Nghệ An: 120 hồ chứa thủy lợi nguy cơ mất an toàn cao

TMO - Do thời gian xây dựng đã lâu nên các đập, hồ chứa nước trên địa bàn tỉnh Nghệ An đã bị xuống cấp. Để đảm bảo an ninh nguồn nước, an toàn đập, hồ chứa nước trong mùa mưa 2024, tỉnh Nghệ An đang tập trung triển khai nhiều nhiệm vụ, giải pháp. 

Nghệ An là tỉnh có nhiều công trình hồ đập, thủy lợi, toàn tỉnh có 1.061 hồ chứa nước để cấp nước tưới cho sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản, nước phục vụ công nghiệp và dân sinh. Trong số đó, có 55 hồ chứa nước lớn; 220 hồ vừa và 786 hồ chứa nhỏ. Các công trình này phần lớn đều được xây dựng từ những năm 60 và 70 thế kỷ trước. 

Theo thống kê, tỉnh có 120 hồ chứa thủy lợi hư hỏng, có nguy cơ mất an toàn cao, cần khẩn trương tu sửa như: hồ Khe Bai (xã Nghĩa Lộc, huyện Nghĩa Đàn), hồ Ông Thân (xã Nghi Văn, huyện Nghi Lộc), hồ Khe Mèn (xã Đồng Hợp, huyện Quỳ Hợp)... Do thời gian xây dựng đã lâu nên các đập, hồ chứa nước trên địa bàn tỉnh Nghệ An đã bị xuống cấp hoặc không còn phù hợp với các yêu cầu an toàn hiện nay.

Trong những năm vừa qua, đã có nhiều hồ chứa trên địa bàn tỉnh Nghệ An được sửa chữa, nâng cấp để đảm bảo an toàn công trình và đảm bảo cấp nước tưới cho sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thuỷ sản, nước phục vụ công nghiệp và dân sinh. Nguồn kinh phí thực hiện tu sửa này từ nguồn vốn của Trung ương, ngân sách địa phương, nguồn vốn vay các tổ chức quốc tế và huy động các nguồn vốn hợp pháp khác.

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều đập, hồ chứa do các địa phương quản lý chưa có kinh phí để nâng cấp, cải tạo dẫn đến việc quản lý, khai thác, sử dụng gặp nhiều khó khăn và hiệu quả chưa cao. Công tác quản lý nhà nước với lĩnh vực quản lý, khai thác công trình thủy lợi ở cấp huyện, xã còn khó khăn do số lượng cán bộ chuyên ngành thủy lợi còn ít, một số huyện không có cán bộ chuyên môn thủy lợi. Một số địa phương không phân cấp cho các tổ chức thủy lợi cơ sở quản lý, không kiện toàn, nâng cao năng lực cho các tổ chức thủy lợi cơ sở. Hơn nữa, hệ thống công trình thủy lợi phần lớn chưa đồng bộ dẫn đến việc quản lý, khai thác, sử dụng gặp nhiều khó khăn, chi phí tốn kém.

Trên địa bàn tỉnh còn nhiều đập, hồ chứa nước hư hỏng, nguy cơ mất an toàn cao nhất là trong mùa mưa bão (Ảnh minh họa). 

Theo dự báo của Trung tâm Khí tượng Thủy văn Bắc Trung bộ, năm 2024, điều kiện thời tiết nắng nóng gay gắt, lượng mưa thấp hơn năm 2023. Theo tính toán của ngành nông nghiệp tỉnh Nghệ An, sẽ có trên 4.200/79.500ha lúa có nguy cơ thiếu nước tưới, hạn hán. Cùng với đó, một số dịch hại có thể phát sinh gây hại mạnh. Để đảm bảo an ninh nguồn nước, an toàn đập, hồ chứa nước trong mùa mưa 2024, tỉnh Nghệ An đang tập trung triển khai nhiều nhiệm vụ, giải pháp tháo gỡ. 

Theo đó, địa phương này tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhân thức cho cán bộ, đảng viên và nhân dân về bảo đảm an ninh nguồn nước và an toàn đập, hồ chứa nước trong tình hình mới. Các tổ chức đảng, chính quyền các cấp tăng cường tuyên truyền, quán triệt chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về bảo đảm an ninh nguồn nước, an toàn đập, hồ chứa nước trong tình hình mới; bảo đảm an ninh nguồn nước quốc gia là yêu cầu tất yếu, khách quan, có vai trò quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu phát triển nhanh và bền vững kinh tế - xã hội, đảm bảo ổn định đời sống nhân dân. Tiếp tục tuyên truyền, khuyến khích sự tham gia của cộng đồng trong việc chủ động tích trữ, sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả; phát huy vai trò giám sát của người dân, cộng đồng trong bảo đảm an toàn đập, hồ chứa nước.

Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về nguồn nước, an toàn đập, hồ chứa nước thông qua rà soát, sắp xếp, kiện toàn hệ thống tổ chức, bộ máy quản lý nguồn nước theo hướng thống nhất, tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, bảo đảm sự phối hợp đồng bộ giữa các ngành, các cấp trong công tác bảo đảm an ninh nguồn nước, an toàn đập, hồ chứa nước. Tăng cường năng lực của các cơ quan quản lý nhà nước, đơn vị sự nghiệp và doanh nghiệp trong quản lý nguồn nước, quản lý, vận hành kết cấu hạ tầng thủy lợi, thủy điện, cấp nước sinh hoạt, phòng, chống thiên tai, xây dựng, giao thông đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong bối cảnh tác động của biến đổi khí hậu và mặt trái của quá trình phát triển kinh tế - xã hội và yêu cầu chuyển đổi số.

Phòng ngừa, kịp thời phát hiện, đấu tranh ngăn chặn và xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật với các hành vi xâm phạm an ninh, an toàn hoặc đe dọa xâm phạm an ninh, an toàn nguồn nước và đập, hồ chứa nước, công trình thủy lợi; bảo đảm an ninh, trật tự tại các địa bàn có đập, hồ chứa nước, công trình thủy lợi nhất là các công trình hồ chứa; đấu tranh với các hoạt động lợi dụng vấn đề an ninh nguồn nước, an toàn đập, hồ chứa nước để kích động, phá hoại chống phá Đảng, Nhà nước; xây dựng, phê duyệt và chỉ đạo thực hiện các phương án ứng phó thiên tai, phương án ứng phó với tình huống khẩn cấp nhằm đảm bảo an toàn hồ đập.

Tỉnh Nghệ An sẽ nâng cao chất lượng công tác điều tra cơ bản, đánh giá trữ lượng nguồn nước với việc xây dựng kịch bản phát triển, giải quyết các tác động cực đoan về hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn, lũ, ngập lụt, úng, ô nhiễm, suy thoái nguồn nước, bảo vệ môi trường nước; có giải pháp dài hạn cho vùng có nguy cơ cao về mất an ninh nguồn nước trên địa bàn tỉnh theo quy hoạch. Hạn chế lấn chiếm, san lấp hồ, ao, đầm vào mục đích sử dụng đất khác tại các huyện, thị xã, thành phố.

Tăng cường công tác điều tra cơ bản, giám sát, kiểm kê, đánh giá trữ lượng nguồn nước trên địa bàn tỉnh, phục vụ hiệu quả công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành. Sử dụng hiệu quả hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về nguồn nước; đẩy mạnh ứng dụng khoa học - công nghệ, chuyển đổi số, bảo đảm sự kết nối, chia sẻ hiệu quả cơ sở dữ liệu giữa các cấp, các ngành, giữa Trung ương với địa phương.

Đồng thời, chủ động tích trữ, điều hòa, phân phối nguồn nước, đáp ứng yêu cầu sử dụng nước phục vụ dân sinh và phát triển kinh tế: Hướng dẫn các đơn vị sử dụng nước thực hiện các giải pháp tiết kiệm nước, tái sử dụng nước, theo dõi, giám sát chặt chẽ việc sử dụng nước sinh hoạt và sản xuất để giảm thất thoát, lãng phí; tăng cường thực hiện các biện pháp sử dụng nước trong sản xuất nông nghiệp như tưới tiên tiến, tiết kiệm nước nhằm sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả.

Địa phương này sẽ triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm đảm bảo an ninh nguồn nước, an toàn đập, hồ chứa nước trên địa bàn. 

Đầu tư khép kín, hoàn chỉnh hệ thống thủy lợi, bảo đảm chủ động trữ nước ngọt, điều hòa, phân phối nguồn nước trong nội tỉnh, phân bổ nước cho các vùng kinh tế trọng điểm, ... Từng bước xây dựng, hoàn thiện công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn, đô thị, ưu tiên đầu tư cho khu vực chịu ảnh hưởng của thiên tai, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, hải đảo; thực hiện giải pháp tích trữ nước quy mô nhỏ, hộ gia đình phục vụ sinh hoạt và sản xuất.

UBND các huyện, thị xã, thành phố và các Công ty quản lý khai thác công trình thủy lợi chủ động thống nhất kế hoạch điều tiết nước phục vụ sản xuất, sinh hoạt với các nhà máy thủy điện trước mùa vụ sản xuất hàng năm, cũng như khi có diễn biến thời tiết bất thường đảm bảo khoa học, phù hợp với thực tế ưu tiên nước cho sinh hoạt của người dân. 

Hoàn thành sửa chữa, nâng cấp các đập, hồ chứa nước hư hỏng, xuống cấp, chưa đủ khả năng thoát lũ theo thiết kế, trong đó ưu tiên nâng cấp các đập, hồ chứa nước xuống cấp, có nguy cơ rủi ro cao, lưu vực tập trung dòng chảy nhanh. Nghiên cứu đầu tư xây dựng mới các đập, hồ chứa nước, công trình điều tiết nguồn nước tại các vùng thường xuyên xảy ra hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn, lũ, ngập lụt để tích trữ nước, chuyển nước, kiểm soát mặn, cắt giảm lũ đảm bảo phù hợp theo quy hoạch; nâng cấp, hiện đại hóa các công trình phòng, chống tác hại của nước, bảo đảm an toàn chống lũ, kết hợp kiểm soát nguồn nước.

