Quản lý chặt chẽ hoạt động khai thác cát vùng giáp ranh

TMO - Theo đánh giá của ngành chức năng TP.HCM, sau 3 năm triển khai đề án “Phòng, chống khai thác cát trái phép trên vùng biển Cần Giờ và vùng giáp ranh giữa Thành phố với các tỉnh giai đoạn 2019-2022” nhưng tình hình khai thác, vận chuyển cát trái phép trên địa bàn TP.HCM vẫn còn diễn biến phức tạp.

Thông tin từ Sở Tài nguyên và Môi trường TP.HCM cho biết, trữ lượng cát san lấp được thăm dò ở các vùng sông, biển TP.HCM là hơn 35,8 triệu m3, phần lớn nằm ở 11 mỏ cát trên biển Cần Giờ, cụ thể biển Cần Giờ có trữ lượng cát nhiễm mặn lớn (dùng làm cát san lấp) chiếm khoảng 35 triệu m3. Trong những năm qua, các tỉnh trong khu vực Đông Nam bộ, Tây Nam bộ nói chung và TP.HCM nói riêng có tốc độ đô thị hóa và phát triển kinh tế diễn ra mạnh mẽ, kéo theo nhu cầu sử dụng vật liệu san lấp, vật liệu xây dựng trong khu vực cũng tăng mạnh.

Lực lượng chức năng TP.HCM tăng cường công tác kiểm tra, kịp thời ngăn chặn khai thác cát trái phép trên vùng biển Cần Giờ. Ảnh: QQ. 

UBND TP.HCM cho biết, từ thực tế trữ lượng cát xây dựng, cát san lấp không đủ cho nhu cầu xây dựng trên địa bàn thành phố kết hợp với chủ trương hạn chế khai thác cát khoáng sản, tăng cường việc kiểm soát đối với việc khai thác cát trái phép cát san lấp, cát xây dựng của Trung ương và các tỉnh phía Nam nói chung và TP.HCM nói riêng, tạo nên sự chênh lệch lớn giữa nhu cầu sử dụng và nguồn cung ứng.

Bên cạnh đó, một số quy định pháp luật còn nhiều “kẽ hở” quy định xử phạt đối với các hành vi khai thác cát trái phép còn nhẹ, chưa đủ sức răn đe. Sự phối hợp giữa các lực lượng kiểm tra với các cơ quan chính quyền địa phương, có nơi chưa chặt chẽ, phương tiện và trang thiết bị phục vụ cho công tác kiểm tra khi bắt các loại đối tượng khai thác cát trái phép còn thiếu, không đáp ứng được trong điều kiện địa hình, thời tiết diễn ra rất phức tạp, sóng to, gió lớn. Do đó, tình trạng khai thác cát trái phép trên địa bàn thành phố tiếp tục diễn ra dai dẳng và chưa xử lý được dứt điểm. 

Tại vùng biển Cần Giờ - nơi có trữ lượng cát nhiễm mặn lớn, các đối tượng thường tổ chức khai thác ở cách bờ từ 6-10 hải lý, khai thác các điểm giáp ranh TP.HCM-Tiền Giang, bố trí lực lượng thường xuyên giám sát 24/24 đối với lực lượng chức năng, cán bộ biên phòng. Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng TP.HCM, có những thời điểm hàng ngày trên vùng biển Cần Giờ có khoảng 8-12 sà lan trọng tải từ 500 đến 1.000 tấn hoạt động khai thác cát trái phép.

Các đối tượng khai thác cát trái phép rất tinh vi, chủ yếu hoạt động trong bóng tối từ 21h đêm đến 4h sáng hôm sau, lợi dụng điều kiện sóng to gió lớn, thường chọn địa điểm xa khơi 6-10 hải lý giáp ranh giữa vùng biển TP.HCM với các tỉnh lân cận. Phương tiện khai thác cát trái phép thông thường các sà lan có tải trọng lớn, được thiết kế chịu được sóng gió, có họng xả dưới đáy để tẩu thoát cát khi bị lực lượng chức năng phát hiện.

