Luật Đất đai (sửa đổi): Cần bảo vệ quyền lợi hợp pháp, chính đáng của nông dân

TMO - Đất đai là tư liệu sản xuất đặc biệt quan trọng đối với ngành nông nghiệp, vì thế việc sửa đổi Luật Đất đai sẽ tác động trực tiếp đến đời sống của hàng triệu hộ nông dân. Việc quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, thu hồi đất nông nghiệp phải được công khai minh bạch thông tin; tránh quy hoạch làm hạn chế quyền sử dụng đất của người dân.

Các đại biểu TP.HCM cho rằng nếu Luật Đất đai (sửa đổi) được thông qua sẽ tác động tới 7 Luật chuyên ngành của lĩnh vực nông nghiệp và phát triển nông thôn (gồm các Luật: Lâm nghiệp; Trồng trọt; Đê điều; Phòng, chống thiên tai; Chăn nuôi; Thủy sản; Thủy lợi).

Cụ thể, tại Điều 58 dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đang quy định Bộ Tài nguyên và Môi trường có trách nhiệm tổ chức thực hiện điều tra đánh giá đất đai; bảo vệ, cải tạo, phục hồi đất đai; chủ trì, phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn trong việc xây dựng kế hoạch và thực hiện bảo vệ, cải tạo, phục hồi đất đối với các khu vực đất thoái hóa nặng liên vùng, liên tỉnh. Đồng thời, cần phân loại đất điều tra theo mục đích sử dụng như phân loại đất nông nghiệp tại Điều 10, phân thành nhóm đất: Nông nghiệp, Phi nông nghiệp và Đất chưa sử dụng để có phương pháp điều tra đánh giá phù hợp, hiệu quả.

Nhiều ý kiến cho rằng, Luật Đất đai cần cần phân loại đất điều tra theo mục đích sử dụng. 

Góp ý cho dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), theo Hội Nông dân TP.HCM các quy định nêu trong dự thảo cần chỉnh sửa cho phù hợp với tình hình thực tế, tạo điều kiện thuận lợi cho nông dân trong sản xuất nông nghiệp, tính toán xu hướng phát triển nông nghiệp để có quy định kịp thời.

Điểm 9, Điều 10 dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) quy định về đất nông nghiệp khác, gồm: đất sử dụng để xây dựng nhà kính và các loại nhà khác phục vụ mục đích trồng trọt, kể cả các hình thức trồng trọt không trực tiếp trên đất; đất trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản cho mục đích học tập, nghiên cứu thí nghiệm, thực nghiệm; đất ươm tạo cây giống, con giống và đất trồng hoa, cây cảnh; nhà nghỉ, lán, trại cho người lao động trong cơ sở sản xuất nông nghiệp; đất xây dựng kho và nhà để chứa nông sản, thuốc bảo vệ thực vật, phân bón, máy móc, công cụ gắn liền với khu sản xuất nông nghiệp và đất công trình khác trực tiếp phục vụ sản xuất nông nghiệp mà không nhằm mục đích phi nông nghiệp. Nhiều đại biểu kiến nghị, cần có quy định cụ thể, rõ ràng, tạo điều kiện thuận lợi khi người dân xây dựng các công trình phụ trợ phục vụ sản xuất nông nghiệp trên đất nông nghiệp như: nhà kính, nhà kho…

Góp ý vào dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), ông Vũ Văn Tiến, Vụ trưởng Vụ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cho rằng, trong dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) ghi rõ "phải bảo vệ bằng được 3,5 triệu ha đất trồng lúa". Hiện nay nhiều nước trên thế giới, trong đó có Trung Quốc "vẽ đường chỉ đỏ" để chỉ sản xuất nông nghiệp. 

Việt Nam đang có hơn 96 triệu dân, đến năm 2050 sẽ có 125 triệu dân, tăng gần 30 triệu dân. Nhiều ý kiến cho rằng, dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) lần này phải giữ được 3,5 triệu ha đất trồng lúa. Hiện, thực tế mất đất lúa rất nhiều, 3,5 triệu ha đất trồng lúa phải giữ nguyên, không được thay đổi. Tái cơ cấu nông nghiệp có thể trồng cam, thanh long, vải...

Góp ý vào dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) nhiều ý kiến nhấn mạnh đến nội dung phải bảo về bằng được 3.5 triệu ha đất trồng lúa. 

Về nội dung sử dụng đất nông nghiệp, cần thúc đẩy quá trình tích tụ, tập trung ruộng đất nông nghiệp theo yêu cầu phát triển nông nghiệp công nghệ cao và nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp... cũng có nhiều ý kiến được đưa ra. Ông Đào Thế Anh, Phó Giám đốc Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam đề nghị cần bổ sung hướng dẫn về xây dựng công trình trên đất nông nghiệp để thúc đẩy hiện đại hóa nông nghiệp. Xây dựng công trình trên đất lúa và đất nông nghiệp là rất quan trọng đối với nông nghiệp hiện đại, vì diện tích nông nghiệp không phải chỉ có trồng trọt, chăn nuôi, mà vẫn phải xây dựng hạ tầng công nghệ cao, như nhà lưới, các khu chế biến, sơ chế liền với nhau. Hiện nay, vấn đề này được quản lý quản lý chặt vì lo ngại làm nhà trên đất nông nghiệp, đề nghị Chính phủ có hướng dẫn chi tiết tạo điều kiện để sản xuất nông nghiệp hiện đại

Tiếp tục góp ý, hoàn thiện Dự thảo Luật, nhiều ý kiến chuyên gia, người dân cho rằng, Dự thảo cần tập trung giải quyết các vấn đề về chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, đảm bảo quyền lợi cho người dân trong thu hồi đất.

