Phát huy vai trò của người cao tuổi trong phòng chống thiên tai dựa vào cộng đồng

TMO – Việt Nam hiện có khoảng trên 10 triệu người cao tuổi, trong đó, có khoảng 2/3 người cao tuổi từ 60-69 tuổi còn khoẻ và có nhiều kinh nghiệm trong phòng, chống thiên tai. Trong thực tế, người cao tuổi đã và đang có vai trò hết sức quan trọng trong lĩnh vực phòng, chống thiên tai. Do đó, việc lồng ghép nội dung người cao tuổi vào các hoạt động quản lý rủi ro thiên tai dựa vào cộng đồng là rất cần thiết.

Việt Nam đã có cơ chế chính sách quan tâm đến vấn đề người cao tuổi trong thiên tai. Tuy nhiên, trong bối cảnh già hóa dân số nhanh, dịch bệnh và thiên tai diễn biến phức tạp, để công tác phòng, chống thiên tai hiệu quả và thành công, nhiều ý kiến cho rằng cần vừa tính đến các nhu cầu đặc thù và tính dễ bị tổn thương của người cao tuổi (bảo vệ người cao tuổi), vừa phải phát huy được các kinh nghiệm, năng lực và sự tham gia của người cao tuổi, đặc biệt ở cộng đồng, để không ai bị bỏ lại phía sau.

Theo các chuyên gia, 2 vấn đề nóng mà hầu hết các quốc gia trên thế giới đều đang tìm cách thích ứng là biến đổi khí hậu và già hóa dân số. Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nghiêm trọng nhất bởi thiên tai và biến đổi khí hậu, đồng thời cũng là một trong những quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất trên thế giới. Tỉ lệ người cao tuổi từ 60 tuổi trở lên trong tổng dân số tăng nhanh từ 8,68% (7,45 triệu) năm 2009 lên 12,8% (12,6 triệu người) năm 2021 và dự báo sẽ đạt gần 17% (17,9 triệu) năm 2030.

Phát huy vai trò cộng đồng trong phòng chống thiên tai. Ảnh minh hoạ

Theo dự báo của Tổng cục Thống kê, năm 2038 sẽ có 20% dân số (22,29 triệu) là người cao tuổi. Tức là cứ 5 người thì có 1 người là người cao tuổi. Tuổi thọ trung bình của người Việt Nam tăng cao, từ 65,2 tuổi năm 1989 lên 73,6 tuổi năm 2019, cao hơn tuổi thọ bình quân của thế giới (72 tuổi). Dự báo đến năm 2036 Việt Nam sẽ bước vào giai đoạn dân số già và cũng năm 2036, số người 60 tuổi trở lên sẽ nhiều hơn số trẻ em dưới 15 tuổi.

Giới chuyên gia cho rằng, thực tế đó đặt ra 2 vấn đề đối với công tác quản lý rủi ro thiên tai dựa vào cộng đồng. Thứ nhất là làm thế nào để phát huy vai trò và sự đóng góp của người cao tuổi, một lực lượng tại chỗ ngày càng tăng, nhất là khi phần lớn người cao tuổi đang còn có sức khỏe, có kinh nghiệm, kỹ năng, uy tín, tiếng nói, trách nhiệm ở cộng đồng. Thứ hai, làm thế nào để đảm bảo các nhu cầu đặc thù, giảm các yếu tố rủi ro hay tính dễ bị tổn thương của người cao tuổi liên quan đến sức khỏe, tình trạng khuyết tật, an sinh thu nhập, sắp xếp cuộc sống… khi phần lớn người cao tuổi có bệnh mãn tính, 11,7% người cao tuổi là người khuyết tật, số người cao tuổi có hoàn cảnh khó khăn còn cao và tỉ lệ người cao tuổi sống một mình hoặc sống với vợ/chồng hay gia đình khuyết thế hệ (chỉ có người cao tuổi sống với cháu dưới 15 tuổi) có xu hướng tăng cao, chiếm đến 35%. Với trên 10 triệu người cao tuổi, trong đó, có khoảng 2/3 người cao tuổi từ 60-69 tuổi còn khoẻ và có nhiều kinh nghiệm trong phòng, chống thiên tai, việc lồng ghép nội dung người cao tuổi vào các hoạt động quản lý rủi ro thiên tai dựa vào cộng đồng là rất cần thiết.

Theo Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo quốc gia về Phòng, chống thiên tai, trong công tác phòng, chống thiên tai, người cao tuổi luôn được quan tâm, đảm bảo an toàn, sức khoẻ trước thiên tai. Với nỗ lực rất lớn từ các bộ, ngành Trung ương và địa phương, các tổ chức trong nước và quốc tế, nhiều hoạt động tập huấn, truyền thông nâng cao nhận thức, năng lực cộng đồng đã được triển khai thực hiện và đã đạt được nhiều thành công đáng ghi nhận. Nhiều mô hình tốt, nhiều cá nhân xuất sắc đã được ghi nhận, tuyên truyền và nhân rộng tại nhiều địa phương trên cả nước.

Nhiều ý kiến cho rằng cần nâng cao nhận thức, hiểu biết về người cao tuổi, về sự cần thiết và cách đưa nội dung người cao tuổi vào phòng chống thiên tai nói chung và quản lý rủi ro thiên tai dựa vào cộng đồng nói riêng. Đồng thời, cần xây dựng, cập nhật, thu thập, phân phát và sử dụng thường xuyên cơ sở dữ liệu có phân tách theo độ tuổi, giới tính và tình trạng khuyết tật trong phòng, chống thiên tai.

Xuân Phương – Đông Khê