Sở TN&MT thành phố cho biết, kết quả thực hiện Đề án Phòng, chống khai thác cát trái phép trên vùng biển Cần Giờ và khu vực giáp ranh giữa TP.HCM và các tỉnh giai đoạn 2019-2022 (Đề án), lực lượng chức năng của TP.HCM đã bắt và xử lý 365 vụ "cát tặc" và tịch thu 208 phương tiện cùng tang vật, 65.000m3 cát và xử phạt khoảng 6 tỷ đồng.

TP.HCM là một trong những địa phương có tốc độ đô thị hóa nhanh nhất cả nước, nhu cầu sử dụng cát phục vụ các dự án, công trình xây dựng là rất lớn và chưa có vật liệu thay thế nhưng 10 năm trở lại đây Thành phố không cấp phép cho hoạt động khai thác khoáng sản. Nguồn cung cấp cát xây dựng cho Thành phố được khai thác từ một số mỏ cát tỉnh miền Tây, miền Đông Nam bộ hoặc khai thác trái phép trên tuyến sông và khu vực biển Cần Giờ giáp ranh tỉnh Bà Rịa - Vùng Tàu, Long An và Tiền Giang...

Hậu quả của khai thác cát trái phép làm thất thoát tài nguyên, gây ra tình trạng xói mòn, sạt lở bờ sông làm thay đổi dòng chảy tự nhiên, tác động đến các công trình ven bờ, gây nguy hiểm đến tính mạng, tài sản của người dân sống ở khu vực, làm mất an ninh trật tự và gây bức xúc trong dư luận.

UBND thành phố đề nghị các ngành chức năng tăng cường công tác phối hợp, chia sẻ thông tin giữa các địa phương đến xã, phường vùng giáp ranh. 

Để nâng cao hiệu quả Đề án giai đoạn 2023-2026, TP.HCM cần tiếp tục kiểm soát nguồn gốc cát xây dựng, cát san lắp tại các bãi kinh doanh vật liệu xây dựng, đặc biệt là công tác quản lý hóa đơn thuế đối với việc mua bán cát, sỏi ngăn chặn hành vi mua hóa đơn, hợp thức hóa chứng từ. Một giải pháp trọng tâm được đề xuất là sớm triển khai xây dựng Trạm Kiểm soát Biên phòng trên biển (theo quy mô nhà giàn nhỏ), trang bị các phương tiện, kỹ thuật để phục vụ công tác tuần tra, kiểm tra, đồng thời thực hiện nhiệm vụ canh giữ, bảo vệ chủ quyền biển, đảo.

Thời gian tới, Phòng Cảnh sát Môi trường (Công an TP.HCM) sẽ thực hiện tốt Quy chế phối hợp, thiết lập “đường dây nóng” với các tỉnh. Việc này nhằm thu thập thông tin, tài liệu về hoạt động của các mỏ khoáng sản đã được cấp phép, trữ lượng được cấp quyền khai thác, phương tiện vận chuyển, đơn vị tiêu thụ… để triển khai các biện pháp nghiệp vụ, tăng cường công tác nắm tình hình kịp thời phát hiện các phương thức, thủ đoạn mua bán hóa đơn để hợp thức hóa nguồn gốc cát trái phép.

UBND TP.HCM đề nghị các ngành chức năng cần tiếp tục rà soát những quy định còn chồng chéo; kiến nghị bổ sung, thay thế các quy định chưa phù hợp so với tình hình thực tiễn; điều chỉnh chế độ, chính sách hỗ trợ các lực lượng tham gia kiểm tra, phòng chống khai thác cát trái phép; tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến các quy định pháp luật trong lĩnh vực khoáng sản. Đặc biệt, cần tiếp tục tăng cường công tác phối hợp, chia sẻ thông tin giữa các địa phương đến xã, phường vùng giáp ranh với TP.HCM, tăng cường công tác phối hợp với các lực lượng chức năng...

Đức Tiến