[Photo Story] Độc đáo lễ hội đánh cá Vực Rào ở Hà Tĩnh

Sáng 4/6/2023, hàng nghìn người dân từ khắp mọi nơi đã đổ về vùng Vực Rào, xã Xuân Viên (huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh) để tham dự Lễ hội đánh cá truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa của người dân nơi đây. Theo tìm hiểu, lễ hội đánh cá Vực Rào đã tồn tại gần 300 năm nay ở xã Xuân Viên, là một trong số ít lễ hội đánh cá tại Việt Nam còn lưu giữ cho đến ngày nay.

Đầm Vực Rào nằm dưới chân dãy núi Hồng Lĩnh, có chiều dài hơn 1km, rộng khoảng 30ha thuộc xã Xuân Viên, huyện Nghi Xuân (Hà Tĩnh). Nơi đây là khu vực tập trung nhiều loài cá nước ngọt như: cá trắm, cá mè, cá rô, cá trôi, cá diếc, cá lóc, cá trê…Theo lệ làng từ xa xưa, ngày thường, khu vực đầm nước này được bảo vệ, cấm mọi hoạt động đánh bắt cá nhằm tạo điều kiện cho cá sinh sống và phát triển. 

Người dân nơi đây cho biết, từ xa xưa, lễ hội này được tổ chức rất bài bản. Vào ngày diễn ra lễ hội, người đứng đầu làng và các bậc cao niên cho lập bàn thờ, hương đăng hoa quả để cúng tế Thành Hoàng bản thổ tại ngôi miếu cạnh đầm Vực. Lễ tế xong, một hồi chiêng trống vang lên, người đứng đầu làng hú to một tiếng rồi cầm nơm lội xuống đầm úp cá đầu tiên. Ngay sau đó, người dân trong làng không phân biệt già trẻ, trai gái dùng ngư cụ như nơm, vó, lưới, nhủi, vợt, rớ… lội xuống đầm để thi nhau bắt cá. 

Lễ hội đánh cá Vực Rào là một trong những lễ hội truyền thống "độc nhất" ở tỉnh Hà Tĩnh, mang đậm bản sắc văn hóa dân gian của người dân ở xã Xuân Viên và nhiều xã lân cận ở huyện Nghi Xuân. 

Theo quan niệm truyền thống của làng, tại lễ hội, nếu người nào bắt được con cá to hoặc nhiều cá sẽ gặp nhiều điều may mắn, mùa màng bội thu, gia đình no ấm trong suốt năm ấy. 

Lễ hội được tổ chức mỗi năm, khi người dân thu hoạch xong vụ lúa đông - xuân, có ý nghĩa khuyến nông, khuyến ngư, đồng thời giúp thắt chặt thêm tình đoàn kết, gắn bó trong cộng đồng cư dân làng xã và duy trì nét văn hóa truyền thống. Lễ hội thu hút đông đảo người dân xã Xuân Viên nói riêng và huyện Nghi Xuân nói chung làm ăn xa về tham gia.

Bên cạnh đó, nhiều người dân ở tỉnh Nghệ An và du khách biết tin lễ hội cũng đến tham gia bắt cá. Không khí lễ hội ở quanh khu vực đầm Vực Rào luôn rất hào hứng, tưng bừng, náo nhiệt.  

Nơm là dụng cụ được hầu hết người tham gia lễ hội sử dụng để bắt cá. Họ cầm nơm úp xuống nước theo sự phán đoán vị trí có cá, có khi chỉ là úp hờ cầu may trúng cá. Nhiều năm nay, chính quyền địa phương và người dân nơi đây vẫn luôn có ý thức giữ gìn, duy trì, bảo tồn những nét đẹp căn bản của lễ hội đánh cá Vực Rào.  

Anh Trần Thắng (trú xã Xuân Viên) chia sẻ: “Hằng năm tôi đều tham gia lễ hội đánh cá Vực Rào. Đây là lễ hội truyền thống được chính quyền địa phương tổ chức để bảo tồn nét văn hóa đáng quý của địa phương. Chúng tôi tham gia lễ hội vừa được trải nghiệm một cuộc chơi vui vẻ, vừa cầu may cho bản thân, gia đình và mong muốn trong năm được bình an, làm ăn thuận lợi. Có bắt được cá to hay không tôi cũng vui, vì tất cả bà con đều tham gia với tinh thần đoàn kết giữ gìn lễ hội truyền thống của xã”. 

Bài và ảnh: Phan Ấn