Những khó khăn, hạn chế trong phát triển kinh tế biển (Bài 1)

TMO – “Nguồn nhân lực biển” hiện đang là những khó khăn, thách thức trước những yêu cầu trong tình hình mới; công tác phát triển nguồn nhân lực biển chất lượng cao chưa thực sự tạo ra bước đột phá; hệ thống cơ sở nghiên cứu khoa học - công nghệ biển, đào tạo nguồn nhân lực cho kinh tế biển cũng như các cơ sở quan trắc, dự báo, cảnh báo biển, thiên tai biển, các trung tâm tìm kiếm cứu hộ, cứu nạn,... ở ven biển có quy mô nhỏ, trang bị thô sơ, thiếu nhân lực, năng lực hạn chế.

Việt Nam có nhiều tiềm năng, lợi thế để phát triển kinh tế biển, đặc biệt là đường bờ biển dài khoảng 3.260km; khoảng hơn 3.000 đảo và quần đảo lớn nhỏ, trong đó, hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa có vị trí chiến lược rất quan trọng; các vùng biển thuộc chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán quốc gia rộng hơn 1 triệu km2 (trải dài trên 28 tỉnh, thành phố ven biển). Nghị quyết 36-NQ/TW của Hội nghị Trung ương 8 khóa XII, “Về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” đề ra mục tiêu tổng quát và mục tiêu cụ thể nhằm đưa Việt Nam trở thành quốc gia mạnh về biển, có sự phát triển bền vững, thịnh vượng, bảo đảm an ninh, an toàn nền kinh tế biển; trong đó, xác định đến năm 2030, các ngành kinh tế thuần biển có đóng góp vào GDP cả nước đạt khoảng 10%; kinh tế của 28 tỉnh, thành phố ven biển ước đạt 65 - 70% GDP cả nước; các ngành kinh tế biển phát triển bền vững theo các tiêu chuẩn quốc tế; tăng cường kiểm soát khai thác tài nguyên biển gắn với bảo đảm khả năng phục hồi của hệ sinh thái biển.

(Ảnh minh họa) 

Có thể khẳng định, việc phát triển kinh tế biển trong thời gian qua đã đạt được những kết quả nhất định, góp phần phát triển kinh tế-xã hội chung của đất nước. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, ngoài những thuận lợi, việc khai thác tiềm năng, thế mạnh biển (phát triển kinh tế biển) hiện nay gặp không ít khó khăn, hạn chế. Cụ thể: Cơ chế, chính sách, pháp luật chưa bắt kịp, đón đầu những yêu cầu trong bối cảnh mới. Do cơ chế, chính sách, pháp luật chưa hoàn thiện, thống nhất, khiến việc triển khai thực hiện Nghị quyết 36 gặp nhiều khó khăn (đặc biệt là nhiệm vụ lập quy hoạch tổng thể, quy hoạch không gian biển quốc gia). Ngoài ra, việc thực hiện các quy định pháp luật về lấn biển, thế chấp, cho thuê, góp vốn, chuyển nhượng quyền sử dụng khu vực biển,... của các tổ chức, cá nhân được giao để sản xuất, tiến hành nuôi trồng thủy sản hoặc hỗ trợ, bồi thường thiệt hại khi Nhà nước thu hồi khu vực biển vì mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, công cộng,... gặp nhiều vướng mắc, dẫn đến chậm tiến độ (nhất là ở các khâu nghiên cứu, trình Chính phủ phê duyệt, ban hành).

Nguồn kinh phí thực hiện các chương trình, dự án chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Với tiến độ thực hiện và khả năng bố trí kinh phí như hiện nay, đến hết năm 2025 rất khó để hoàn thành các dự án được duyệt. Mặt khác, các hoạt động điều tra, quy hoạch cơ bản tài nguyên môi trường biển, hải đảo chưa đồng đều, mới ở giai đoạn đầu nên chưa xây dựng được cơ sở dữ liệu đầy đủ, toàn diện, cập nhật. Nguồn kinh phí do ngân sách nhà nước cấp chưa bảo đảm theo phân kỳ thực hiện, dẫn đến một số dự án bị kéo dài, làm phát sinh các chi phí có liên quan (như tổ chức khảo sát, di chuyển người, trang thiết bị, phát sinh chi phí tàu di chuyển ra vào cảng do tăng số chuyến khảo sát,...), ảnh hưởng xấu tới chất lượng và giá trị sử dụng kết quả của dự án.

Nguồn nhân lực chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ. Hiện nay, nguồn nhân lực biển đang đứng trước những khó khăn, thách thức trước những yêu cầu trong tình hình mới; công tác phát triển nguồn nhân lực biển chất lượng cao chưa thực sự tạo ra bước đột phá; hệ thống cơ sở nghiên cứu khoa học - công nghệ biển, đào tạo nguồn nhân lực cho kinh tế biển cũng như các cơ sở quan trắc, dự báo, cảnh báo biển, thiên tai biển, các trung tâm tìm kiếm cứu hộ, cứu nạn,... ở ven biển có quy mô nhỏ, trang bị thô sơ, thiếu nhân lực, năng lực hạn chế. Việc bố trí nguồn lực tài chính để triển khai, thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp và khâu đột phá gặp nhiều khó khăn; thiếu cán bộ kỹ thuật có năng lực, kinh nghiệm thực tế trong thực hiện các dự án; hiện tượng “chảy máu nguồn nhân lực” thường xuyên xảy ra, chế độ, chính sách cho đội ngũ thực hiện các nhiệm vụ, dự án nghiên cứu, điều tra cơ bản tài nguyên, môi trường biển còn nhiều bất cập, không phù hợp, đời sống người lao động bấp bênh.

Công tác quản lý nhà nước ở vùng biển gặp nhiều khó khăn, hiệu lực, hiệu quả chưa cao. Vùng biển là không gian có tính đặc thù, liên thông, liên vùng, liên ngành và tính quốc tế cao. Tuy nhiên, hiện nay, chức năng quản lý nhà nước về tài nguyên, môi trường biển, đảo được lồng ghép, tập trung trong một phòng quản lý chuyên ngành thuộc Sở Tài nguyên và Môi trường các tỉnh. Do đó, công tác quản lý nhà nước về tài nguyên, môi trường biển gặp nhiều khó khăn, hiệu lực và hiệu quả quản lý chưa cao; cơ chế phối hợp giữa các bộ, ngành và giữa các địa phương có biển trong từng vùng kinh tế biển chưa rõ ràng, mang tính bền vững.

Bài tiếp: Giải pháp tháo gỡ khó khăn trong phát triển kinh tế biển

QUỐC DŨNG