ sản xuất, đầu tư hệ thống thu gom, xử lý chất thải rắn, chất thải sinh hoạt nông thôn. Tăng cường xây dựng các tuyến đê kiểu mẫu, tu sửa, nâng cấp đảm bảo an toàn hệ thống công trình đê điều, thủy lợi phòng chống thiên tai thích ứng với biến đổi khí hậu. Quan tâm hơn nữa công tác bảo vệ và phát triển rừng, xây dựng các mô hình kinh tế tuần hoàn. Tăng cường công tác kiểm tra, phát hiện các hành vi vi phạm phổ biến về quản lý chất thải, xả thải gây ô nhiễm môi trường, vi phạm các quy định về sử dụng hóa chất, chất cấm, kháng sinh trong sản xuất nông nghiệp nói chung, nhất là tại các cơ sở sản xuất kinh doanh tại các làng nghề, trang trại chăn nuôi, cơ sở kinh doanh phân bón, hóa chất bảo vệ thực vật, thuốc thú y.

Hiện nay nguồn nước sông trục Bắc Hưng Hải ở một số tuyến sông đang bị ô nhiễm nặng dẫn đến tình trạng một số cống, trạm bơm lấy nước trên hệ thống Bắc Hưng Hải có giai đoạn phải đóng cống, tạm dừng vận hành trạm bơm lấy nước phục vụ tưới. Đồng thời, nguồn nước sông ngoài tại Cầu Xe, An Thổ thường xuyên xảy ra tình trạng mặn, độ mặn vượt ngưỡng 1,0‰ không thể lấy nước ngược bổ sung cho hệ thống nên càng gây khó khăn về nguồn nước tưới. Sở NN&PTNT tỉnh đề nghị các bộ, ngành trung ương sớm đầu tư xây dựng, nâng cấp cống trạm bơm Nghi Xuyên để bổ sung nguồn nước sông Hồng vào hệ thống thống Bắc Hưng Hải theo Quy hoạch đã phê duyệt để khắc phục tình trạng ô nhiễm nguồn nước và việc lấy nước ngược từ các cống hạ lưu của hệ thống Bắc Hưng Hải. 

Hồng Hạnh