Nông nghiệp chủ động ứng phó với nguy cơ hạn hán

TMO - Trước dự báo về nguy cơ xảy ra hạn hán, thiếu nước cao trong mùa nắng nóng năm nay, tỉnh Quảng Trị đã chủ động triển khai các giải pháp nhằm sẵn sàng ứng phó, hạn chế thiệt hại đối với sản xuất nông nghiệp. 

Theo báo cáo của Đài Khí tượng thủy văn tỉnh, hiện tượng El Nino (pha nóng) có thể xuất hiện vào nửa cuối năm 2023 và duy trì đến năm 2024 với xác suất khoảng 70 - 80%. Ở Quảng Trị, lượng mưa tháng 3 và tháng 4/2023 chỉ đạt từ 10 - 70% trung bình nhiều năm (TBNN) cùng kỳ. Lượng dòng chảy trên các sông suối và hồ chứa giảm thấp. Dự báo nền nhiệt độ các tháng đến trong năm 2023 có xu hướng cao hơn TBNN, nắng nóng có khả năng xảy ra nhiều hơn và gay gắt hơn, số ngày nắng nóng trong năm 2023 xuất hiện nhiều hơn so với năm 2022.

Với các nhận định tác động đến khí tượng, thủy văn của hiện tượng El Nino như trên, tình trạng hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn có nguy cơ xảy ra trong thời gian tới và kéo dài qua năm 2024.  Theo đánh giá của ngành Nông nghiệp tỉnh Quảng Trị, với tình hình thời tiết được dự báo nắng hạn sẽ ảnh hưởng lớn đến kế hoạch sản xuất nông nghiệp. Trước mắt, vụ Hè Thu 2023 dự báo có gần 1.000 ha lúa có khả năng thiếu hụt nước vào giai đoạn giữa và cuối vụ do nắng nóng, nhiệt độ cao làm bốc hơi nhanh nguồn nước tại các hồ thủy lợi cũng như lượng nước được tưới trên đồng ruộng.

Sở NN&PTNT tỉnh chủ động các phương án nhằm đảm bảo nguồn nước cho sản xuất nông nghiệp vụ Hè Thu năm nay. Ảnh: BNN. 

Để ứng phó với tình hình nắng hạn, ngành nông nghiệp đã chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương tập trung ứng dụng đồng bộ các giải pháp khoa học công nghệ nhằm ứng phó với diễn biến bất lợi của thời tiết. Trên cơ sở kinh nghiệm triển khai sản xuất từ những năm trước và thực tiễn sản xuất trên địa bàn, ngành đã chú trọng lựa chọn, khuyến cáo các địa phương đẩy mạnh cơ cấu các giống lúa ngắn ngày và cực ngắn theo thông báo lịch thời vụ và cơ cấu giống của Sở NN&PTNT đã ban hành để đưa vào sản xuất.

Xác định vụ Hè Thu 2023 và năm 2024, 2025 sẽ diễn ra nắng nóng, khô hạn, thiếu nước và xâm nhập mặn, nhất là đối với cây lúa. Sở NN&PTNT tỉnh đã chủ động tham mưu xây dựng phương án sản xuất, ứng phó với nắng nóng, khô hạn giai đoạn 2023-2025 trình UBND tỉnh phê duyệt để có cơ sở thực hiện. Đối với vụ Hè Thu 2023, ngành tập trung chỉ đạo thực hiện các giải pháp sản xuất thích ứng biến đổi khí hậu đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền về tình hình, các giải pháp ứng phó với khô hạn và xâm nhập mặn; tình hình dự tính, dự báo về dịch bệnh, nguồn nước, diễn biến khí hậu thời tiết để người dân chủ động thích ứng.

