Hoàn thiện cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp phát triển điện mặt trời mái nhà

TMO - Sử dụng điện mặt trời mái nhà, đặc biệt tại các khu công nghiệp sẽ góp phần giảm thiểu lượng than và dầu khí cần thiết để phát điện truyền thống, từ đó giảm được lượng CO2 và các khí nhà kính khác thải ra không khí.

Tháng 5/2023, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Quy hoạch tổng thể về năng lượng quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến 2050 (Quy hoạch điện VIII). Tại Quy hoạch điện VIII, Chính phủ khuyến khích phát triển mạnh mẽ các nguồn năng lượng tái tạo nhằm giảm sự phụ thuộc vào các nguồn năng lượng từ hóa thạch. Đối với điện mặt trời mái nhà, Quy hoạch điện VIII cũng đặt ra mục tiêu phấn đấu đến năm 2030 có 50% các tòa nhà công sở và 50% nhà dân sử dụng điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu.

Điện mặt trời mái nhà là nguồn năng lượng tái tạo cần được ưu tiên, khuyến khích phát triển, vừa huy động được nguồn lực của tổ chức, cá nhân, tận dụng mạng lưới truyền tải hiện hữu. Thời gian qua, Việt Nam đã thể hiện sự chủ động triển khai một cách bài bản các cam kết quốc tế, đặc biệt là cam kết của Việt Nam tại Hội nghị Công ước khung của Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu lần thứ 26 (COP26) hướng tới Việt Nam sẽ giảm phát thải ròng về 0 vào năm 2050.

Theo Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), hiện Việt Nam đã và đang tham gia 19 Hiệp định thương mại tự do (FTA) song phương và đa phương với hầu hết các nền kinh tế trên thế giới, đây cũng chính là cơ sở đưa Việt Nam kết nối và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị, cung ứng toàn cầu. Tại khu vực châu Âu và một số quốc gia khác, sản phẩm, hàng hóa khi nhập khẩu vào các thị trường này nếu muốn được hưởng cơ chế ưu đãi buộc phải có chứng chỉ xanh. Các doanh nghiệp Việt Nam muốn tham gia vào sân chơi toàn cầu để được hưởng ưu đãi ngoài các điều kiện cơ bản như quy tắc xuất xứ, tiêu chuẩn chất lượng thì tiêu chuẩn về xanh hóa cũng buộc doanh nghiệp phải đáp ứng.

Việc sử dụng điện mặt trời mái nhà không chỉ giúp doanh nghiệp chủ động sản xuất kinh doanh, tiết giảm chi phí sản xuất, tăng khả năng cạnh tranh mà còn là điều kiện không thể thiếu trong quá trình hội nhập quốc tế mặc dù năng lượng tái tạo, năng lượng xanh hay cụ thể là điện mặt trời mái nhà là quan trọng và cần thiết như vậy, nhưng trong nhiều năm qua, việc triển khai lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà cho doanh nghiệp vẫn chưa được triển khai, thúc đẩy do chưa có quy định, tiêu chí cụ thể.

Việc triển khai lắp đặt điện mặt trời mái nhà tại các KCN còn nhiều vướng mắc cần được tháo gỡ. 

Thông tin từ Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS), ngành dệt may có rất nhiều doanh nghiệp nằm trong khu công nghiệp (KCN), khoảng trên 1.200 doanh nghiệp với 610.000 lao động nằm trong KCN. Hiện tại, khoảng 30 - 50% doanh nghiệp tùy theo vùng, miền đã lắp đặt điện mặt trời mái nhà. Tuy nhiên, còn một số khó khăn như điều kiện thời tiết, cơ chế về điện mặt trời mái nhà cho doanh nghiệp, KCN chưa rõ ràng, doanh nghiệp lúng túng vì chưa được đưa vào đối tượng và phạm vi điều chỉnh... Trong khi đó, theo các tiêu chuẩn mới xuất hàng sang châu Âu, dệt may sẽ phải có chứng chỉ sản xuất xanh nếu muốn hưởng ưu đãi. Vì thế, doanh nghiệp dệt may cần lắp đặt, đầu tư điện mặt trời mái nhà trên mái nhà xưởng, nhưng họ gặp khó khi kết nối nguồn năng lượng này vì thiếu cơ chế. 

Theo dự báo, với tốc độ tăng trưởng nhanh trong lĩnh vực sản xuất kinh doanh, việc cung ứng điện cho doanh nghiệp trong thời gian tới sẽ luôn gặp khó khăn nếu Việt Nam không tận dụng các nguồn năng lượng khác, đặc biệt là năng lượng tái tạo. Trong đó, việc sử dụng năng lượng xanh từ hệ thống điện mặt trời mái nhà đang là một lựa chọn không thể thiếu đối với doanh nghiệp. Khi đó, doanh nghiệp sẽ chủ động được nguồn điện ổn định trong quá trình sản xuất kinh doanh, hưởng các lợi ích về kinh tế, tiết giảm kinh phí sản xuất.