Rà soát, đánh giá lại công năng, nhiệm vụ, quy trình vận hành điều tiết hồ chứa nước, đặc biệt kiến nghị với các bộ, ngành Trung ương sửa đổi, bổ sung quy trình vận hành liên hồ chứa lưu vực sông Cả, nạo vét bồi lắng lòng hồ để tăng dung tích trữ, bảo đảm dung tích phòng lũ của hồ chứa theo thiết kế. Hiện đại hóa hệ thống quan trắc, cảnh báo, cơ sở thông tin dữ liệu liên quan đến an ninh nguồn nước và an toàn đập, hồ chứa nước, kết nối với hệ thống quan trắc khí tượng thủy văn để phục vụ quản lý, vận hành đập, hồ chứa nước theo thời gian thực. Tăng cường công tác quản lý, vận hành các đập, hồ chứa nước, bảo đảm an toàn công trình và vùng hạ du đập; hoàn thiện các nội dung theo quy định của pháp luật về quản lý an toàn đập, hồ chứa nước. 

Sử dụng hiệu quả mạng lưới quan trắc khí tượng thủy văn hiện có, đầu tư nâng cấp, hiện đại hóa mạng lưới quan trắc khí tượng thủy văn, trạm thủy văn chuyên dùng, hệ thống giám sát mặn, động đất, sóng thần. Củng cố, nâng cấp đảm bảo an toàn công trình thủy lợi, thủy điện; tiếp tục thực hiện hiệu quả các chương trình, dự án nâng cấp hệ thống đê sông, đê biển; đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng các dự án theo Đề án sắp xếp, ổn định dân cư khu vực có nguy cơ cao xảy ra lũ ống, lũ quét, sạt lở đất tại các huyện miền núi của tỉnh Nghệ An giai đoạn 2021-2025; đầu tư nâng cấp trang thiết bị, phương tiện cho Văn phòng Thường trực Ban chỉ huy Phòng, chống thiên tai các cấp để làm tốt công tác chủ động tham mưu phòng, chống thiên tai, thích ứng với biến đổi khí hậu.

Ưu tiên ứng dụng các giải pháp mới về khoa học và công nghệ để phát triển, tạo nguồn nước mới, thu, tích trữ, điều tiết, điều hòa, chuyển nước, liên kết nguồn nước; nghiên cứu thực hiện có hiệu quả việc tưới cho vùng cây ăn quả, cây dược liệu có giá trị kinh tế cao dọc đường Hồ Chí Minh và việc bổ sung nguồn nước từ hồ Bản Mồng, Vực Mấu cho Khu kinh tế Đông Nam, các khu vực dân cư của đô thị trong khu vực; sử dụng tiết kiệm nước, hiệu quả, an toàn, tuần hoàn, tái sử dụng nước, giảm thất thoát nước, tăng hiệu quả sử dụng nước; giám sát, quan trắc an toàn cho hệ thống hồ, đập lớn và mạng lưới khí tượng thủy văn và hệ thống quan trắc, cảnh báo động đất; quản lý hiệu quả nhu cầu sử dụng nước trong các ngành kinh tế, nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp.

Thống kê, đánh giá, giảm thiểu và xử lý nước thải xả vào môi trường nước mặt; quan trắc, đánh giá chất lượng nước, môi trường thủy sinh của nguồn nước mặt và công khai thông tin phục vụ quản lý, khai thác và sử dụng nước mặt; điều tra, đánh giá khả năng chịu tải của các dòng sông, của môi trường nước mặt; công bố các khu vực môi trường nước mặt không còn khả năng chịu tải; đánh giá hạn ngạch xả nước thải vào môi trường nước mặt; xử lý ô nhiễm, cải tạo, phục hồi và cải thiện môi trường nước mặt bị ô nhiễm.

Xây dựng và triển khai lộ trình cấm sử dụng các loại hóa chất độc hại gây ô nhiễm nguồn nước; quản lý chặt chẽ khai thác nước ngầm ở khu vực có nguy cơ xâm nhập mặn, sụt lún đất. Đẩy nhanh việc cải tạo, phục hồi các nguồn nước bị suy thoái, ô nhiễm nghiêm trọng, bảo vệ nguồn nước. Bảo vệ và nâng cao chất lượng rừng, đặc biệt là rừng phòng hộ đầu nguồn; đẩy nhanh việc phủ xanh đất trống, đồi núi trọc; bảo vệ và phát triển bền vững nguồn sinh thủy, các hệ sinh thái ngập nước quan trọng trên địa bàn tỉnh. Chủ động phòng ngừa, ngăn chặn không để xảy ra sự cố môi trường; giảm thiểu và xử lý hiệu quả ô nhiễm môi trường từ hoạt động đầu tư, khai thác, kinh doanh; kiểm tra, phát hiện và giải quyết kịp thời các vi phạm, khiếu kiện liên quan đến nguồn nước theo quy định của pháp luật.

Thu Giang