Tập trung chỉ đạo thực hiện tốt Phương án 6745/PA-UBND về tổ chức sản xuất năm 2023 và Kế hoạch số 64/KH-UBND ngày 27/3/2023 của UBND tỉnh về việc thực hiện chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất trồng lúa tại địa bàn tỉnh Quảng Trị. Chủ động áp dụng đồng bộ các giải pháp nhằm tổ chức sản xuất đảm bảo các chỉ tiêu kế hoạch ngành năm 2023. Để ứng phó với hạn hán có thể kéo dài, vụ Hè Thu 2023, Quảng Trị chuyển đổi hơn 300ha lúa sang cây trồng cạn và sử dụng các giống lúa ngắn ngày. Theo báo cáo của Chi cục Thủy lợi Quảng Trị, hiện nay, mực nước trên các hồ đập và các đầu mối thủy lợi trên địa bàn tỉnh tuy cao hơn mức trung bình nhiều năm nhưng thấp hơn cùng kỳ năm 2022.

Lượng nước hiện nay đủ để phục vụ nhu cầu gieo trồng của nông dân nhưng với dự báo hiện tượng El Nino xuất hiện, nhiều khả năng hạn hán sẽ diễn ra khốc liệt, ảnh hưởng đến nguồn nước phục vụ sản xuất vụ đông xuân sắp tới. Vì vậy, các đơn vị thủy nông và ngành nông nghiệp Quảng Trị đang tích cực tính toán điều tiết nước, sử dụng các biện pháp tưới tiết kiệm, thông minh và chuyển đổi cơ cấu cây trồng để sử dụng hiệu quả nguồn nước tưới.

Chi cục Thủy lợi Quảng Trị đã tập trung chỉ đạo để ngành và các địa phương có những giải pháp ứng phó, chống hạn ngay từ đầu vụ hè thu. Hiện nay, các trạm bơm đang vận hành để khai thác sử dụng tất cả các nguồn nước tại chỗ, các nguồn nước hồi quy. Các trạm bơm dã chiến cũng hoạt động ngày đêm sử dụng tất cả các nguồn nước, cố gắng giữ lại nguồn nước tại các hồ chứa phục vụ cho cuối vụ và dự phòng nước cho sản xuất đông xuân sắp tới.

Các địa phương chú trọng nạo vét kênh mương, khơi thông dòng chảy đảm bảo nguồn nước cho gieo trồng. 

Ngay sau khi kết thúc vụ Đông Xuân, các địa phương và các đơn vị thủy nông đã rà soát, xây dựng phương án ứng phó với nguy cơ nắng nóng, hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn. Nhờ điều tiết tốt nguồn nước và công trình đập ngăn mặn giữ ngọt sông Hiếu đang hoạt động hiệu quả nên cơ bản đáp ứng sản xuất vụ hè thu nhưng sẽ gay go vào cuối vụ và có thể ảnh hưởng đến vụ đông xuân sắp tới. Vì vậy, ngoài việc chuyển đổi cây trồng thì các biện pháp tưới tiết kiệm, thông minh cũng cần được sử dụng nhiều hơn nữa trong thời gian sắp tới. 

Các địa phương phát động toàn dân ra quân làm thủy lợi ngay từ đầu vụ hè thu, thường xuyên nạo vét kênh, mương, khơi thông dòng chảy. Tận dụng mọi nguồn nước hiện có để đẩy nhanh tiến độ làm đất, gieo cấy vụ hè thu đảm bảo lịch thời vụ. Theo dõi, cập nhật dự báo khí tượng, thủy văn, quan trắc để có giải pháp ứng phó, chỉ đạo kịp thời trong sản xuất nông lâm thủy sản. Có kế hoạch điều tiết nước hợp lý, ưu tiên nguồn nước cho các giai đoạn sinh trưởng, phát triển nhạy cảm của cây trồng trong vụ hè thu năm 2023.

