Huy động nguồn lực triển khai hiệu quả đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp

TMO - Theo tính toán, giai đoạn 2025-2027, cần huy động khoảng 20.000 tỷ đồng (tương đương 800 triệu USD) từ vốn đầu tư của doanh nghiệp, hợp tác xã, nông dân để mua sắm vật tư, thu mua lúa gạo và vốn đầu tư cho máy cơ giới, trang thiết bị cho bảo quản, chế biến, xây dựng hệ thống kho và logistics trong quá trình triển khai Đề án Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030.

Ngày 27/11/2023, Chính phủ ban hành Quyết định phê duyệt Đề án "Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đến năm 2030". Để triển khai hiệu quả Đề án này, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cùng các Bộ, ngành liên quan và chính quyền các địa phương vùng ĐBSCL đã tích cực họp bàn, thống nhất phương hướng, cách thức phối hợp triển khai thực hiện.

Cụ thể, theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), sau gần 1 năm phê duyệt Đề án, các Bộ, ngành, địa phương vùng ĐBSCL đã phối hợp, tập trung xây dựng, ban hành các văn bản pháp lý thực hiện Đề án; lựa chọn, xây dựng vùng tham gia Đề án; rà soát, áp dụng các gói kỹ thuật đảm bảo tiêu chí phát triển bền vững; đào tạo tập huấn nâng cao năng lực, tổ chức lại sản xuất và tăng cường liên kết chuỗi giá trị. 

Đảm bảo nguồn lực triển khai hiệu quả Đề án trồng 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp ở vùng ĐBSCL. Ảnh minh họa.

Cùng với đó, phối hợp xây dựng Chương trình thí điểm chi trả tín chỉ carbon dựa vào kết quả cho 1 triệu ha lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL; rà soát, xây dựng các dự án, đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng tại vùng chuyên canh; đề xuất giải pháp huy động nguồn lực, hỗ trợ kỹ thuật và tài chính từ các quỹ tài chính carbon, các quỹ hỗ trợ trên thế giới cho Đề án. Trong đó, đã triển khai các mô hình thí điểm chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp trên địa bàn 5 tỉnh, thành phố: Cần Thơ, Đồng Tháp, Kiên Giang, Trà Vinh và Sóc Trăng.

Theo đánh giá ban đầu, mô hình canh tác lúa thuộc Đề án tại các địa phương đã mang lại những kết quả tích cực. Tổng chi phí đầu vào giảm 10-15%; năng suất lúa của mô hình thí điểm đạt 6,13-6,51 tấn/ha so với mức 5,89 tấn/ha của mô hình đối chứng; lợi nhuận mô hình trồng lúa thí điểm trong đề án đạt 21-25,8 triệu đồng/ha, cao hơn 1,3-6,2 triệu đồng/ha so với mô hình đối chứng. Đặc biệt, mô hình thí điểm đã giúp giảm 2 tấn CO2/ha so với mô hình đối chứng lấy rơm rạ khỏi đồng ruộng và giảm 12 tấn CO2/ha so với mô hình đối chứng ngập liên tục áp dụng phương thức vùi rơm rạ sau khi thu hoạch.

Theo Bộ NN&PTNT, với những kết quả bước đầu đạt được, tới đây sẽ tiếp tục triển khai nhân rộng. Tuy nhiên, cần huy động và đảm bảo nguồn vốn thực hiện. Theo cơ quan này, ngay từ cuối năm 2023, Bộ NN&PTNT đã đề xuất dự án "Hỗ trợ hạ tầng và kỹ thuật cho lúa chất lượng cao và phát thải thấp vùng ĐBSCL" vay vốn Ngân hàng Thế giới, với trị giá 430 triệu USD, trong đó 330 triệu USD vốn vay và 100 triệu USD vốn đối ứng, tập trung cho giai đoạn 2026-2027. Ngoài các nguồn vốn hỗ trợ trực tiếp, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã phối hợp chặt chẽ với Bộ NN&PTNT, các đơn vị có liên quan tổ chức nhiều cuộc họp, thảo luận và hoàn thành dự thảo Chương trình tín dụng cho vay liên kết hỗ trợ cho các doanh nghiệp, hợp tác xã trình Chính phủ xin ý kiến chỉ đạo.

Giai đoạn từ 2025-2027, cần huy động khoảng 20.000 tỷ đồng (tương đương 800 triệu USD) từ vốn đầu tư của doanh nghiệp, hợp tác xã, nông dân, bao gồm vốn lưu động để mua sắm vật tư, thu mua lúa gạo và vốn đầu tư cho máy cơ giới, trang thiết bị cho bảo quản, chế biến, xây dựng hệ thống kho và logistics trong quá trình triển khai Đề án. Để huy động được vốn đầu tư từ nguồn xã hội hóa này, cần có gói tín dụng khoảng 10.000 tỷ đồng (tương đương 400 triệu USD) từ các ngân hàng thương mại.

Theo Bộ NN&PTNT, đây là Đề án đầu tiên trên thế giới về sản xuất một triệu ha lúa gạo chất lượng cao, phát thải thấp ở quy mô cấp Chính phủ chỉ đạo, nên nhận được rất nhiều sự quan tâm của các đối tác quốc tế. Đồng thời, Đề án cũng nhận được sự quan tâm và chỉ đạo sát sao của cả hệ thống chính trị, nên đã tạo sự khích lệ rất lớn đối với nông dân và doanh nghiệp đang tham gia phát triển ngành hàng lúa gạo ở vùng ĐBSCL nói riêng và ngành lúa gạo cả nước nói chung.

Bên cạnh đó, về khó khăn, thách thức, Việt Nam là quốc gia đầu tiên thực hiện Chương trình sản xuất lúa giảm phát thải trên quy mô lớn, các hoạt động, nội dung đều mới, chưa có tiền lệ để tham khảo về cơ chế chính sách, phương pháp triển khai, cách thức tổ chức và huy động nguồn lực. Người nông dân đã quen với phương thức canh tác lúa truyền thống thiếu bền vững, thiếu liên kết; do vậy, cần tuyên truyền phổ biến mạnh mẽ, nâng cao năng lực, được tiếp cận với mô hình trình diễn cụ thể đi kèm với sự hỗ trợ về cơ chế và nguồn lực để tạo động lực và cơ sở vật chất, kỹ thuật được đảm bảo mới có thể thay đổi tư duy sản xuất của nông dân. Cùng với đó, kết cấu hạ tầng, đặc biệt là hạ tầng cho tưới tiêu chủ động chưa được đảm bảo đồng bộ trên quy mô vùng. Việc huy động nguồn lực đầu tư hiện nay chưa theo kịp tiến độ triển khai Đề án…

Để bổ sung nguồn lực kịp tiến độ triển khai của Đề án và đáp ứng các yêu cầu tiến độ của nhà tài trợ, Bộ NN&PTNT đưa ra một số giải pháp, trong đó đề xuất thí điểm một số chính sách đặc thù về sử dụng nguồn vốn ODA, vốn vay ưu đãi của Ngân hàng Thế giới để thực hiện Đề án; thí điểm chính sách chi trả dựa trên kết quả và chuyển giao tín chỉ carbon của sản xuất lúa giảm phát thải…/.

LÝ LAN