Ông Lương Quốc Đoàn, Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam cho biết, đến nay, Hội Nông dân nhiều tỉnh, thành phố đã tổ chức hội nghị lấy ý kiến rộng rãi đến toàn thể các cấp hội và cán bộ, hội viên nông dân như thành phố Hà Nội, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Nam, Đà Nẵng, Lâm Đồng, Long An, Tiền Giang, Thành phố Hồ Chí Minh... với nhiều hình thức như tổ chức hội nghị, hội thảo, tọa đàm, lồng ghép trong nội dung sinh hoạt chi, tổ hội nông dân.

Nhiều ý kiến ở các địa phương đánh giá quy định "việc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất phải đảm bảo người có đất bị thu hồi có chỗ ở, đảm bảo thu nhập và điều kiện sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ" có tính nhân văn, tiến bộ, là điểm mới trong Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), nếu thực hiện tốt sẽ đẩy nhanh tiến độ công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng các dự án. Tuy nhiên, các văn bản hướng dẫn dưới luật cần quy định chi tiết tiêu chuẩn đánh giá "điều kiện sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ" là như thế nào trong điều kiện cụ thể là hộ đông người, các hộ nông thôn. Thực hiện dự án tái định cư khi thu hồi đất không chỉ quan tâm đến chính sách hỗ trợ, bồi thường mà cần đảm bảo sinh kế và điều kiện sống tốt hơn nơi ở cũ cho nông dân.

Tại Nam Định, góp ý vào Điều 89 (Nguyên tắc bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất) ở Chương VII “Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất”, đại diện Hội Nông dân tỉnh nêu: Khoản 5, khoản 6 Điều 89 quy định “Việc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất phải bảo đảm dân chủ, khách quan, công bằng, công khai, kịp thời và đúng quy định của pháp luật” và “Chính phủ quy định chi tiết về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư”, đề nghị cần làm rõ yếu tố “kịp thời”.

Trên thực tế, quá trình thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư đối với người bị thu hồi đất do có trường hợp việc hỗ trợ, tái định cư của người có đất bị thu hồi chưa thỏa đáng dẫn đến người dân không đồng thuận, bức xúc làm phát sinh các tranh chấp, khiếu nại, tố cáo về đất đai và cả dự án bị kéo dài. Nhiều trường hợp, sau khi chỉnh sửa, điều chỉnh bổ sung phương  án bồi thường, hỗ trợ… được người dân đồng thuận thì dự án đã bị kéo dài quá lâu, các mức hỗ trợ có khi không còn phù hợp, đảm bảo quyền lợi cho người phải thu hồi đất nữa.

Do đó Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) cần thể chế hóa các quy định nhằm đảm bảo quyền lợi của người dân có đất bị thu hồi, việc xây dựng phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cần thực hiện trước khi có quyết định thu hồi đất; bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất phải bảo đảm dân chủ, công khai, kịp thời và đúng quy định; việc tái định cư bảo đảm các điều kiện về hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội...

Thu hồi đất là lĩnh vực nhạy cảm, liên quan đến nhiều tổ chức, lực lượng và quyền lợi, sinh kế của người dân. Do vậy, Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) cần có những quy định cụ thể, hợp lý để việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được tiến hành thuận lợi, giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa Nhà nước, chủ đầu tư và người sử dụng đất; đảm bảo quyền lợi của người dân có đất bị thu hồi.  

Luật Đất đai (sửa đổi) là Luật rất quan trọng, có thể coi là đạo luật gốc, tác động đến tất cả mọi mặt của đời sống chính trị, kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh của đất nước và đời sống nhân dân. Về cơ bản, Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đã đảm bảo tính kế thừa Luật Đất đai 2013, thể chế hóa được các quan điểm của Đảng theo tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII và các Nghị quyết Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, nhất là Nghị quyết số 18-NQ/TW về “Tiếp tục đổi mới, hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và sử dụng đất, tạo động lực đưa nước ta trở thành nước phát triển có thu nhập cao”... 

Theo Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam Lương Quốc Đoàn, đối với nông dân, đất đai là tư liệu sản xuất đặc biệt quan trọng, không chỉ là sinh kế của hơn 1/3 dân số cả nước với hơn 9,1 triệu hộ nông dân mà còn là nền tảng cho sự phát triển kinh tế của đất nước.

Việc nông dân tích cực tham gia chuyển đổi, tập trung đất đai, hợp tác, liên kết trong sản xuất đã góp phần cơ cấu lại nông nghiệp, phát huy vai trò kinh tế hộ gia đình, phát triển kinh tế trang trại, phát triển các mô hình tổ hợp tác, hợp tác xã, liên kết với doanh nghiệp để sản xuất theo chuỗi giá trị, nông nghiệp hàng hóa, ứng dụng công nghệ cao từng bước phát triển, tạo ra các vùng sản xuất hàng hóa tập trung, quy mô lớn với nhiều sản phẩm chủ lực, làm thay đổi và tạo ra phương thức sản xuất mới (nông nghiệp chính xác, thông minh...), thúc đẩy công nghiệp chế biến, dịch vụ phát triển, tạo việc làm và gia tăng thu nhập cho người dân nông thôn, góp phần nâng cao thu nhập bình quân chung toàn xã hội.

Lê Hoàng