Tăng cường sử dụng nguồn nước tại các sông suối lớn có lưu vực để phục vụ cho công tác chữa cháy rừng khi có cháy rừng xảy ra. tăng cường tổ chức thực hiện ứng dụng các giải pháp tưới tiên tiến, tiết kiệm nước cho lúa và cây trồng cạn (nông - lộ - phơi, ướt khô xen kẽ, phun mưa, nhỏ giọt...). Chủ động các phương án dự trữ nước, che tủ gốc... để chống hạn cho các cây công nghiệp dài ngày như: hồ tiêu, cà phê và các loại cây ăn quả. Ưu tiên đáp ứng nhu cầu nước tối thiểu vào các thời kỳ nhạy cảm về nước của cây trồng, đặc biệt đối với cây lúa giai đoạn làm đòng, trổ bông và cây ăn quả, cây trồng có giá trị kinh tế cao.

Người dân, doanh nghiệp nuôi trồng thủy sản cần tuân thủ khuyến cáo của cơ quan chuyên môn về khung lịch thời vụ thả giống. Thực hiện tốt các biện pháp phòng chống nắng nóng và dịch bệnh; chuẩn bị ao/bể chứa, hệ thống giếng khoan để tích trữ nước và cấp vào ao nuôi khi cần. Gia cố bờ ao, đáy ao để tránh rò rỉ, mất nước. Dùng lưới che nắng đối với ao nuôi có điều kiện, thả bèo tây, bèo tấm khoảng 1/3 diện tích ao nuôi nước ngọt để giảm hiện tượng bốc hơi nước trong ao nuôi.

Theo dự báo của Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia, hiện tượng El Nino có thể xuất hiện vào nửa cuối mùa Hè năm 2023 và duy trì đến năm 2024 với xác suất khoảng 70-80%. Trong điều kiện El Nino, ở hầu hết các vùng trong cả nước, nhiệt độ trung bình các tháng có xu thế cao hơn bình thường; nắng nóng có thể nhiều hơn và gay gắt hơn; khả năng xuất hiện nhiều kỷ lục về nhiệt độ cao tuyệt đối. Đặc biệt, hoạt động của bão/áp thấp nhiệt đới có thể không nhiều nhưng tập trung nhiều vào giữa mùa, tính chất dị thường hơn, cả về cường độ và quỹ đạo.

Trước dự báo trên, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn yêu cầu các tỉnh, thành phố xây dựng kế hoạch phòng, chống hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn tổng thể cho giai đoạn từ năm 2023 - 2025, các giải pháp ứng phó với các kịch bản khác nhau về khí tượng, thủy văn, nguồn nước do ảnh hưởng của El Nino, bao gồm trường hợp El Nino có mức độ ảnh hưởng mạnh, kéo dài như đã xuất hiện trong các năm 2014 - 2016.

Địa phương bố trí cơ cấu sản xuất nông nghiệp phù hợp với khả năng nguồn nước, những diện tích có nguy cơ nguồn nước không đủ cung cấp cho cả vụ cần phải điều chỉnh lịch xuống giống để tránh thời điểm hạn hán, xâm nhập mặn gay gắt trùng thời gian sinh trưởng nhạy cảm của cây trồng. Đồng thời, tăng cường chuyển đổi mạnh cơ cấu cây trồng từ lúa sang cây trồng cần ít nước tưới hơn và phù hợp với nhu cầu của thị trường, chuyển từ phát triển theo số lượng sang chất lượng; bố trí vùng sản xuất có cây trồng cùng khả năng chịu hạn, mặn và nhu cầu dùng nước để thuận tiện cho việc phân phối, điều tiết nước.

Đối với chăn nuôi, địa phương hướng dẫn người chăn nuôi tận thu các nguồn thức ăn để chế biến, dự trữ trong mùa khô, hạn; không chăn thả gia súc ngoài trời khi nắng nóng, nuôi nhốt gia súc, cho ăn tại chuồng hoặc cố định gia súc ở những nơi có cây xanh bóng mát; giảm mật độ nuôi nhốt đối với gia cầm, lợn... 

Tú Linh