Nguồn điện mặt trời mái nhà cũng đóng vai trò quan trọng trong góp phần bảo đảm an ninh năng lượng. Đây là nhiệm vụ cấp bách, giải pháp quan trọng nhằm huy động các nguồn lực xã hội vào thực hiện Quy hoạch điện VIII. Vì vậy, cơ chế, chính sách khuyến khích các tổ chức, cá nhân đầu tư điện mặt trời mái nhà là chủ trương nhất quán.

Trên thực tế, vấn đề thời tiết, cơ chế về điện mặt trời mái nhà cho doanh nghiệp tại các khu công nghiệp hiện vẫn chưa rõ ràng, khiến doanh nghiệp lúng túng vì chưa được đưa vào đối tượng và phạm vi điều chỉnh. Bên cạnh đó, hiện chưa có khung pháp lý cho phát triển và điều tiết điện mặt trời mái nhà. Quyết định 262/QĐ-TTg phê duyệt Kế hoạch thực hiện Quy hoạch điện VIII mới chỉ tập trung phát triển nguồn điện gió, năng lượng mới. Điện mặt trời mái nhà đến năm 2030 chỉ theo hình thức tự sản tự tiêu.

Ngoài ra, vấn đề pháp lý về các thủ tục liên quan đến việc triển khai lắp đặt sử dụng điện mặt trời mái nhà như: Thủ tục về đầu tư, quy hoạch, xây dựng, bảo vệ môi trường, phòng cháy chữa cháy cũng chưa thực sự hoàn chỉnh để có thể thu hút nguồn lực đầu tư, khuyến khích doanh nghiệp mạnh dạn, chủ động chuyển dịch năng lượng, sử dụng năng lượng tái tạo trong trong sản xuất.

Vừa qua, trong cuộc họp với Chính phủ về dự thảo Nghị định quy định cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà (Nghị định) do Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, có 3 chính sách khuyến khích chủ yếu đối với điện mặt trời mái nhà là: Cho phép lắp đặt không cần theo Quy hoạch điện VIII; các nguồn điện mặt trời mái nhà được liên kết và phát công suất dư thừa lên lưới điện quốc gia với mức giá theo thời điểm; hỗ trợ lãi suất khi đầu tư thiết bị lưu trữ điện.

Hiện các doanh nghiệp trong khu công nghiệp đang rất cần khuyến khích về thủ tục, chính sách về điện mặt trời mái nhà. Giải pháp được kiến nghị đối với các khu, cụm công nghiệp chỉ cần thẩm tra xác định độ an toàn của công trình hiện hữu khi lắp đặt thêm điện mặt trời mái nhà; ban hành bộ hồ sơ mẫu với công trình lắp điện mặt trời mái nhà mới; phân cấp cho địa phương và quy định rõ thời gian giải quyết,.. Vì vậy, các doanh nghiệp mong muốn Chính phủ sớm ban hành cơ chế khuyến khích mô hình này nhằm thúc đẩy, phát triển nguồn năng lượng xanh trong các khu công nghiệp, khu chế xuất.

Đồng thời, doanh nghiệp đề xuất các bộ ban ngành sớm hoàn thiện bộ khung pháp lý hoàn chỉnh về các thủ tục liên quan như: Thủ tục về đầu tư, quy hoạch, xây dựng, bảo vệ môi trường, phòng cháy chữa cháy, nhằm thu hút nguồn lực đầu tư, khuyến khích doanh nghiệp mạnh dạn, chủ động chuyển dịch năng lượng, sử dụng năng lượng tái tạo trong trong sản xuất.

Nhằm tháo gỡ những vướng mắc trong đầu tư lắp đặt, doanh nghiệp đề xuất các bộ, ngành liên quan sớm xây dựng và ban hành bộ tiêu chuẩn kỹ thuật áp dụng cho các bộ phận cấu thành nên hệ thống điện mặt trời mái nhà gồm: tấm pin, inverter, ắc quy, bộ chống phát ngược zero export... tiêu chí kỹ thuật để nghiệm thu nguồn phát đúng quy trình, giúp thuận lợi trong quá trình kiểm tra, nghiệm thu đưa hệ thống điện mặt trời mái nhà vào vận hành hoạt động ổn định. Đồng thời, các tỉnh thành cũng cần phân bổ phòng ban kiểm soát một cách chặt chẽ về sản lượng lắp đặt điện mặt trời mái nhà tại các khu công nghiệp, khu chế xuất ở địa phương. 

Các chuyên gia nhận định, các khu công nghiệp tại Việt Nam còn nhiều dư địa phát triển điện mặt trời mái nhà trên các mái nhà xưởng. Thực tế, nhiều doanh nghiệp sản xuất cũng muốn dùng điện từ nguồn năng lượng tái tạo để đạt chứng chỉ xanh khi xuất khẩu. Do đó, Nhà nước cần có chính sách rõ ràng về sản lượng và công suất lắp đặt nguồn điện này, cũng như thủ tục đầu tư, quy hoạch, phòng cháy chữa cháy. Bộ Công Thương có hướng dẫn cụ thể về tiêu chuẩn, phương pháp xây dựng, lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà. 

Thanh Tùng