[Photo Story] Khu bảo tồn thiên nhiên trước nguy cơ bị thu hẹp

Khu bảo tồn thiên nhiên Tiền Hải nằm trên địa bàn 3 xã ven biển Nam Hưng, Nam Phú và Nam Thịnh (huyện Tiền Hải, Thái Bình). Với tổng diện tích khoảng 12.500 ha (gồm diện tích rừng ngập mặn, đất bãi bồi và đất ngập nước, trong đó khoảng 9.000ha thuộc diện trong khu vực bảo vệ nghiêm ngặt, khoảng 3.500 ha phục hồi sinh thái và khoảng 1.700 ha là khu vực vùng đệm).

Khu bảo tồn thiên nhiên Tiền Hải nằm về phía Bắc cửa sông Hồng, còn phía Nam là Vườn quốc gia Xuân Thủy. Ngày 20/9/1988, Vườn quốc gia Xuân Thủy được quy hoạch thành khu Ramsar đầu tiên của Việt Nam. Ngày 24/1/1995 Khu vực Ramsar được mở rộng bao gồm cả Cồn Vành và Cồn Thủ, thuộc Khu bảo tồn thiên nhiên Tiền Hải, với sự đa dạngsinh học phong phú. Trong đó, lớp thực bì của Khu bảo tồn thiên nhiên có rừng ngập mặn, rừng phi lao và đa dạng các kiểu sinh cảnh đất ngập nước như ưu hợp sú, bân, măm, o rô mọc xen kẽ, rừng trồng thuần… Ngoài ra, Khu bảo tồn thiên nhiên còn có sinh cảnh đầm tôm, cồn cát, bãi cát, khu bồi lắng. Do đặc điểm Khu bảo tồn thiên nhiên là bãi bồi, do phù sa sông Hồng bồi đắp, hình thành nên rừng ngập mặn xen lẫn rừng trồng, vì vậy, vào mùa chim di cư, nơi đây trở thành nơi trú ngụ của hàng triệu con chim.

Khu bảo tồn thiên nhiên Tiền Hải tập trung khoảng 215 loài chim thuộc 31 họ, 14 bộ (chiếm gần 26% tổng số loài chim và trên 73% tổng số bộ hiện có ở Việt Nam), trong đó có 7 loài chim có giá trị bảo tồn nguồn gen, được ghi trong Sách đỏ Việt Nam như bồ nông chân xám, choắt lớn mỏ vàng, choắt chân vàng lớn, choắt mỏ thìa… Theo thống kê mới đây nhất, thực vật có 115 loài, 42 họ, thuộc 99 chi, lớp thực vật này là thức ăn cho các loài chim. Đặc biệt, Khu bảo tồn thiên nhiên còn có tới 43 loại cây có thể làm thuốc, chiếm 40% tổng số loài.

Thành phần các loài cá tại Khu bảo tồn thiên nhiên bao gồm 107 loài thuộc 44 họ, 12 bộ, trong đó có duy nhất một loài cá sụn, còn lại là cá có xương (khoảng 20 loài có giá trị kinh tế cao như ngao dầu, ngán,vọp, don, dắt, móng tay, ngó, cua biển, ghẹ, tôm). Ngoài ra, còn có khoảng 113 loài côn trùng, 37 loài lưỡng cư, bò sát trong đó có 4 loài thuộc diện quý hiếm, cần bảo tồn, được ghi trong Sách đỏ Việt Nam.

Mới đây, dư luận, giới chuyên gia ngỡ ngàng với thông tin Khu bảo tồn thiên nhiên Tiền Hải sẽ bị thu hẹp đến mức gần như “xóa sổ” chuyển đổi mục đích để xây dựng khu đô thị, khu nghỉ dưỡng, sân golf nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội địa phương. Theo tìm hiểu, vào tháng 4/2023, UBND tỉnh Thái Bình ban hành quyết định số 731/QĐ-UBND, theo Quyết định này, UBND tỉnh Thái Bình đã điều chỉnh, quy mô diện tích của Khu bảo tồn từ 12.500 ha xuống chỉ còn 1.320 ha, bao gồm 632 ha đất có rừng ngập mặn và 688 ha đất chưa có rừng. Vị trí của Khu bảo tồn nằm ở vùng ngoài đê biển của thuộc ba xã Nam Phú, Nam Hưng, Nam Thịnh của huyện Tiền Hải. Như vậy tỉnh Thái Bình đã thu hẹp tới 90% khu Bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Tiền Hải. Trước thông tin này, nhiều chuyên gia, tổ chức về bảo tồn thiên nhiên đã tỏ ý không đồng tình. Được biết, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã có văn bản đề nghị UBND tỉnh Thái Bình cung cấp thông tin, làm rõ phản ánh nêu trên và các cơ sở pháp lý, thực tiễn đối với điều chỉnh diện tích Khu bảo tồn thiên nhiên Tiền Hải.

