TMO - Nghề tranh Đông Hồ vừa chính thức được UNESCO ghi danh vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong hành trình bảo tồn một dòng tranh dân gian độc đáo của Việt Nam.

Sự kiện không chỉ khẳng định giá trị nghệ thuật lịch sử của nghề làm tranh mộc bản truyền thống, mà còn mở ra cơ hội hồi sinh, phát triển bền vững cho một di sản từng đứng trước nguy cơ mai một. Nghề tranh Đông Hồ, hình thành khoảng 500 năm tại tỉnh Bắc Ninh.

Đặc biệt tranh Đông Hồ nổi bật với kỹ thuật in khắc gỗ, màu sắc tự nhiên từ lá chàm, sỏi son, hoa hòe, bột điệp, tro tre… và các chủ đề gắn với Tết Nguyên đán, Tết Trung thu, thờ cúng tổ tiên. Mọi công đoạn như vẽ mẫu, khắc ván, pha màu, in tranh đều làm thủ công.

Tranh dân gian Đông Hồ kết tinh những tri thức độc đáo, kỹ thuật in khắc gỗ tinh xảo cùng màu sắc hoàn toàn tự nhiên. Dòng tranh này phản ánh sinh động đời sống, phong tục và khát vọng của người Việt Nam. Việc được ghi danh mang ý nghĩa sâu sắc đối với cộng đồng di sản.

Theo UNESCO, di sản đáp ứng tiêu chí ghi danh vì gắn bó sâu sắc với đời sống văn hóa nhưng hiện chỉ còn vài hộ duy trì nghề; số nghệ nhân lành nghề giảm mạnh, thế hệ trẻ ít theo; một số kỹ thuật đòi hỏi đào tạo lâu dài; và di sản đã được kiểm kê với sự tham gia của cộng đồng. Kế hoạch bảo vệ gồm mở lớp truyền nghề, kiểm kê, thiết kế mẫu mới, mở rộng thị trường, hỗ trợ nguyên liệu, bảo hộ lao động cho nghệ nhân.

Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Hữu Quả tỉ mỉ, cẩn thận vẽ từng nét tranh Đông Hồ. (Ảnh: TH).

Nghề làm tranh dân gian Đông Hồ là một di sản văn hóa phi vật thể mang giá trị lịch sử, văn hóa, xã hội, là minh chứng cho sự sáng tạo và tài hoa của người Việt ở vùng Kinh Bắc, châu thổ Bắc Bộ, Việt Nam. Tại tỉnh Bắc Ninh, những người làm tranh dân gian Đông Hồ hiện ở phường Thuận Thành. Những sản phẩm của nghề làm tranh dân gian Đông Hồ là những bức tranh phản ánh đời sống sinh hoạt, phong tục tập quán, tín ngưỡng, triết lý nhân sinh của người Việt.

Tranh dân gian Đông Hồ có 4 loại chính gồm: Tranh truyền thống vẽ bằng tay (tranh in nét và vẽ thủy mặc, vờn màu); Tranh vừa in vừa vẽ; Tranh in bằng ván khắc gỗ; Tranh khắc gỗ, trong đó phổ biến nhất là tranh đen trắng (tranh vẽ thủy mặc, vờn màu) và tranh màu được in bằng bản khắc gỗ. Các sản phẩm tranh này có những đặc điểm riêng của tranh dân gian Đông Hồ nổi tiếng và hiện vẫn còn được sản xuất và tiêu thụ, tuy số lượng hạn chế.

Tranh Đông Hồ còn được in theo phương thức xấp ván, nghĩa là cầm ván in rập xuống bìa màu, sao cho màu thấm đều vào hình khắc trên ván rồi in lên giấy điệp, lấy miếng xơ mướp xoa đều lên mặt sau của giấy để màu hoặc nét in đều lên giấy. Trong một bức tranh thường có 5 màu, thường in theo thứ tự: Đầu tiên là màu đỏ, sau đó là màu xanh, tiếp theo là màu vàng rồi đến màu trắng, cuối cùng là in nét bằng màu đen.

Đây là di sản thứ 17 của Việt Nam được UNESCO ghi danh vào các danh sách di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO, di sản thứ 37 được UNESCO ghi vào các danh sách của UNESCO (gồm 9 di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới, 17 di sản văn hóa phi vật thể và 11 di sản tư liệu).

Minh Hương

Tin nổi bật