Nâng cao năng lực chống chịu với hạn hán trong sản xuất nông nghiệp

TMO - Theo Tổng cục Thủy lợi, hạn hán tại khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên đang diễn ra ngày càng khốc liệt. Thách thức này đòi hỏi các địa phương trong khu vực cần nâng cao năng lực chống chịu với hạn hán đặc biệt trong sản xuất nông nghiệp. 

Tại hội thảo với chủ đề "Nông nghiệp chống chịu hạn dựa vào cộng đồng" diễn ra tại Ninh Thuận vừa qua, Viện Môi trường Nông nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho biết giai đoạn 2019 - 2021, duyên hải Nam Trung Bộ là một trong những vùng chịu hạn hán nặng nề nhất cả nước.

Ninh Thuận là một trong những địa phương chịu thiệt hại nghiêm trọng do hạn hán nhất là trong sản xuất nông nghiệp 

Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) nhấn mạnh, Tây Nguyên và Nam Trung Bộ nằm trong số những khu vực dễ bị tổn thương nhất của Việt Nam trước tác động của biến đổi khí hậu. Thiên tai, hạn hán ngày càng cực đoan, bất thường và khắc nghiệt. Hạn hán kéo dài khiến nguồn nước cho sản xuất nông nghiệp bị thâm hụt; người dân mất sinh kế và thu nhập, đặc biệt là người nghèo, cận nghèo, người dân tộc thiểu số và phụ nữ.

Thời gian qua, các chính sách, chiến lược của Nhà nước, các chương trình, dự án phát triển đã và đang triển khai về nông nghiệp ứng phó với biến đổi khí hậu, chống chịu hạn hán, thủy lợi và an ninh nguồn nước đã mang lại nhiều kết quả, cũng như bài học quan trọng cho các vùng bị ảnh hưởng và các chương trình kế hoạch tiếp theo. 

Bên cạnh những chính sách, giải pháp của nhà nước, việc nhân rộng các mô hình nông nghiệp chống chịu hạn hán dựa vào cộng đồng đang được các địa phương triển khai, bước đầu mang lại hiệu quả tích cực.

Nhiều chính sách hỗ trợ sản xuất, chuyển đổi cơ cấu cây trồng được Nhà nước triển khai hỗ trợ các vùng chịu hạn hán nghiêm trọng 

Theo thống kê, tổng lượng mưa của 3 tỉnh Bình Thuận, Ninh Thuận và Khánh Hòa thấp hơn trung bình nhiều năm từ 20%-40%; lượng chảy dòng thiếu hụt từ 40%-70%, thậm chí một số sông nhỏ đã ngừng chảy. Hệ quả của hạn hán giai đoạn này khiến gần 17.000 ha cây trồng ở Ninh Thuận và 15.000 ha ở Bình Thuận dừng canh tác, 14.200 ha cây trồng tại Khánh Hòa bỏ hoang.

Là tỉnh thường xuyên đối mặt với tình trạng khô hạn nên Ninh Thuận có rất nhiều kinh nghiệm ứng phó. Đại diện Sở NN&PTNT tỉnh đã chia sẻ các nhóm giải pháp về phát triển hệ thống thủy lợi; về điều tiết nước, tổ chức sản xuất và chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật; liên kết sản xuất.

Bên cạnh đó, địa phương này thực hiện chuyển đổi cơ cấu cây trồng sử dụng nhiều nước sang cây trồng cạn sử dụng ít nước. Trong đó, chuyển đổi phải xuất phát từ nguyện vọng, nhận thức của người dân; lựa chọn các cây trồng chuyển đổi phù hợp với điều kiện sản xuất của địa phương, mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn. Ngoài ra, có chính sách hỗ trợ phù hợp cho người dân và doanh nghiệp.

Tại huyện Hàm Thuận Nam, tỉnh Bình Thuận hạn hán đã khiến nhiều diện tích cây trồng chủ lực như thanh long bị thiếu nước, giảm năng suất cây trồng. Cùng với việc  áp dụng các biện pháp tưới tiên tiến, tiết kiệm nước, khuyến khích người dân đào ao, xây bể, tỉnh Bình Thuận triển khai thành lập các tổ, nhóm hộ hợp tác hoặc hợp tác xã sản xuất thanh long theo tiêu chuẩn an toàn, bền vững (VietGAP, GlobalGAP...) kết hợp với chuỗi liên kết sản xuất. 

Hạn hán khiến nhiều diện tích thanh long tại huyện Hàm Thuận Nam thiếu nước, giảm năng suất chất lượng. Ảnh: Việt Quốc 

Trong thời gian tới, Dự án "Tăng cường khả năng chống chịu của nông nghiệp quy mô nhỏ đối với an ninh nguồn nước do biến đổi khí hậu khu vực Tây Nguyên và Nam Trung Bộ của Việt Nam" (GCF2-SACCR) do Quỹ Khí hậu Xanh tài trợ thông qua Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc tiếp tục được triển khai.

Giai đoạn 2021-2026, đối tác của Dự án là 5 tỉnh Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận, Đắk Lắk và Đắk Nông sẽ tập trung hỗ trợ những nông dân dễ bị ảnh hưởng nhất là người nghèo và cận nghèo, dân tộc thiểu số và phụ nữ nhằm tăng cường khả năng chống chịu khí hậu cho các tài sản nông nghiệp chính gồm: Nước, đất, cây trồng. Dự án hướng đến 22.200 hộ trực tiếp và hơn 200.000 hộ gián tiếp hưởng lợi. 

Các hoạt động hỗ trợ quan trọng của dự án bao gồm hai mảng chính: Tăng khả năng tiếp cận, trữ, sử dụng nước hiệu quả cho nông nghiệp nhất là vào mùa khô, thông qua xây mới, nâng cấp ao chứa nước mưa, hỗ trợ áp dụng các thiết bị tưới tiết kiệm, áp dụng cách canh tác sử dụng nước hiệu quả;

Đồng thời, nâng cao năng lực áp dụng nông nghiệp chống chịu với hạn hán với các cây trồng có giá trị kinh tế cao, kết nối thị trường, phát triển và áp dụng công cụ cơ sở dữ liệu khí hậu nông nghiệp để thúc đẩy hỗ trợ nông dân tiếp cận, áp dụng thông tin khí hậu hiệu quả vào nông vụ.

Thu Hà