Theo Cục Bảo tồn thiên nhiên và Đa dạng sinh học (Bộ Tài nguyên và Môi trường), quyết định số 731 của UBND tỉnh Thái Bình sẽ ảnh hưởng tới việc thực hiện các cam kết của Việt Nam về bảo tồn đa dạng sinh học đối với quốc tế. Khu bảo tồn thiên nhiên Tiền Hải còn là vùng lõi khu Dự trữ sinh quyển đất ngập nước liên tỉnh ven biển châu thổ sông Hồng (được UNESCO công nhận vào ngày 2/12/2004), Công ước Ramsar, Công ước Đa dạng sinh học, Khung Đa dạng sinh học các Công ước quốc tế toàn cầu 2020 (mục tiêu gia tăng diện tích các khu vực bảo tồn đa dạng sinh học). Hơn nữa, quyết định thu hẹp Khu bảo tồn thiên nhiên Tiền Hải từ 12.500 ha xuống còn 1.320 ha để xây đô thị, du lịch nghỉ dưỡng, sân golf còn ảnh hưởng tới việc thực hiện mục tiêu Nghị quyết 36-NQ/TW của Trung ương về ứng phó với môi trường, về phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 (mục tiêu cụ thể đến năm 2030 là quản lý và bảo vệ tốt các hệ sinh thái biển, ven biển và hải đảo; tăng diện tích các khu bảo tồn biển, ven biển đạt tối thiểu 6% diện tích tự nhiên vùng biển quốc gia).

Thái Bình là một trong những địa phương còn nhiều khó khăn với cơ cấu kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp đơn thuần. Do đó, việc tìm cách phát triển kinh tế-xã hội nâng cao thu nhập đời sống người dân là chủ trương đúng đắn, là việc phải làm. Tuy nhiên, với lợi thế nằm trong vùng lõi của khu vực đồng bằng sông Hồng (một trong những khu vực nhiều tiềm năng và đang phát triển mạnh nhất cả nước) với giao thông thuận lợi, kết cấu hạ tầng tốt...việc phát triển kinh tế-xã hội có lẽ không phải là bài toán quá khó đối với tỉnh Thái Bình. Nhưng, việc phát triển kinh tế-xã hội phải theo hướng bền vững (tức là phải gắn với công tác bảo tồn thiên nhiên, bảo tồn đa dạng sinh học, bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu).

Việt Nam đã tham gia Khung Đa dạng sinh học toàn cầu Côn Minh-Montreal, với mục tiêu đến năm 2030, ít nhất 30% diện tích đất liền (gọi tắt là mục tiêu 30×30), các vùng nước nội địa, vùng ven biển và biển, đặc biệt là các khu vực có tầm quan trọng đặc biệt đối với đa dạng sinh học, các chức năng và dịch vụ của hệ sinh thái, được bảo tồn, quản lý hiệu quả, có tính đại diện về mặt sinh thái, kết nối tốt và công bằng.

Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược quốc gia về đa dạng sinh học đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Chiến lược đề ra 5 nhóm nhiệm vụ ưu tiên, bao gồm: Bảo tồn và phục hồi các hệ sinh thái quan trọng; Bảo vệ và phục hồi các loài hoang dã; kiểm soát các hoạt động gây tác động tiêu cực đến ĐDSH; Lượng giá, sử dụng bền vững ĐDSH; Bảo tồn nguồn gen và chia sẻ lợi ích.

Khu bảo tồn thiên nhiên là nơi được bảo vệ nghiêm ngặt, giúp cân bằng hệ thống sinh thái thiên nhiên và các loài sinh vật tự nhiên. Khu bảo tồn thiên nhiên chỉ dành cho các hoạt động nghiên cứu khoa học, đào tạo và quan trắc môi trường. Các khu bảo tồn thiên nhiên này cho phép gìn giữ các quần thể của các loài cũng như quá trình của hệ sinh thái không hoặc ít bị nhiễu loạn.

Hệ sinh thái có một vai trò quan trọng trong đời sống tự nhiên. Mất cân bằng sinh thái có nghĩa là trạng thái không không thay đổi tự nhiên của hệ sinh thái, phá vỡ sự cân bằng của hệ sinh thái, làm giảm hoặc thậm chí còn tuyệt chủng của những thành phần trong hệ. Những hoạt động giải trí khai thác, sản xuất của con người có tác động ảnh hưởng đến thiên nhiên và môi trường, làm mất đi sự đa dạng sinh học.

Nhiều loài động, thực vật phải đương đầu với việc môi trường tự nhiên sống bị tàn phá. Thậm chí bản thân những loài động, thực vật đó cũng đứng trước nguy cơ bị tuyệt chủng. Như vậy, chúng ta cần phải có những giải pháp để bảo vệ cân bằng hệ sinh thái. Mỗi người hãy có ý thức bảo vệ thiên nhiên và môi trường, sống hòa hợp với vạn vật thiên nhiên. Chúng ta cần phải khai thác tài nguyên một cách khoa học, hài hòa và hợp lý.

QUỐC DŨNG